ضرورت اهتمام ملی به دفاع از جامعه اخلاقی

به باور اعضای انجمن ایرانی اخلاق، رهبران جامعه و مدیران ارشد باید خود الگوی مشی اخلاقی باشند و ضمن ترویج اخلاق و تشویق مدیران و کارگزاران زیر مجموعۀ خود به رفتار اخلاقی، نسبت به هرگونه بی‌انضباطی و سوء رفتار از ویژه‌خواری و تبعیض گرفته تا ارتشاء و اختلاس و دیگر گونه‌های فساد رفتارهای ناصحیح شدت عمل نشان دهند.

به گزارش عطنا، مجمع عمومی انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری در نشست سالانه خود در شهریور 1397 بیانیه صادر کرد و نسبت به تنزل جایگاه اخلاق در جامعه هشدار داد. متن این بیانیه در پی می‌آید.

انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری، به عنوان نهادی علمی که بیش از یک دهه به ترویج اخلاق در جامعه، به‌ویژه جامعۀ علمی اهتمام ورزیده است، نظر به شرایط خطیر و پیچیدۀ اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران امروز، بر اهتمام ملی به اخلاق‌ورزی در زمانۀ عسرت تأکید می­کند. در این ایام پیش و بیش از همه، نخبگان و اهالی دانش و نظر می‌توانند با طرح پیشبرد ارزش‌های اخلاقی به مثابه شرط بقای جامعۀ ایرانی، جهانی و بلکه زیست‌کره از رنج فراگیر مردم و گسترش دامنة مخاطرات همه جانبه بکاهند.

با عنایت به این مهم، مجمع عمومی انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری بیانیه سال 1397 خود را در مخاطبه با سیاست‌گذاران و مسئول، آحاد شهروندان و نخبگان به این شرح اعلام می‌­دارد:

1- در خطاب به حاکمان و مدیران ارشد کشور: جا دارد که در هنگامه دردها و رنجهای پرشمارمردم به یادآوریم که در طلیعه انقلاب اسلامی سال 57 بیش از هزینه مطرح بوده باید الگوی رفتاری والیان و حاکمان و مردان قدرت، مشی امیرالمؤمنین علی‌ (ع) باشد. هم او که در بحرانی‌ترین ادوار حاکمیت در جامعۀ نوظهور اسلامی می‌گفت: وَاللّهِ لَأَنْ اَبيتَ عَلى حَسَكِ السَّعْدانِ مُسَهَّداً، وَ اُجَرَّ فِى الأَغْلالِ مُصَفَّداً، اَحَبُّ اِلَىَّ مِنْ اَنْ اَلْقَى اللّهَ وَ رَسُولَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ ظالِماً لِبَعْضِ الْعِبادِ، وَ غاصِباً لِشَىْء مِنَ الْحُطامِ. (به خدا قسم اگر شب را به بيدارى به روى خار سَعدان به روز آرم، و با قرار داشتن غُل‌ها و بندها به بدنم روى زمين كشيده شوم، پيش من محبوب‌تر است از آن كه خدا و رسولش را در قيامت ملاقات كنم، در حالى كه به بعضى از مردم ستم کرده، و چيزى از مال بى ارزش دنيا غصب نموده باشم!)

با این نگاه نمی­‌توان پذیرفت که حتی بحرانی بودن اوضاع در عرصۀ روابط بین‌الملل و یا داخلی، دست‌آویزی باشد برای تخطی از اجرای عدالت و ضایع ساختنِ حق شهروندان مظلوم. به باور اعضای انجمن ایرانی اخلاق، رهبران جامعه و مدیران ارشد باید خود الگوی مشی اخلاقی باشند و ضمن ترویج اخلاق و تشویق مدیران و کارگزاران زیر مجموعۀ خود به رفتار اخلاقی، نسبت به هرگونه بی‌انضباطی و سوء رفتار از ویژه‌خواری و تبعیض گرفته تا ارتشاء و اختلاس و دیگر گونه‌های فساد رفتارهای ناصحیح شدت عمل نشان دهند.

انتظار می‌رود دولت و مدیرانی که مؤیَد به تأییدات قشرهای فرهیختۀ جامعه بوده و هستند، در پیراستن اطراف خود از موارد خلاف اخلاق قصور نکنند و سرمایۀ اعتماد مردم را به باد ندهند.

