شباهت رابطۀ کرونا و غرب با داستان هلاکت نمرود

آخرین قسمت برنامه تلویزیونی «راز» شب گذشته به روی آنتن شبکه چهار سیما رفت؛ مهمان این قسمت از برنامه دکتر سیدجلال دهقانی فیروزآبادی، استاد دانشگاه علامه طباطبائی بود. او در مورد موضوعات مختلفی پیرامون تغییر نظم جهانی به واسطه بیماری کرونا صحبت کرد.
به گزارش عطنا، سیدجلال دهقانی فیروزآبادی در ابتدای صحبت خود پیرامون کرونا و انتقال قدرت در نظام بین‌المللی گفت: باید بگویم که کرونا یک اتفاق بزرگ است اما این که آیا تحولی شگرف در نظم بین‌الملل ایجاد می‌کند یا خیر دیدگاه‌ها متفاوتی وجود دارد. تقریبا همه اندیشمندان معتقدند که کرونا اتفاق بزرگی است و نوعی شگفتی‌ساز راهبردی است. به هر حال نظام غرب آسیب‌پذیری بسیار زیادی دارد که شاید بتوان گفت داستان شبیه به ماجرای نمرود و پشه‌ای است که وارد بینی‌اش شد و او را به هلاکت رساند.

نظام بین‌الملل دچار تغییر می‌شود/ اندیشمندان مختلف چه می‌گویند؟

وی ضمن اشاره به دیدگاه اندیشمندان مختلف در مورد آینده قدرت در دنیا گفت: به عبارت دیگر نظام بین‌الملل قدرتمندی که همه احساس می‌کردند با جنگ جهانی سوم یا چیزی شبیه به آن دچار تغییر و تحول شود اکنون به واسطه ویروسی بسیار کوچک دچار تغییر می‌شود. البته این که آیا پایه‌های آن را دچار تحول می‌کند یا خیر، سوالی است که پاسخ به آن سخت خواهد بود. اندیشمندان مختلف نظرگاه‌های متفاوتی دارند. شاید این اختلاف نظر خیلی هم عجیب نباشد. شاید بتوان این گونه گفت که همه اندیشمندان مختلف پذیرفتند که بیماری کرونا بر نظم لیبرالی و نئولیبرالی تاثیر خواهد گذاشت اما این که کم و کیف این تغییرات چگونه است محل اختلاف است. برای مثال رئالیست‌ها معتقدند که دولت ملی به نظام بین‌الملل برخواهد گشت و ... حتی لیبرال‌ها و انتقادی‌ها نیز معتقدند نظم موجود تغییر خواهد کرد و می‌گویند که نظام لیبرال بازسازی خواهد شد.

دهقانی فیروزآبادی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه انتقال قدرت پسا کرونا به نفع آمریکاست یا خیر، گفت: نظام بین‌الملل از دهه 1990 به بعد دوره انتقالی را تجربه کرده است و به نوعی در حال گذار بوده است. به نظرم کرونا انتقال قدرت از غرب به شرق را تسریع می‌کند و شاید بتوان گفت قدرت به چین می‌رسد. به عبارت دیگر می‌توان گفت که وارد جهان پسا غربی می‌شویم. یعنی اگر سال‌ها مرکز ثقل قدرت در جهان غرب بوده است، حالا این مرکز ثقل به آسیا و چین منتقل می‌شود. البته هند و ژاپن هم در سالیان اخیر وارد چرخه قدرت شده است. بنابراین می‌توان گفت که در دهه آینده قدرت به چین منتقل می‌شود. تاکنون انتقال قدرت‌ها با جنگ و خشونت بوده است اما این بار انتقال قدرت با مکانیزم دیگری صورت می‌گیرد.

کرونا کاهش قدرت آمریکا را تسریع می‌کند

وی افزود: در اسناد آمریکایی‌ها هم آمده است که چین یکی از قدرت‌هایی است که برای آمریکا خطر ایجاد می‌کند و حالا اندیمشندان معتقدند که کرونا این موضوع را تسریع می‌کند. دقت داشته باشید که از دهه‌ها قبل بسیاری از اندیشمندان معتقدند بودند که نئولیبرالیسم جهانی خواهد شد، حالا با شیوع کرونا این دیدگاه دو شاخه پیدا کرده است؛ عده‌ای معتقدند که نئولیبرالیسم جهانی نمی‌شود و عده‌ای معقتدند جهانی می‌شود، اما از آمریکا به چین انتقال پیدا می‌کند.

