نشست «گفتمان دولت سیزدهم: عدالت و عقلانیت» برگزار شد

عطنا - دومین نشست از سلسله نشست های تخصصی فصل تحول با عنوان «گفتمان دولت سیزدهم: عدالت و عقلانیت» به صورت دوگانه در سالن کنفرانس کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه طباطبائی با رعایت کامل پروتکل های بهداشتی و همچنین در بستر فضای مجازی برگزار شد.

به گزارش عطنا، در این نشست دکتر سیدجلال دهقانی فیروزآبادی، دکتر شهریار زرشناس، دکتر محمدباقر خرمشاد، دکتر نجف لک زایی، دکتر اردشیر انتظاری، دکتر محمد تقی کرمی، دکتر جمیله علم الهدی و دکتر مهدی حسین زاده سخنرانی کردند.

حسین سلیمی: معیار اصلی عدالت‌ورزی عقلانیت است

در ابتدای این نشست، دکتر حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه دانشگاه علامه در سال های اخیر پیشتاز برگزاری نشست‌هایی پیرامون حل مشکلات کشور بوده است، اظهار کرد: «دانشگاه علامه در این سال‌ها بیشتر از ۵۰ نشست بین اساتید و مسئولان کشور برگزار کرده تا برای مواجهه با مشکلات راه حل‌هایی ارائه کند و بسیار خوشحالیم که در آغاز دولت سیزدهم این مسیر ادامه خواهد یافت.»

وی ادامه داد: «این نشست دارای یک مفهوم محوری به نام عدالت است. وقتی به تاریخ تفکر نگاه می‌کنیم، مفهوم عدالت با تاریخ فلسفه و اندیشه بشری هم ذات است. کتاب جمهور افلاطون را که باز می‌کنید نخستین کلماتش درباره مفهوم عدالت است. اگر آنجا را نقطه آغاز فلسفه بدانیم، پس فلسفه با عدالت عجین شده است. ما در درون کتب آسمانی و ادیان الهی مشاهده می‌کنیم که عدالت، قسط و مفاهیم هم عرض آن به عنوان مفهوم کلیدی مطرح می‌شود، چنانکه آیه کلیدی در این باره در سوره یونس وجود دارد.»

سلیمی اظهار کرد: «در فلسفه پیدایش جوامع و فلسفه آمدن رسولان، عدالت و عدالت ورزی نقش کلیدی و اساسی داشته است. اینقدر عدالت با فطرت و اندیشه بشر ممزوج شده است که در عصر مدرن هم شاهد این هستیم که هر کس باید صحبت‌هایش را در پوشش عدالت بیان کند و به همین دلیل است که در حدود 150 سال اخیر مفهوم عدالت در کنار آزادی یکی از جذاب ترین مفاهیم تاریخ اندیشه اجتماعی بشر بوده و به دو جریان مارکسیسم و لیبرالیسم که در دوران مدرن آغاز شده اند آغشته شده است.»

این استاد روابط بین الملل با بیان اینکه برخی فکر می‌کنند مارکسیسم تمام شده است که این فکر اشتباه است، اظهار کرد: «هنوز 50 درصد از ادبیات علوم اجتماعی دنیا بر اساس تفکرات مارکسیستی تولید می شود و به گونه ای در جریان فعالیت های فکری و سیاسی مفهوم عدالت را مصادره کرده که هنوز که هنوز است بسیاری از مصلحان جهان عدالت را در چارچوب مارکسیستی می فهمند.»

وی ادامه داد: «جریان دوم لیبرالیسم است که حتی زمانی که می خواهد آزادی و لجام گسیختگی را ترویج کند آن را با عدالت ممزوج می‌کند و آن را به عدالت به مثابه انصاف در می‌آورد. این آغشتگی است که باعث شده گاهی حتی معتقدان به ادیان الهی زمانی که وارد بحث عدالت می‌شوند به این مصادره‌هایی که در طول تاریخ مدرن اتفاق افتاده آغشته شوند. در حالی که ما منابعی داریم که می تواند کمک کند که عدالت را به گونه ای با عقلانیت ممزوج کنیم که نسخه خاص جوامع بشری را استخراج نماییم.»

