چرا فضای انتخابات در کشور سرد است؟

عطنا – یک استاد دانشگاه معتقد است یکی از دلایلی که فضای انتخابات را در ایران جدی نکرده و به نحوی آن را سرد و کرخت نگه داشته، تفاوت و شکاف میان چارچوب فکری سیاست‌مداران و مردم است که مردم را نسبت به شرایط کنونی نگران، ناراحت و ناامید کرده است.

سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران در حالی قرار است 28 خرداد برگزار ‌شود که بر خلاف دوره های گذشته شاهد شور انتخاباتی در جامعه و حتی جناح های سیاسی نیستیم.

اگرچه سه سناریو مطرح برای فضای این دوره از انتخابات ترسیم شده، اما ناظران سیاسی تاکید دارند بدون توجه به دغدغه‌های مردم و نبود برنامه عملیاتی از سوی نامزدهای انتخاباتی، چالش حضور مردم می تواند در این دوره از انتخابات برجسته شود. دکتر حشمت‌الله فلاحت پیشه از این منظر در گفتگویی اختصاصی با عطنا، به موضوع انتخابات ریاست جمهوری ورود کرده است.

به گزارش رسانه تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی (عطنا)، روایت‌ فعالان سیاسی از انتخابات امسال متفاوت است؛ برخی برآیند شرایط کنونی را به نفع ساختار سیاسی و مردم نمی‌دانند، برخی هم عکس گروه نخست، انتخابات امسال را با توجه به حساسیت‌های داخلی و خارجی، مهم ارزیابی می‌کنند. گروه میانی هم هستند که ارزیابی خود را موکول به کنش بازیگران سیاسی و تغییر احتمالی مختصات انتخابات متاثر از مولفه‌هایی همچون احیای برجام می دانند.

دکتر حشمت‌اله فلاحت پیشه، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی جزو معتقدان به گروه سوم است که پُرشور شدن انتخابات را موکول به اتفاقات و تحولات در روزهای آینده می‌ داند. از دید او هنوز فضای انتخابات در ایران شکل نگرفته است و بعد از ثبت‌نام نامزدهای انتخاباتی، می توان در این باره به اظهارنظر پرداخت.

فلاحت پیشه عنوان می‌کند یکی از دلایلی که فضای انتخابات را در ایران جدی نکرده و به نحوی آن را سرد و کرخت نگه داشته، تفاوت و شکاف میان چارچوب فکری سیاست‌مداران و مردم است که مردم را نسبت به شرایط کنونی نگران، ناراحت و ناامید کرده است.

وی در تشریح این موضوع می‌گوید: «سیاستمداران و نهادهای سیاسی در ایران مسئول وضع کنونی هستند و باید پاسخگوی نتایج علمی و توسعه‌ای رفتار خودشان باشند که چگونه می خواهند در انتخابات پیروز میدان شوند. در این چارچوب، مردم دغدغه پیروزی جناح های سیاسی را ندارند و این بیشتر ناشی از جاه طلبی کنشگران سیاسی در ایران است. چرا که مردم با چالش‌های عدیده‌ای در معیشت خود مواجه هستند. این در حالی است که علاوه بر وضع نابه سامان در اقتصاد، باید مشکلات مربوط به ضعف بوروکراسی اداری در حوزه‌های اجرایی، قضایی، انتظامی را هم به گلایه های مردم اضافه کرد.»

در این میان، مسئله فساد اقتصادی، بیش از هر چیز نزد افکار عمومی مذمت می‌شود. به گفته فلاحت پیشه این اتفاق بیش از پیش ضریب امنیت اقتصادی را کاهش داده است. به گفته این نماینده سابق مجلس، خیلی از سیاستمداران برگرفته از حزب متبوع خودشان در یک چرخه معیوب به سر می برند.

در این میان مروری بر تجربه حضور مردم در عرصه سیاست در کشورهای توسعه یافته نشان می دهد این وضعیت با شرایط کشور ما بسیار متفاوت است. فلاحت پیشه با تاکید بر اینکه مردم ایران آموزش یافته همین سیستم و نظام سیاسی هستند، تصریح می‌کند: «سیاستمداران ما ضریب نفوذ بالای مردم در عرصه سیاست را ناشی از عملکرد خود می‌دانند و به آن افتخار می کنند و آن را نشان از شعور و آگاهی مردم می‌دانند، حالا اما فارغ از مسئله سیاسی شدن حضور مردم، به نظر نمی رسد که با چنین سطحی از شناخت و درک بالا، مردم را بتوان فریب داد یا آن‌ها را مجاب به انتخاب اشتباه کرد.»

