نشست نکوداشت ایران‌شناس بزرگ فرانسوی، ژیلبر لازار برگزار شد

نشست نکوداشت ایران‌شناس بزرگ فرانسوی، ژیلبر لازار با همکاری مرکز مطالعات ترجمۀ دانشگاه علامه طباطبائی، گروه زبان و ادبیات فارسی و گروه زبان فرانسه در دانشکدۀ ادبیات فارسی و  زبان های خارجی برگزار شد.

به گزارش عطنا، سخنرانان بخش نخست این نکوداشت به زبان فرانسه و سخنرانان بخش دوم به زبان فارسی به ارائۀ سخنان علمی خود پرداختند.

در بخش فراسنه، فاطمه تهرانی از دانشگاه علامه طباطبائی، حمیدرضا شعیری از دانشگاه تربیت مدرس، محمد زیار از دانشگاه آزاد اسلامی و فاطمه عظیمی­فر سخنرانی کردند.

در بخش فارسی نیز سیروس شمیسا از دانشگاه دانشگاه علامه طباطبائی، میرجلال ­الدین کزّازی از دانشگاه علامه طباطبائی، علی­اشرف صادقی از فرهنگستان زبان و ادب فارسی و امید طبیب­زاده از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به ایراد سخنرانی پرداختند.

سیروس شمیسا در سخنان خود با اشاره به توجه ژیلبر لازار به وزن شعر در ایران پیش از اسلام به بررسی وزن شعر در متون زبان پهلوی پرداخت.

وی گفت: هیچکدام از ایران‌شناسان از بنونیست گرفته تا هنینگ و آخرینشان لازار در بررسی وزن شعر پهلوی به سراغ عروض شعر فارسی دری نرفته‌اند، بلکه در تحقیقات خود مثلاً در مورد وزن منظومۀ درخت آسوریگ، آن را شعری هجایی دانسته‌اند که تکیه در آن نقش اساسی دارد.

شمیسا تصریح کرد: ادبای ایران هم مثلاً ملک‌الشعراء بهار به تبع آنان شبیه به همین سخنان را گفته‌اند. اما به­ نظر من شعر پهلوی، شعری عروضی است. منتها با عروضی ابتدایی که در آن از جوازات اشعار عامیانه هم استفاده می‌شود.

 او با بررسی نمونه‌هایی از عبارات متون پهلوی مانند یادگار زریران و یادگار بزرگمهر، وجود اوزان متشکل از رکن­های «فعولن» (متقارب)، «مفاعیلن» (هزج) و «مفعولاتن» یا «مفعولن» را در این متون نشان داد.

در ادامه این نشست، میرجلال­ الدین کزّازی با مروری بر سیر مطالعات ایران­شناسی توسط فرانسویان، از اَنکتیل دوپرون تا ژیلبر لازار به نقش و اهمیت آنان در پژوهش های ایران‌شناسی پرداخت.

وی گفت: فرانسه را می‌توانیم نخستین پایگاه دانش ایرانشناسی دانست؛ دانشی که با برگردان نامۀ سپند مینُوِی ایرانیان کهن، اوستا، به زبان فرانسوی آغاز گرفت و بنیاد نهاده شد. سپس، راه به کشورهایی دیگر برد و در دانشگاه‌های این کشورها، روایی و شکوفایی یافت و به پی‌افکندِ کانون‌های ایرانشناسی و نهادهایی دانشگاهی با نام پژوهش‌های ایرانی انجامید.

کزّازی در پایان نمونه­هایی از رباعیات خیام را که توسط لازار ترجمه شده بود را بررسی کرد.

در ادامه نشست، علی­اشرف صادقی با مروری بر مهمترین آثار لازار در حیطۀ ایران‌شناسی و زبان فارسی از دید مطالعات زبان­شناختی به معرفی و بررسی مهمترین کتاب ها و مقاله های ژیلبر لازار پرداخت.

امید طبیب‌زاده سخنرانی خود را با عنوان «بررسی منشأ وزن رباعی از دید ژیلبر لازار» ارائه داد.

وی ابتدا به اختصار انواع وزن را در چهارچوب نظریۀ آرویی معرفی کرد؛ سپس وزن رباعی و انواع آن را در چهارچوب نظریۀ عروض ابوالحسن نجفی شرح داد. طبیب زاده در بخش سوم سخنان خود به بررسی مقالۀ لازار دربارۀ منشا وزن رباعی پرداخت و در پایان نظر خود را دربارۀ منشا وزن رباعی و مراحل تکوین آن شرح داد.

تهرانی نیز در ادامه این مراسم به معرفی جامعی از آثار لازار در حوزه‌های مختلف زبان‌شناسی، گرامر توصیفی، زبان‌شناسی عمومی و گونه‌شناسی زبان فارسی پرداخت و به اهمیت آثار ژیلبر لازار در مطالعات زبان فارسی، تاریخ و تحوّلِ زبان فارسی از دیرباز تا به امروز اشاره کرد.

فاطمه عظیمی‌فر با نگاهی زبان‌شناختی، کتاب «Acfama» از لازار را بررسی کرد و به بحث از اهمیت دیدگاه لازار در حوزۀ زبان‌شناسی و مطالعات گویش‌های متنوع زبان فارسی و نیز عناصر تشکیل‌دهندۀ جمله در گویش‌های مختلف زبان‌های ایرانی پرداخت.

زیار با نگاهی ترجمه‌شناختی، ترجمۀ لازار از رباعیات خیّام را تحلیل کرد و گفت لازار در ترجمه نه‌تنها مفهوم دقیق رباعیات را به زبان فرانسه بیان کرده است، بلکه به بُعد زیباشناختی اشعار خیّام نیز توجه کرده و سعی داشته آنها را در زبان فرانسه بازآفرینی کند.

شعیری نیز با در نظر داشتن دیدگاه زبان‌شناختی لازار در آثارش به بررسی آیندۀ مطالعات زبان‌شناسی در ایران و فرانسه پرداخت. وی به این مسئله اشاره کرد که از زمان لوئی فردینان، زبان‌شناس بزرگ فرانسوی، تاکنون محققان سعی داشته‌اند تا بُعدی علمی به علم زبان بدهند؛ چنانکه دو جریان ساختگرایی و عمل‌گرایی نقش مهمی در این میان داشته است. لازار نیز به‌عنوان یک محقق زبان‌شناس گفتمان مهمی را دربارۀ اختلاف‌نظرهایی که در این باب میان زبان‌شناسان وجود دارد مطرح کرد که می‌تواند تصویری واضح را از آیندۀ زبان‌شناسی ترسیم کند.

گفتنی است، محمدامیر جلالی از گروه زبان و ادبیات فارسی و رضاپور از مرکز مطالعات ترجمه و صدیقه شرکت­مقدم از گروه مترجمی فرانسه دبیران این نشست علمی بودند.