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه معیار اصلی عدالت‌ورزی عقلانیت است و بدون یک عقلانیت سازمان یافته امکان دستیابی به عدالت وجود ندارد، گفت: «این گزاره‌ای است که ما می‌توانیم از مفاهیم مندرج در قرآن کریم استخراج کنیم. مفاهیم قرآنی به ما نشان می‌دهد عدالت یک امر ممزوج با عقلانیت است و عقلانیت یک امر جمعی است. تقریبا 40 بار از 50 باری که در قرآن کریم به عقلانیت سفارش شده از افعال جمع استفاده شده و این نشان می دهد به مفهومی که در برخی اندیشه های جدید همچون «نظریه کردار جمعی» که کردار را یک امر جمعی می داند بسیار نزدیک است و عقلانیت امری جمعی است که می‌تواند به استقرار عدالت واقعی کمک کند.»

سلیمی در پایان خاطرنشان کرد: «امیدوارم با برگزاری چنین نشست های گرانمایه و اهتمام جدی که دولت محترم به این مفاهیم گرانبها دارد و با کمک دانشگاهیان بتوان الگویی را برای عدالت ورزی ترسیم کرد که بر پایه عقلانیت جمعی باشد.»

صادق اکبری اقدم: دین داری، عدالت و عقلانیت از هم جدا نیستند
در ادامه حجت الاسلام صادق اکبری اقدم، نماینده ولی فقیه در دانشگاه علامه طباطبائی، نشست‌های هم‌اندیشی را فرصت مغتنمی برای پرداختن به مسائل جامعه دانست و افزود: «رهبر انقلاب توجه ویژه‌ای به گفتمان‌سازی دارند و در فرمایشاتشان با نخبگان دانشگاهی و حوزوی بر این مهم تاکید داشتند. همچنین نیاز به تحول علوم انسانی، تبیین علمی مسائل و مشکلات کلان در حوزه مدیریت کلان کشور را مورد تاکید قرار دادند. این تاکیدات و مطالبات جدی، راهنمای مسیر حرکت نظام دانشگاهی و حوزوی است.»

وی با اشاره به اینکه همیشه عدالت مقوله‌ای بوده که مورد تاکید مصلحان، اندیشمندان و رهبران سیاسی و دینی در دنیا بوده، گفت: «جملگی این تیپ اشخاص با تاکید بر برافراشتن پرچم عدالت در جوامع ظهور کردند. بعضا این بحث‌ها با نگاه‌های مارکسیستی و سوسیالیستی مطرح می‌شدند و برخی باور کردند این‌ها راه‌های برون‌رفت از مشکلات است.»

اکبری اقدم افزود: «در آموزه‌های دینی، قرآن و روایات تاکیدات جدی داریم که هم ابعاد و زوایای مختلف این بحث را تبیین می‌کند و هم ارائه طریق دارد.»

وی گفت: «مقام معظم رهبری هم بر معنویت و دین‌داری در کنار عدالت تاکید دارند و هم بر عقلانیت در کنار عدالت.»

وی تصریح کرد: «اگر این سه مورد در کنار یکدیگر قرار بگیرند منشا رشد و تعالی را به وجود خواهند آورد.»

نماینده ولی فقیه در دانشگاه علامه طباطبائی گفت: «مقام معظم رهبری بر اینکه عدالت باید به یک گفتمان نخبگانی تبدیل شود تاکید دارند. گفتمان‌سازی در اولین حرکت باید از جامعه نخبگانی سرچشمه گیرد.»

اکبری اقدم با بیان اینکه دینداری، معنویت، عقلانیت و عدالت در کنار هم موثر هستند، گفت: «رهبر انقلاب، امام خمینی (ره) را تحول برانگیز، تحول آفرین و تحول خواه معرفی می‌کنند؛ لذا بر همین اساس مسئولان ما باید این ویژگی‌ها را دارا باشند. شعار دولت جدید برقراری عدالت است و دغدغه این موضوع را دارد که امیدواریم بتواند موفق عمل کند. ما نیازمند این هستیم که عدالت از نگاه قرآن، روایات، حضرت امام و مقام معظم رهبری تبیین علمی درون گفتمانی شود. همچنین تعامل بین حوزه، دانشگاه، بدنه جامعه و مسئولین نیز موثر است.»

گزارش کامل سخنرانی مدعوین این نشست به صورت جداگانه در عطنا منتشر شده است.