امنیت، گزینه افزایش همکاری‌های ایران با چین

امنیت از دید کارشناسان روابط بین الملل به عنوان نقطه قوت ایران جزو فرصت‌هایی معرفی شده که می‌تواند افزایش همکاری‌های ایران با شریک راهبردی خود چین را به دنبال داشته باشد.

به گزارش عطنا، در سال‌های اخیر رقابت امریکا و چین جدی‌تر شده و به بالاترین حد خود رسیده است. در این میان چگونگی نقش آفرینی ایران در بین دو قدرت جهانی از اهمیت بالایی برخوردار است. محمدعلی رحیمی نژاد، دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی در یادداشتی به بررسی این مسئله پرداخته است.

امنیت در معنای مقابله با گروهک‌های تروریستی

مقابله با گروهک‌های تروریستی از تقاط قوت ایران است که می‌تواند با در پیش گرفتن همکاری‌های امنیتی به اتحاد با چین در برابر غرب نزدیک شود. این همکاری با حمایت امریکا، ترکیه و عربستان از دو گروه جدایی‌طلب «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» و «کنگره جهانی اویگور» در منطقه سین‌کیانگ چین اهمیت بیشتری یافته است.

از مصادیق موفق امنیتی ایران می‌توان به حضور در سوریه و عراق در سالهای اخیر بوده است؛ جاییکه ضمن از بین بردن داعش و گروهک‌های مورد حمایت غرب به بستری برای کاهش فشارهای تحریمی آمریکا نیز منجر شده است. علاوه بر این مقابله با سازمان مجاهدین خلق، گروهک ریگی، پژاک و... از دیگر مصادیق موفق ایران است که می‌تواند به چین کمک کند.

میزان تاثیرگذاری تاثیرگذاری داخلی و خارجی به ماهیت محیط داخلی و بین‌المللی و نوع تصمیم گیرندگان در هر کشور بستگی دارد. با در نظر گرفتن این موضوع اهمیت حل مناقشات داخلی بر تصمیمات سیاست خارجی کشورها مشخص می‌شود.

یکی از مهمترین چالش‌های اخیر چین در عرصه داخلی ظهور گروه‌های تروریستی است که با کشورهای غربی و عربی در ارتباط هستند. این در حالی‌است که چین بواسطه رشد اقتصادی مطلوب در سال‌های اخیر موفق به همراه کردن مردم با سیاست‌های خود شده است.

تاثیر امنیت بر رشد اقتصادی چین

اما تعامل سیاست داخلی و خارجی چین و ارتباط امنیت سیاسی و رشد اقتصادی چین  چگونه بوده است؟ باید بگویم: سنگ بنای مهم وضعیت سیاسی چین، اقتصاد این کشور است؛ از سویی با رشد اقتصادی موسوم به معجزه اقتصادی، ناآرامی‌ها کاهش یافت اما با کاهش تدریجی رشد اقتصادی چین فشار بر هیات حاکمه افزایش یافت.

در واقع حاکمیت چین برای پوشش دادن اعتراضات اجتماعی و تثبیت کارآمدی خود رشد اقتصادی را هدف اصلی خود قرار داده است.

«مینک شین پی» استاد مسائل چین در کالج «کلرمونت مک‌کنا» معتقد است که توقف سطح زندگی طبقه متوسط چین، افزایش نارضایتی داخلی مردم و ناکارآمدی این کشور منجر می‌شود.

از سوی دیگر علیرغم آتش بس در جنگ تجاری پس از توافق موقت چین و امریکا در ژانویه 2020، جدایی اقتصادی امریکا و چین به دلیل تداوم ایجاد محدودیت‌های آمریکا علیه چین تقریباً قطعی است.

در طرف مقابل در سال‌های اخیر ایالات متحده به دنبال بهره‌گیری از شکاف‌های اجتماعی داخلی چین، تشدید اعتراضات اجتماعی و فعال کردن اقلیت‌های مذهبی و قومی با عناوین مختلف از جمله حقوق بشر و دموکراسی بوده است.

این موضوع در کنار کاهش یافتن رشد اقتصادی چین بیانگر جدیت رقابت امریکا و چین و نیاز چین به بازنگری روابط اقتصادی خود با این کشور است.

