اینترنت برای نسل جدید مانند اکسیژن است/ برخی از نمایندگان مجلس با فضای مجازی آشنا نیستند

عطنا - یک استاد دانشگاه معتقد است: «اینترنت در دنیای امروز تبدیل به عرصه کار، سرگرمی و ارتباطات شده و هر چیزی که بخواهد این فضا را محدود کند، باعث شکاف میان دولت و ملت می‌شود. از این منظر باید گفت طرح صیانت از فضای مجازی تمام ساحت‌های زندگی شهروندان را بدون در نظر گرفتن ملاحظات اجتماعی و فرهنگی دست‌کاری می‌کند.»

هفته گذشته، تعیین نحوه بررسی طرح «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» در صحن علنی مجلس به تصویب رسید. بر اساس این طرح شش فصلی، همه سرویس‌های مهم داخلی و خارجی، باید مجوز فعالیت در ایران را دریافت کرده و متعهد به رعایت برخی تکالیف و الزامات شوند؛ بنابراین شرکت‌هایی مانند اینستاگرام، گوگل، لینکدین و واتس‌اپ باید بپذیرند که در چارچوب این قانون عمل کنند. نویسندگان این طرح برای سرویس‌دهندگانی که به این الزامات تن ندهند مجازات «مسدودسازی» را در نظر گرفته‌اند.
 
پس از مطرح شدن این طرح موج عظیمی از مخالفت‌ها که اکثر آنان خود مردم و کاربران اینترنت هستند راه افتاد. استدلال اصلی مخالفان محدودسازی اینترنت و دسترسی به شبکه های اجتماعی با اجرای این طرح است که البته موافقین طرح عنوان کرده اند چنین اتفاقی رخ نخواهد داد.
 
هدف موافقین این طرح در مجلس چیست؟

در این باره دکتر زرین زردار استادیار رشته علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی در گفتگو با عطنا، با بیان اینکه در دستور کار قرار گرفتن طرح صیانت از فضای مجازی می‌تواند ابعاد و اهداف مختلفی داشته باشد، گفت: «یکی از جنبه‌های این طرح می‌تواند امنیتی باشد؛ کنترل کردن پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی که خارج از ایران مدیریت می‌شوند، به لحاظ امنیتی همیشه برای کشور مهم بوده و در دستور کار شورای عالی فضای مجازی قرار داشته است.»
 
وی با اشاره به اینکه بخش دیگر این طرح می‌تواند مربوط به اهداف اقتصادی باشد، افزود: «اگر در نظر بگیریم که طرح صیانت از فضای مجازی هیچ اثری نداشته باشد، دست‌کم باعث افزایش قیمت اینترنت خواهد شد. باید بررسی کرد که در این مسئله پای منافع چه کسانی در میان است.»
 
در حال حاضر مسائل مهم‌تری در اولویت است
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه در حال حاضر از لحاظ زیست‌محیطی، سلامت و همین‌طور منابع آب در شرایط بحرانی به سر می‌بریم، تصریح کرد: «جای سؤال دارد که چرا این طرح با شتاب‌زدگی و عجله در دستور کار قرار گرفته است. دسترسی به اینترنت یک مسئله بسیار پیچیده و چندبعدی است و تلاش برای ایجاد محدویت برای آن می‌تواند این شائبه را به وجود بیاورد که بخشی از هدف این طرح، مدیریت افکار عمومی در شرایط بحرانی است.»
 
زردار با بیان اینکه چنین طرحی به معنای ساده دیدن یک موضوع بسیار پیچیده است، گفت: «اگر تمام پیش‌فرض‌ها را کنار بگذاریم و این فرضیه را در نظر بگیریم که طرح صیانت از فضای مجازی فقط به خاطر حفاظت از شهروندان و با حسن نیت مطرح شده است، مهمترین نقدی که می‌توان به این طرح وارد کرد این است که با یک پدیده فوق‌العاده پیچیده اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، روانی، امنیتی و سیاسی بسیار ساده‌انگارانه برخورد کرده است.»
 