2- در خطاب به مردم: باید گفت که خداوند اگر چه از صاحبان قدرت و ثروت و موقعیت، به‌طور مضاعف حساب خواهد کشید، اما مسئولیت اخلاقی آحاد انسان‌ها نیز هیچگاه در مرض فراموشی قرار نمی­گیرد. آموزۀ قرآن در این باره از یاد نبردن مسئولیت‌های فردی است؛ قرار داشتن در تنگناها، که به‌حق باید بخشی از آن را معلول سوء مدیریت‌ها در سطوح مختلف حاکمیتی دانست، هیچ انسان متعهدی را از مسئولیت اخلاقی دور نمی­کند. مسئولیت‌های اخلاقی برای شهروند آگاه، شامل طیفی از پرهیزها و کنش‌ها است؛ پرهیز از هر آنچه که از جنس طمع ورزی و ترجیح منافع فردی به جمعی و بی غمی نسبت به محنت بینوایان است و کنش در مقام نصیحت فقد مسئولان و آگاهی بخشی نسبت به فساد و سامان دادن خیرخواهی جمعی و مقابله علمی و مدنی با عوامل فسادزا است.

بدینسان «نهادینه شدن اخلاق در فرهنگ عمومی» ضرورتی است که انجمن ایرانی اخلاق در علوم فناوری تمام توان خود را برای تحقق آن به کار می‌بندد و برای نیل به این مهم دست یاری به سوی صاحب‌نظران دراز می‌کند.

3- در خطاب به نخبگان: گشایش افق‌های غیراخلاقی جامعه ، به پویایی در جامعۀ نخبگان وابسته است. ممکن است نتوان از آحاد مردم عادی و شهروندان، فراتر از حدی معین انتظار عمل اخلاقی داشت، چرا که به گواهی سخنان حکمت‌آمیز بزرگان دین، گاه اضطرار فقر، فرد را به همسایگی با کفر می‌کشاند و در شرایطی که غم نان غالب است و نیازهای پایه برآورده نشده است، به گواهی مطالعات محققان برجسته، نوبت چندان به رفتارهای متعالی ‌نمی‌رسد. در این صورت باید ضمن ترویج اخلاق در لایه‌های مختلف مردم، برای تحقق اصول اخلاقی طرحی نو درانداخت. که مسئولیت اصلی آن بر عهده نخبگان است.اما این وظیفه به همین جا ختم نمی‌شود.

برافروخته نگاه داشتن شعلۀ امید اجتماعی از طریق ارائۀ راه گشایی‌های اصلاحی و ارائه طرح‌های سازنده در زمینه‌های مختلف اقتصادی، فناورانه و حتی سیاسی، وظیفۀ نخبگان علمی است و البته سنگینی این وظیفه در شرایط خطیر و جامعه آسیب‌دیده بیشتر است. جامعه برای اخلاقی زیستن نیازمند خلق فرصت‌های جدید است که فضای آن جز با همت کنشگران اخلاقی و مدنی ساخته نمی­شود.

انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری، تقویت نهادهای مدنی را برای آگاهی بخشی و ترویج اخلاق در جامعۀ علمی و فرهنگ عمومی، ضرورتی تعیین کننده می‌داند و بر این باور است که جز از رهگذر بازگشت به عدل و انصاف و راستگویی و آزادی‌گرایی، گشایشی حاصل نخواهد شد و این مهم نیز بیش از همه در گرو به میدان آمدن نهادهای مدنی و تقویت این نهادها از سوی نخبگان و شهروندان است.

بر این اساس، انجمن ، با تأکید بر وظیفۀ تاریخیِ نهادهای مدنی برای عبور از مشکلات جامعه، «گفت‌وگو برای آسیب‌شناسی اخلاقی جامعۀ ایرانی و راه‌های تقویت اخلاق عمومی» را در اولویت فعالیت‌های ترویجی خود می‌داند و دست طلب به سوی یکایک نخبگان علمی و کنشگران جامعه مدنی دراز می­کند.

در این مسیر به مددهای رحمانی تکیه می‌کنیم و وعدۀ خداوند متعال را فرا یاد می‌آوریم که فرمود:

اِن تنصرالله ینصرکم و یثبت اقدامکم.

با آرزوی برخورداری از عنایت پروردگار و تثبیت گام‌های پیشروان راه اخلاق در جامعۀ ایرانی

انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری

شهریور 1397