این نماینده سابق مجلس معتقد است: «دغدغه‌های اقتصادی و معیشتی، چارچوب ذهنی مردم را شکل داده و به دلیل عدم جذابیت‌های تازه در برنامه ها و نامزدهای فعلی انتخاباتی، هیچ یک از کاندیداها نمی‌توانند منجی باشند. از دید او در خوش بینانه ترین حالت این نامزدها تنها می‌توانند حافظ وضع نابه سامان موجود باشند.»

او در پاسخ به این پرسش که چگونه می توان انتظار داشت مردم انتخابات را با حساسیت بیشتر و امیدوار نسبت به آینده دنبال کنند؟، می گوید: «تنها زمانی می توان به آینده خوش بین بود که جناح های سیاسی یک برنامه عملیاتی قابل سنجش ارایه دهند.» از نگاه فلاحت پیشه مقصریابی و مقصرسازی در شرایط فعلی مردم را بیشتر ناراحت می‌کند، در حالی که مردم بیشتر دنبال منجی می‌گردند.

با بررسی برآوردهای صورت گرفته از جامعه ایران، به نظر می رسد مردم بیشتر به دنبال کار اثباتی و ایجابی هستد و از دعواهای سیاسی و جناحی خسته شده‌اند، چرا که می‌توان ردپای این دعواهای سیاسی و رانت های اقتصادی را در سفره‌های مردم دنبال کرد.

همچنین با حساس شدن تحولات احیای برجام، حالا به نظر می‌رسد کانون توجه جریان‌های سیاسی به این سمت هدایت شود و بسیار احتمال دارد دوگانه سود و زیان برجام در انتخابات محل نزاع کاندیداهای انتخاباتی باشد. فلاحت پیشه با تایید بر این گزاره می گوید: «همسو با تحولات احیای برجام در قالب مذاکرات وین، برخی هم با کارهای غیراخلاقی همچون پخش سریال‌های تلویزیونی همچون گاندو2 و یا افشای فایل صوتی مصاحبه اخیر ظریف دست به کار شده‌اند تا بحث دوگانه سازی در سیاست خارجی را به انتخابات بکشانند.»

به نظر می رسد همه گیری کووید 19 نیز در سردی فضای انتخابات بی‌تاثیر نبوده، اما این استاد دانشگاه علامه طباطبائی با تاکید بر اینکه عملکرد دولت در بحث کنترل کرونا قابل نقد است، عنوان می‌کند: «در شرایط جنگ تحمیلی 8 ساله ایران و عراق، وضع بدتر از شرایط کنونی بود، اما انتخابات برگزار شد. از این حیث از دید فلاحت پیشه بعید است کرونا بتواند تاثیری روی روند و اجرای انتخابات بگذارد، هر چند که اپیدمی کووید 19 و سوءمدیریت‌های ناشی از آن باعث چالش های جدی برای مردم شد.»

اگر تمام این روایت‌ها از فضای انتخابات را در کنار هم قرار دهیم، اکنون این پرسش شکل می‌گیرد که آیا راهکاری برای پرشورشدن و جدی شدن انتخابات ریاست جمهوری امسال از سوی مردم وجود دارد؟، فلاحت پیشه با پاسخ مثبت به این سوال معتقد است: «اگر مردم احساس کنند و اطمینان یابند که رأی آنان در سرنوشت و تغییرات زندگی شان تاثیر دارد، قطعاً حضور جدی‌تر خواهند داشت و شور انتخابات چه بسا بهتر و بیشتر از سال‌های قبل خواهد شد.»

وی به نامزدهای انتخاباتی هم گوشزد می کند به دور از انتظارات واهی، در چارچوب همین قانون اساسی و همین سامان سیاسی، وعده‌های عملی قابل اجرا بدهند، چرا که در غیر این صورت پیامدهای آن نامطلوب خواهد بود. این صاحب نظر سیاسی در پایان تاکید دارد دولت ها در همین چارچوب و ساختار سیاسی می‌توانند فعال‌تر باشند و در شرایط کنونی تغییرات ملموسی را ایجاد کنند.