بگذارید اصحاب علوم‌اجتماعی تلخ‌اندیشی و تلخ‌گویی کنند

دانشیار مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی: آقای رئیس‌جمهوری در دولت شما، سفارش مؤثری برای دانش‌اجتماعی در ایران مشاهده نمی‌شود، آقای رئیس‌جمهوری، زمان دولت را قدری تنظیم مجدد و تصحیح کنید، چرخ‌دنده ساعت دولت شما ایراد پیدا کرده و مرتب از زمان جامعه عقب می‌ماند، جامعه ایران در حال تحول است در حالی که زمان دولت با زمان جامعه تنظیم نشده است.

به گزارش عطنا، روز سه‌شنبه، 1 آبان حسن روحانی، رئیس دولت تدبیر و امید میزبان جمعی از استادان علوم اجتماعی دانشگاه‌ها بود. نشستی که با ابراز نظرات استادان دانشگاه و پاسخ رئیس‌جمهوری همراه بود. در این نشست استادان علوم اجتماعی به بیان دغدغه‌های خود پرداختند و رئیس جمهوری هم بر لزوم همکاری و ابراز نظرات و انتقادات نسبت به مسائل اجتماعی به دولت تاکید کرد.(اینجا)

دکترمقصود فراستخواه، دانشیار مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی در این نشست گفت:

پرسش آقای رئیس ‌جمهوری این است که مهمترین مسأله جامعه ایران چیست؟ به نظر من، مسأله اصلی جامعه ایران هنوز همچنان شکاف ملت و دولت است. موانع ساختاری و رویه‌ای زیادی متأسفانه اجازه نمی‌دهد که ملت-دولت به صورت اجتماعی ساخته شود و توسعه پیدا کند، nation state یک برساخته اجتماعی است که توضیح ساخته شدن آن در دانش اجتماعی ایران وجود دارد و اصحاب علوم‌اجتماعی درباره الزامات توسعه ملت-دولت و موانع تحقق آن مطالعات و تحقیقات زیادی انجام داده‌اند و اکنون در این خصوص انباشت دانش اجتماعی در ایران وجود دارد؛ ولی متأسفانه این دانش اجتماعی معطل مانده است.
ما در ایران با یک دانش اجتماعی ملی معطل مواجه هستیم چون کل حکومت به علوم‌اجتماعی و انسانی بی‌اعتنایی سیستماتیک و آگاهانه دارد. هنوز این فرض در ساختارهای حاکمیت ایران وجود دارد که علوم‌اجتماعی و انسانی جزو علوم الحادی و غربی هستند. حکومت در ایران هنوز هم دانشگاه را بخشی از زائده بوروکراسی و جزو اموال جمعی دولت تلقی می‌کند. در سیاستگذاری و حکمرانی به دانش اجتماعی بی‌اعتنایی می‌شود. حکومت سفارش‌دهنده جدی دانش اجتماعی نیست و سیاستگذاری عمومی خود را، بدون مراجعه به تحقیقات اجتماعی در حوزه علوم‌اجتماعی و انسانی صورت می‌دهد.
آقای رئیس‌جمهوری، اجازه بدهید مرزهای سیستم دولت با محیط گفتمانی جامعه را مسأله‌ها تعیین کنند، نه لزوماً راه‌حل‌ها. بگذارید مسأله‌ها دشوار شوند، بگذارید بداهت‌زدایی و آشنایی‌زدایی صورت گیرد. اجازه دهید اصحاب علوم‌اجتماعی و انسانی، تلخ‌اندیشی و تلخ‌گویی کنند که سیستم حکومت در ایران دچار «لختی» شده است. بگذارید مرزهای میان دولت و محیط اجتماعی باز و پر تردد شود. از این طریق، حوزه عمومی سیاست‌ورزی، بر ناحیه مرزی میان دولت و جامعه توسعه پیدا می‌کند. ناحیه مرزی میان دولت و جامعه همان ناحیه‌ای است که کسانی مثل فروغی، غلامحسین صدیقی، احسان نراقی، مجید تهرانیان، علی‌اکبر سیاسی، حسین عظیمی و... در همین ناحیه‌های مرزی کمک کرده‌اند تا سیاست‌ورزی‌های دولت توسعه پیدا کند. آقای رئیس‌جمهوری، پنجره‌های سیاستگذاری عمومی جامعه به روی جامعه و بویژه به روی اصحاب علوم‌اجتماعی بسته است، در نتیجه دستور‌سازی و دستورگذاری ملی بدون مراجعه به تحقیقات ملی علوم‌انسانی و اجتماعی صورت می‌گیرد، دانش اجتماعی کمک می‌کند که سناریوهای خط‌ ومشی آینده برای کنترل جامعه، در شرایط عدم اطمینان بوجود آید، تولید توافق درباره آینده ایران صورت گیرد، مشروعیت حکومت ترمیم پیدا کرده و کارایی آن افزایش یابد و دولت فعال و جامعه فعال برای حفاظت از آینده ایران شکل گیرد.
ولی آقای رئیس‌جمهوری در دولت شما، سفارش مؤثری برای دانش‌اجتماعی در ایران مشاهده نمی‌شود، آقای رئیس‌جمهوری، زمان دولت را قدری تنظیم مجدد و تصحیح کنید، چرخ‌دنده ساعت دولت شما ایراد پیدا کرده و مرتب از زمان جامعه عقب می‌ماند، جامعه ایران در حال تحول است در حالی که زمان دولت با زمان جامعه تنظیم نشده است. آقای رئیس‌جمهوری، اثربخشی تصمیمات خود را ارزیابی تکوینی کنید، اثربخشی سیاست‌های خود را مرتب مورد ارزشیابی قرار دهید، وقت تنگ است آقای رئیس جمهوری...
امید است ارتباط دولت با اصحاب علوم‌اجتماعی از این نشست و برخاست‌های سنتی فراتر رود و شکل سیستماتیک به خود گیرد و اتاق مطالعات اجتماعی، برای توسعه خط و مشی‌گذاری عمومی در ریاست‌جمهوری بوجود آید، هیأت علمی از مشاوران مستقل و منتقد در ریاست‌جمهوری ایجاد شود و انتخاب اعضای این مشاوران علمی برای ریاست‌جمهوری از طریق انجمن‌های علمی به شکل نمایندگی صورت گیرد. از این طریق، بنیان‌های سیاستگذاری دولت و نهاد دولت توسعه پیدا می‌کند و سفارش اجتماعی برای دانش اجتماعی امکانپذیر می‌شود.
آقای رئیس‌جمهوری، گزارش اجتماعی دولت را نهادینه کنید، دولت گزارش اجتماعی هفتگی و ماهانه ندارد، دولت باید گزارش بدهد که چه ایده‌هایی از اصحاب علوم‌اجتماعی گرفته و بر اساس آن، چه اقدام‌های ملی را به اجرا درآورده و به چه نتایجی رسیده است؟ ارتباط دولت را با اصحاب علوم‌اجتماعی از این نشست و برخاست‌های نمادین، اگر نگوییم نمایشی، می‌توان به سمت یک گفت‌وگوی سیستماتیک مؤثر توسعه داد.
می‌بینم که هنوز شکاف ادراکی جدی میان منظر شما، به عنوان یک دولتمرد با منظر ما همه که در محضر شما هستیم، وجود دارد در همان حال که ملاحظه می‌فرمایید که بحث‌های دوستان چقدر به هم نزدیک است و مرتب به همدیگر ارجاع می‌دهند ولی میان این دانش اجتماعی و منظر دولت شکاف جدی وجود دارد و امکان سیاستگذاری بر اساس تحقیقات علوم اجتماعی و نگاه تخصصی و علمی به مسائل جامعه هنوز در ایران به وجود نیامده است. برای ایجاد شرایط امکان یک چنین گفت‌وگویی قدم‌های مؤثرتری باید برداشته شود.