اهمیت اقلیت‌ها در امنیت چین

در امتداد مسائل داخلی چین، اقلیت‌ها یکی از مهمترین کنشگران امنیتی چین در سال‌های اخیر بوده‌اند. با وجود جمعیت کم اقلیت‌ها در چین اما به دلیل جنبه‌های جغرافیای استراتژیک، جمعیت غیر متراکم، تبلیغات مثبت و پیشگیری از تشدید مشکلات استراتژیک، منابع غنی –از جمله طلا و زغال سنگ- و جذب توریسم اقلیت‌ها از اهمیت بالایی این کشور برخوردار هستند.

در سال‌های اخیر نیز ظهور بنیادگرایی اسلامی برای دولت چین به یک موضل بزرگ تبدیل شده و منطقه خودمختار «سین کیانگ» در غرب چین با آسیای مرکزی همواره در سال های اخیر جولانگاه فعالیت گروه‌های فعال استقلال‌طلب به خصوص گروه ترکستان شرقی بوده است. دو گروه اصلی سین کیانگ «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» و «کنگره جهانی اویغور» هستند.

دسیسه چینی سه کشور علیه امنیت چین

در بعد امنیتی در سال‌های اخیر بخش‌های وسیعی از جنگجویان اویغور توسط سازمان اطلاعات و امنیت ترکیه آموزش دیده و پس از بیعت با داعش وارد استان‌های حلب و ادلب در شمال سوریه شدند. جنبش اسلامی ترکستان از ابتدای سال 2013 شاخه‌ای نظامی تحت‌نظر و مستشاری افسران ترکیه تأسیس کرد و با حمایت لجستیکی عربستان توانستند جنگجویان زیادی را آموزش و تربیت کنند.

کشورهای عربستان، ترکیه و آمریکا نیز در سال‌های اخیر در شکل‌گیری و تقویت گروه‌های افراطی چین نقش ملموسی داشتند. چالش حکومت چین با ایغورها اگر چه سابقه نزدیک به یک قرن دارد اما تشکیل و فعالیت دو گروه جدایی‌طلب «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» و «کنگره جهانی اویگور» در منطقه سین‌کیانگ که مرکز آن شهر «ارومچی» است، باعث شد فضای حاکم بر این منطقه نسبتا امنیتی شود.

سازمان جدایی‌طلب ترکستان شرقی مهم‌ترین جریان جدایی‌طلب در منطقه ترکستان شرقی (سین کیانگ) است. از مصادیق حمایت‌های آشکار ترکیه برگزاری همایشهای مختلف برای تقویت جدایی طلبان بوده است.

جزییات همکاری علیه امنیت چین

جنبش اسلامی ترکستان شرقی که 120 سال قبل به‌منظور پیگیری حقوق اویغورها در ترکستان شرقی تشکیل شده و توسط سرویس‌های جاسوسی غربی، سازمان جاسوسی ترکیه و عربستان سعودی دچار استحاله فکری شده و با انحراف از عقاید و اهداف اولیه، به گروهی تکفیری تبدیل شده است.

در پنج سال اخیر دولت و سازمان اطلاعاتی ترکیه و عربستان سعودی، صدها نفر از این اقلیت را در پادگان‌های آموزش نظامی ترکیه آموزش و حداقل در قالب یک تیپ هزار نظامی مجهز به تسلیحات سنگین (توپخانه، تانک، نفربر و... ) را داخل خاک سوریه زیر پرچم القاعده به‌کار گرفته است.

دولت ترکیه و سازمان جاسوسی آن در سال‌های گذشته با اعطای تابعیت ترکیه به هزاران نفر از این قوم حمایت‌های گسترده‌ای را از اویغورها به عمل آورده است. همچنین با روی کار آمدن دونالد ترامپ و سیاست‌های تهاجمی در نظام بین‌الملل، برای افزایش فشار بر چین، سیاست‌های حمایتی خود را از این جنبش در چین از سر گرفته شد.

در همین راستا تجربیات ایران از تقابل با گروههای تروریستی و سازمان یافته از یکسو و رویکرد حاکمیت چین در قالب عدم تحمل رادیکال  که از سال 1949مطرح شده از سوی دیگر، می‌تواند بسترساز همکاری سیاسی-امنیتی ایران و چین باشد. در تعبیری ساده ایران می‌تواند ضامن منافع اقتصادی چین در جغرافیای اسلامی و بالا رفتن مبادلات دو کشور دانست.