وی ادامه داد: «مشابه این طرح چندی پیش در قانونی برای وب‌سایت‌ها نوشته ‌شده بود؛ وضع‌کنندگان این قوانین هم وب‌سایت را مانند روزنامه دیده بودند و چون منطقی نبود، هیچ‌وقت به مرحله تصویب نرسید.»
 
اینترنت برای نسل جدید مانند اکسیژن است
این استادیار رشته علوم ارتباطات با اشاره به اینکه اینترنت برای نسل‌های دهه 80 و 90 مانند اکسیژن است، عنوان کرد: «فضای مجازی برای قشر جوان و نوجوان بسیار مهم شده و این فضا به اندازه دنیای واقعی برای آنان حائز اهمیت است. در دنیای امروز اینترنت تبدیل به عرصه کار، سرگرمی و ارتباطات شده و هر چیزی که بخواهد این فضا را محدود کند باعث شکاف میان دولت و ملت می‌شود.»
 
طرح مجلس شکاف میان دولت و مردم را شدت می‌بخشد
وی با بیان اینکه در شرایط کنونی بیش‌ازپیش نیاز به همدلی و انسجام برای کنترل کردن بحران‌های موجود داریم، افزود: «با توجه به مشکلات کنونی به سراغ طرحی رفته‌ایم که بیش از هر چیزی در این زمانه شکاف میان دولت و مردم را شدت می‌بخشد. اگر کسی در حوزه ارتباطات تحصیل کرده و با آن آشنا باشد، قطعاً با طرحی که تمام ساحت‌های زندگی شهروندان را بدون در نظر گرفتن ملاحظات اجتماعی و فرهنگی دست‌کاری ‌کند، موافق نخواهد بود.»
 
زردار ادامه داد: «به نظر می‌رسد این طرح در نظر دارد یک دسترسی طبقاتی ایجاد کند؛ به نحوی که هر فردی با توجه به نوع شغل و سِمَتی که دارد، میزان دسترسی آن به اینترنت تعیین شود.»
 
طرفداران دو‌آتیشه این طرح با فضای مجازی آشنا نیستند
وی با بیان اینکه در حال حاضر محدود شدن اینترنت به معنای فلج کردن بخش زیادی از امورات شهروندان و حتی خود دولت است، افزود: «بخش عمده‌ای از این افراد قانون‌گذار و دو‌آتیشه که پای محدود کردن اینترنت ایستاده‌اند، احتمالاً با فضای مجازی آشنا نیستند. بخش زیادی از مبادلات مالی، آموزشی، تعاملات اجتماعی و نظایر آن در این فضا جریان دارد و محدود کردن اینترنت به معنای فلج شدن امور روزمره برای همه بخش‌های جامعه است.»

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه بخش زیادی از شهروندان به‌واسطه اینترنت با دنیا تعاملات گسترده دارند، گفت: «یکی از مشکلات طرح صیانت از فضای مجازی این است که قانون‌گذاران آن متولدین دهه 30 و 40 یا در نهایت 50 هستند که برای کاربران دهه 70 به بعد تصمیم‌گیری می‌کنند، هرچند که  تمام سنین از این فضا استفاده می‌کنند ولی کاربران پرمصرف اینترنت یا شهروندان فضای مجازی بیشتر در رده‌های سنی جوان و نوجوان هستند.»
 
این استادیار رشته علوم ارتباطات با اشاره به اینکه نظارت دولت بر شهروندان و نگرانی‌های امنیتی همیشه وجود داشته و در مقابل آن‌ هم حق دسترسی آزاد به اطلاعات برای کاربران مطرح است، تصریح کرد: «همه دولت‌ها این نگرانی را دارند که با فراگیر شدن اینترنت روز به‌ روز شرایط از کنترل آن‌ها خارج و تحت کنترل پلتفرم‌ها و گردانندگان آنان قرار گیرد، اما راه‌حل به هیچ عنوان پاک کردن صورت مساله نیست و نخواهد بود.»
 