بررسی همه دیدگاه‌ها در مورد آینده اتحادیه اروپا/ شاهد واگرایی در اتحادیه اروپا خواهیم بود

او در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر تاثیر بیماری کرونا بر واگرایی اتحادیه اروپا و فروپاشی آن گفت: اکنون شرایط به گونه‌ای شده است که کشورهای اروپایی به این سوال فکر می‌کنند که ماندن در اتحادیه اروپا یا خروج از آن چه فوایدی برایشان دارد؟ یک زمانی به امپراطوری عثمانی مرد بیمار اروپا می‌گفتند؛ فکر می‌کنم که این لقب اکنون به اتحادیه اروپا رسیده است چرا که اصلاً حال و روز خوشی ندارد. دقت داشته باشید که از دهه 1970 به بعد تلاش‌های زیادی برای قدرتمندتر شدن اتحادیه اروپا شکل گرفت اما این که تا چه اندازه به بار نشسته است جای سوال دارد. اکنون از اتحادیه اروپا هیچ تاثیرگذاری در سطح بین‌الملل نمی‌بینیم. در پاسخ به سوال شما باید بگویم که سه دیدگاه وجود دارد؛ اولین دیدگاه که بدبیانه است این است که اروپا فروپاشیده خواهد شد و کرونا روند قبلی را تسریع می‌کند. کافی است تا چند کشور دیگر از آن خارج شوند که به فروپاشی برسد، دیدگاه دیگر که خوش‌بینانه است این است که نه تنها فروپاشی نخواهد شد بلکه فرصت همکاری بین کشورها را ایجاد می‌کند. اعتقاد من این است که شاهد نوعی واگرایی در اتحادیه اروپا خواهیم بود. این دیدگاه واقع‌بینانه است؛ در حقیقت شاهد واگرایی خواهیم بود، تعدادی از کشورها براساس دید هزینه فایده‌ای که دارند از آن خارج می‌شوند و شاهد شکاف شمالی جنوبی در اروپا خواهیم بود. حتی شکاف‌هایی بین شرق و غرب اروپا خواهیم داشت. احتمالا شرقی ها می‌مانند و غربی‌ها از اتحادیه اروپا خارج می‌شوند. علاوه بر این به نظرم شاهد نقش بیشتر مردم در این واگرایی‌ها خواهیم بود. به عبارت دیگر انتظار می‌رود که شاهد رفراندوم‌های مردمی باشیم.

دهقانی فیروزآبادی تاکید کرد: یکی از موضوعاتی که پیش‌بینی می‌شود تغییر دوستی‌ها و دشمنی‌ها در دنیا است. به عبارت دیگر بسیاری از روابط‌ها در دنیا بین کشورها دچار تغییر می‌شود.

روابط بین‌الملل در ایران چگونه تنظیم شود؟ 

معاون پژوهشی دانشگاه علامه‌طباطبائی در مورد نکاتی که در سیاست‌گذاری بین‌الملل باید کشورمان دقت داشته باشد گفت: اگر بپذیریم که روابط بین‌المللی به سمت پسا غربی می‌رود و مرکز ثقل قدرت از غرب به سمت چین می‌رود باید کاری کنیم که منافع ملی ما حفظ شود. بنابراین باید معادلات بین‌المللی را ترسیم کنیم و ببینیم که انتقال قدرت به کجا خواهد رفت و سپس جایگاه خود را تبیین کنیم. به نظرم یکی از دلایل شکست ایران در جنگ‌های با روسیه این بود که حاکمان، روابط بین‌الملل را نمی‌دانستند. به نظرم روند نظام بین‌الملل به سمتی است که به نفع ما خواهد بود. اکنون باید تشخیص بدهیم که مراکز قدرت در کجا خواهد بود، دوستی‌‌ها و دشمنی‌ها چگونه است و چگونه باید روابط راهبردی را تعریف کنیم.