علل رشد مصرف دخانیات در میان زنان و نوجوانان

عطنا - یک استاد دانشگاه معتقد است: «آمارهای مصرف دخانیات هر ساله به صورت چشمگیری تغییر می کند. امروز نوجوانان کم سن و سال آلوده به دخانیات شده اند و مصرف سیگار و قلیان در بین زنان هم رشد بسیاری داشته است. مسابقه ای که سودجویان برای یافتن بازارهای جدید برای خود ایجاد کرده اند تا پول بیشتری به حسابشان بیاید.»

کارشناسان بارها هشدار داده اند که اعتیاد به دخانیات همچون سیگار مقدمه ورود به دنیای اعتیاد به مواد افیونی است. اما حالا هشدارها به کاهش سن در مصرف دخانیات رسیده است. دکتر حسین صافی زاده، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان اخیرا گفته کمپانی های تولیدکننده مواد دخانی برای گسترش درآمد خود برای دو قشر یعنی زنان و کودکان برنامه هایی تدارک دیدند تا آنجا که سن مصرف به 13 سال رسیده است.

در این باره دکتر ابوالقاسم عیسی مراد، مدیر گروه روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی در گفتگو با رسانه تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی (عطنا) با اشاره به افزایش مشکلات ناشی از مصرف سیگار در جامعه، گفت: «متاسفانه در رسانه ها بارها به پایین آمدن سن مصرف سیگار اشاره می شود. در حالی که اگر برای از بین بردن این معضل راهکار و برنامه ریزی دقیقی صورت نگیرد با مشکلات عدیده ای مواجه خواهیم شد.»

این روان شناس توضیح می دهد که با توجه به کارهای ارزشمندی که در حوزه منع و رفع مصرف دخانیات شده، اما به نسبت تبلیغات گسترده این حوزه، حرکت ها ضعیف و ضعیف تر شده اند.

وی افزود: «معلوم است که سودجویی و تبلیغات به سمتی پیش رفته که حتی در ایران قبح سیگار کشیدن برای خانم ها کم کم از بین رفته و حالا پسر بچه های کم سن و سالی را در خیابان می بینیم که دنبال خرید سیگار و مصرف آن هستند.»

وی در ادامه خاطرنشان می کند: «مصرف سیگار یک نوع رفتار می باشد. رفتاری که به فرد و هیجانات و اضطراب، اندوه، شادی و موقعیت هایی که در آن حضور دارد دخیل بوده و بعد از مدتی نیاز به سم نیکوتین در خون، فرد را مشتاق کشیدن سیگار می کند. همان فردی که در ابتدا فکرش را هم نمی کرد که به سیگار اعتیاد یابد در مدت کمی یک سیگاری حرفه ای می شود.»

عیسی مراد می گوید: «کشیدن سیگار، یک فعالیت جایگزین است؛ زیرا فرد در جامعه‌ی پرتنش و مملو از اضطراب و هیجان امروزی، برای تخلیه‌ی فشارهای روحی و روانی خود، آن ‌را انجام می‌دهد. این موضوع، یک واکنش خارجی است که سرمنشأ آن، تنش‌های داخلی می‌باشد. البته این مقوله، جدا از اعتیاد به نیکوتین است. افراد غیرسیگاری نیز هنگام تنش و اضطراب، به اقدام‌های مشابه روی می‌آورند‌ مانند جویدن ناخن، بازی با دکمه، حرکت‌های سریع دست یا پا و ‌مشغول شدن به کاری دیگر که ارتباطی با عامل استرس‌زا ندارد.»

مدیر گروه روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی توضیح می دهد که بسیاری از خانواده ها سیگار و قلیان را نسبت به اعتیاد به مواد مخدر ترجیح می دهند در حالی که این معضل در ابتدا از مصرف سیگار شروع می شود.

وی تبلیغات سازنده منع مصرف دخانیات را زمانی آگاهی بخش می داند که همراه با عمل باشد و در این باره می گوید: «زمانی که فردی هشدار منع مصرف می دهد، خودش سیگاری باشد پس به جای هشدار، عملا ترغیب کرده است؛ کاری که امروزه انجام می شود. اگر سیگار بد است که بد هم هست نباید در فیلم ها و تبلیغات استفاده شود. پزشکی که هشدار می دهد، خودش نباید سیگار بکشد. نقش خانواده ها هم مشخص است. پدری که سیگار می کشد، فرزندش را عملا به کشیدن سیگار ترغیب می کند.»

وی افزود: «مطمئن باشید وقتی هشدار و تبلیغات با عمل گرایی همراه شود نتیجه موردنظر را به جامعه ارائه می دهد. ولی وقتی خرید و تهیه سیگار به آسانی آب خوردن باشد و در مکان های عمومی هم سیگار مصرف می شود و هیچکس هیچ هشداری نمی دهد، پس مصرف دخانیات رشد می کند نه توقف.»

عیسی مراد با اشاره به آمارها که مصرف دخانیات در مردان به نسبت زنان جامعه را، سه به یک می داند، تصریح می کند: «آمارهای مصرف دخانیات هر ساله به صورت چشمگیری تغییر می کند. امروز نوجوانان کم سن و سال آلوده به دخانیات شده اند و مصرف سیگار و قلیان در بین زنان هم رشد بسیاری داشته است. مسابقه ای که سودجویان برای یافتن بازارهای جدید برای خود ایجاد کرده اند تا پول بیشتری به حسابشان بیاید.»

این استاد دانشگاه، اظهار کرد: «سیگار دو نوع وابستگی ایجاد می‌کند: وابستگی روانی که باعث ایجاد احساس آرامش کاذب شده و این احساس به شکل بخشی از زندگی فرد سیگاری درمی‌آید. دوم، وابستگی فیزیکی که با پایین آمدن مقدار نیکوتین خون ایجاد می‌شود و باعث بروز نشانه‌های قطع نیکوتین در فرد می‌گردد. به این‌ترتیب، فرد سیگاری برای رفع این علائم، با سیگارکشیدن، سطح نیکوتین خونِ خود را بالا می‌برد. پس مشاهده می‌کنیم که اعتیاد به سیگار، فرقی با مواد مخدر ندارد و متأسفانه فقط منع کمتری دارد و به ‌راحتی در اختیار هر فردی قرار‌ گرفته و مصرف می‌شود.»

وی با اشاره به اینکه سیگار نکشیدن از اول بسیار راحت تر از ترک سیگار است و یک فرد معتاد بعضا برای ترک باید به دخانیاتی چون سیگار و قلیان روی بیاورد، می گوید: «همان‌گونه که سیگار کشیدن، یک انتخاب شخصی است، ترک آن هم یک انتخاب است. تا فرد خودش نخواهد، نمی‌توان کاری انجام داد. در اصل، ترک هرگونه اعتیاد‌ از‌ جمله سیگار، با زور و فشار بی‌نتیجه است.»

وی افزود: «بهترین کمک برای ایجاد انگیزه در فرد، نشان دادن ضرر و زیان استعمال دخانیات و از سوی دیگر، فایده‌های ترک‌کردن آن می‌باشد. به‌طور حتم با ایجاد انگیزه، شاهد نتیجه‌های بهتر و پایدار‌تری در درازمدت خواهیم بود. باید به فرد معتاد به سیگار آموخت هر عادتی که انحرافی در فکر انسان به ‌وجود می‌آورد، باید تحت کنترل قرار‌گرفته و قطع گردد. به این عادت منفی نیز باید غلبه نموده و آن ‌را ترک کرد.»