خون من از دیگران رنگین تر است!

عطنا - جامعه ایران را نه می توان مدرن دانست و نه فرو رفته در رفتارهای سنتی. شاید چیزی ما بین این دو باشد. جامعه ای که می خواهد مدرن باشد ولی گاه در افکار و رفتارهایی پیشامدرن دست و پا می زند که در ذهن و روحش جا خوش کرده است.

یک نمونه از این رفتارهای پیشامدرن تخلفاتی است که در روند واکسیناسیون پاکبانان رخ داد و یا اخباری که از برخی بیمارستان های کشور از جمله بیمارستان امام خمینی (ره) تهران منتشر شد مبنی بر آنکه تخلفات و قانون شکنی هایی در جریان واکسیناسیون پرستاران رخ داده است.

شاید این یک سوال بنیادی باشد که چرا برخی از ما در زمان های بحران به دنبال پارتی و دوست و آشنایی می گردیم که ما را زودتر از بقیه از بن بستی که همه در آن گرفتار هستند نجات دهد؟ خونمان رنگین تر است؟ قدرتمان بیشتر است؟ اصل و نسب و ریشه های تاریخی مان مهمند؟ واقعا چرا؟

البته دکتر امان الله قرایی مقدم، استاد دانشگاه و جامعه شناس در گفتگوی اختصاصی با رسانه تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی (عطنا)، قوم و قبیله گرایی را مولفه همه کشورها و ملیت ها می داند که در برخی کشورها بیشتر دیده شده و در برخی دیگر پنهان تر است.

او می گوید که از قبایل اولیه ایرانی تا فردوسی که مصرعی دارد با عنوان «هنر نزد ایرانیان است و بس» اشاره به قومیت گرایی دارد. اما این قومیت گرایی در لوای ملیت گرایی باید موجب استحکام و اتحاد افراد یک جامعه باشد نه اینکه آنقدر این مولفه در افراد رسوب کرده باشد که فرد به خود و خانواده و دور و بری های خود توجه بیشتر نشان دهد.

این جامعه شناس درباره موضوعاتی همچون واکسیناسیون کرونا که برخی افراد و مخصوصا صاحبان قدرت در قوانین دست برده و سعی می کنند روال را برحسب منافع خود تغییر دهند، می گوید: «ما با این نوع فرهنگ، که همان عادت است بزرگ شدیم. همه ما کم و بیش اینگونه هستیم ولی چرا به جای منفعت جمع به خودمان و اطرافیانمان می اندیشیم به دلیل همان تربیت یافتگی سنتی ماست و مساله دوم اینکه قانون را جدی نمی گیریم.»

او در ادامه توضیح می دهد: «قوم گرایی در کره جنوبی و آلمان و برزیل هم هست اما آنچه در این دوره زمانی که همه با هم در محیط های بزرگتری زندگی می کنند به آن خو می گیرند مساله منفعت همگانی است نه منفعت فردی. زیرا در کشورهایی چون کره جنوبی یا ژاپن که به لحاظ فرهنگی به ما هم نزدیکتر هستند، کوچکترین منفعت طلبی یک فرد سیاسی که دارای قدرت اجتماعی و تاثیرگذاری بر افراد است همراه با تنبیه و برخوردهای قابل توجه از سوی قانون مواجه می شود.»

اما دکتر علریضا شریفی عضو هیات علمی پژوهشکده خانواده در این باره معتقد است وقتی رفیق بازی یا خویشاوندسالاری رخ می دهد، یعنی فساد اداری در لایه های رفتاری سازمانی ما وجود دارد؛ اما علی رغم آنکه همه ما این ویژگی فردگرایی را داریم باید با عامل بازدارنده ای یاد بگیریم که زمان اینگونه رفتارها به سر رسیده است.

شریفی به خبرنگار عطنا می گوید: «جامعه ایران در حال گذار از سنت به مدرنیته است و در این مسیر، آسیب های زیادی وجود دارد که رفتار افراد این جامعه به حسب سود و منفعت تغییر می کند.»

وی می افزاید: «در حال که بیماری کرونا در تمام جوامع رخنه کرده است، اما ما مدیرانی را در کشور خود می بینیم که به نفع خود واکسن می زنند. این فرد مطمعنا حقوق مدیریتی اش را می شناسد ولی به وظایف مدیریتی خویش واقف نیست.»

شریفی راهکاری توصیه می کند و آن این که قبل از سپردن منصب به افراد، تست شخصیت از آنها گرفته شده و سنجیده شود که این فرد چقدر منافع جمع برایش اهمیت دارد. زیرا ما گزینش های مختلفی را برای مدیرانمان انجام می دهیم ولی گزینش شخصیتی نداریم و همین سبب می شود مدیری در زمان بحران، به فکر فراری دادن خود و اطرافیانش از مهلکه خطر باشد.

این جامعه شناس می افزاید که باید یاد بگیریم از فردگرایی و روابط نژادی به دایره وسیع تری بیاندیشیم؛ که نقش خانواده، آموزش و پرورش و رسانه در آموزش این مقوله جمع گرایی بسیار مهم است.

شریفی نقش آموزش و پرورش را برجسته کرده و تاکید می کند: «در بسیاری از جوامع به دانش آموزان یاد می دهند در گروه کار کرده و آموزش ببینند و اکر در یک گروه 5 نفره، یک نفر کم کاری کرد،4 نفر مابقی هم نمره کمی دریافت می کنند. زیرا باید یاد بگیرند جمع چیست و فدا شدن برای جمع یعنی چه؟»

این استاد دانشگاه همچنین می گوید که قبل از واکسیناسیون باید قوانینی برای تخلف از ضوابط معین می شد تا عاملی بازدارنده برای تخلفات افراد باشد.

به هر حال آنچه مشخص است این روزها دنیا در حال عبور از مفهوم ملیت گرایی به سمت انسانیت گرایی است؛ یعنی در کنار حفظ آرمان های ملی، به مفهوم انسانیت به عنوان یک ارزش نگریسته می شود. با این حال در یک گوشه دنیا مدیری با یک تخلف کوچک، آنچنان احساس تحقیر بین همگان و مردمش دارد که استعفا می دهد و در یک گوشه دیگر مدیری با کمال افتخار خارج از قوانین، به نفع خود سوءاستفاده می کند. همه ما باید یاد بگیریم که هر روز در حال تکامل و بهتر شدن باشیم، نه آنکه عقب گرد کرده و خود را برتر از دیگران ببینیم.