به‌زودی اینترنت ماهواره‌ای، دسترسی آزاد به اطلاعات را فراهم می‌کند
وی در خصوص اینترنت ماهواره‌ای گفت: «به‌زودی دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای فراهم می‌شود و به لحاظ تکنولوژیک، محدود کردن طولانی مدت دسترسی‌ها امکان‌پذیر نخواهد بود. ایران به‌زودی تحت پوشش اینترنت ماهواره‌ای قرار خواهد گرفت و به محضی که هزینه‌های آن کاهش پیدا کند فراگیر می‌شود.»
 
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه طبق پیش‌بینی‌ها در شهریور ماه دسترسی شهروندان به دنیای آزاد اطلاعات فراهم خواهد شد، افزود: «طبق توضیحات دبیر شورای عالی فضای مجازی در حال حاضر تهران در پوشش اینترنت ماهواره‌ای قرار گرفته و می‌توان تجهیزات آن را خریداری و استفاده کرد، اما هزینه‌‌های آن بالا است.»
 
در بحث پیام‌رسان بومی باید فضای رقابتی داشته باشیم
زردار با تأکید بر اینکه داشتن یک پیام‌رسان بومی مناسب، برای هر کشوری مزیت محسوب می‌شود، عنوان کرد: «باید دید که یک پلتفرم چه میزان کاربرپسند است و همین‌طور استقبال از آن مربوط به اعتماد کاربران است. نمی‌توان انکار کرد که اتفاقات رخ‌داده در سال‌های اخیر مانند فشارهای اقتصادی و همین‌طور ناآرامی‌ها، اعتماد اجتماعی به پیام‌رسان‌های بومی را تحت تأثیر قرار داده است.»
 
وی ادامه داد: «متأسفانه پیام‌رسان‌های داخلی به اندازه پیام‌رسان‌های خارجی که مورد توجه قرار گرفته‌اند، کاربرپسند نیستند و توقعات امروزی را برآورده نمی‌کنند.»
 
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در بحث پیام‌رسان بومی باید فضای رقابتی جریان داشته باشد، اظهار کرد: «در فضای مجازی ما می‌خواهیم اپلیکیشن‌های بومی را با بخشنامه‌ها رواج دهیم. چنین تلاش‌هایی باعث می‌شود، فضا برای پیام‌رسان‌های بومی تنگ‌تر شود. اگر قرار است پیام‌رسان بومی داشته باشیم نباید بقیه رقبا را حذف کرد، بلکه باید فضای رقابتی ایجاد شود.»
 
کاربران برای دسترسی آزاد به اطلاعات، همیشه راه جدیدی پیدا خواهند کرد
زردار با اشاره به اینکه نباید کاربر را تک‌بعدی دید، تصریح کرد: «طراحان این طرح کاربران را افرادی دست و پا بسته تصور می‌کنند که می‌توانند هر محدودیتی را به راحتی به آنان تحمیل کنند؛ اما باید بدانند که کاربران، افراد هوشمندی هستند که برای دسترسی آزاد به اطلاعات حتماً راه جدیدی پیدا خواهند کرد.»
 
این استادیار رشته علوم ارتباطات با بیان اینکه این طرح هیچ حرفی برای گفتن باقی نمی‌گذارد، افزود: «مهم‌ترین وظیفه دولت این است که از منابع مادی، معنوی، حقوق شهروندی و امکانات به‌درستی حراست کند تا مردم در سایه مراقبتی که توسط قانون شکل گرفته، بتوانند زندگی و کسب‌وکار داشته باشند؛ اما با طرحی شبیه به این دولت در نقطه مقابلِ جایی که وظیفه دارد می‌ایستد.»