«بی‌تفاوتی اجتماعی» شبه بحران جامعه ایران است

پژوهشگر جامعه‌شناسی ایران «بی‌تفاوتی اجتماعی» را پدیده اجتماعی معرفی کرد که در آن افراد جامعه نسبت به محیط اطراف خود دلسرد می‌شوند و از آن کناره می‌گیرند و گفت: در جامعه‌ای که به بی‌تفاوتی اجتماعی برسد پدیده صلح با درون اتفاق نمی‌افتد و تا زمانی که صلح با درون اتفاق نیافتد صلح با بیرون نیز ایجاد نمی‌شود.

به گزارش خبرنگار عطنا، نشست «اعتصاب‌ها و اعتراضات نظام‌مند و غیر نظام‌مند در نظام سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران» (گزارش تصویری) با حضور چهره‌های سیاسی و استادان دانشگاه عصر دوشنبه، ۲۲مرداد ماه با همکاری مؤسسه رحمان و گروه صلح انجمن جامعه‌شناسی ایران در مؤسسه رحمان برگزار شد.

در این نشست، احمد بخارایی با بیان اینکه از نظر جامعه‌شناختی ایران در شرایط فعلی وضعیت خوبی ندارد، گفت: امید به زندگی جنبه ذهنی دارد و به آینده مربوط می‌شود. امید به زندگی در ایران 72 سال و میانگین جهانی 68 سال است، این ارقام نشان می‌دهد که امید به زندگی در ایران از رقم خوبی برخوردار است؛ این جنبه بهداشتی دارد و چیزی نیست که جنبه مفهومی و معنایی را در به دنبال خود داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه آنچه امید به زندگی را معنادار می‌کند، امید به آینده است که جنبه معنایی و مفهومی دارد، مؤلفه‌های آن را اینگونه معرفی کرد: رضایت از زندگی، وضعیت آنومیک در جامعه، احساس مسئولیت نسبی و... که این مؤلفه‌ها امید به آینده را به شدت در بین ایرانیان کاهش داده است و ایران را با یک شبه بحران مواجه کرده است.

بخارایی با بیان اینکه ایران از بعد عینی و اقتصادی نیز از شرایط مناسبی برخوردار نیست به وضعیت اجتماعی ایران اشاره کرد و گفت: نهاد آموزشی و آموزش و پرورش در هر جامعه‌ مهم است. در سال 1356، 6 درصد تولید ناخالص ملی به آموزش و پرورش اختصاص داده شده بود که از سال 1356 تا امروز نظام آموزشی پیچیده‌تر و هزینه‌برتر شده است؛ برای مثال، در بودجه سال 1397 دو میلیون تومان برای هر دانش‌آموز و 18 میلیون تومان برای هر زندانی در نظر گرفته شد.

این جامعه‌شناس به بی تفاوتی اجتماعی اشاره کرد و تصریح کرد: بی‌تفاوتی اجتماعی پدیده اجتماعی است که در آن افراد جامعه نسبت به محیط اطراف خود دلسرد می‌شوند و از آن کناره می‌گیرند.

وی مؤلفه‌های بی تفاوتی اجتماعی را اینگونه معرفی کرد: احساس بی‌قدرتی، نا امیدی نسبت به آینده، هزینه فایده به نفع زندگی شخصی و کم توجهی به هم‌نوعان، درگیر نشدن در فعالیت‌های مدنی( مشارکت در احزاب، مشارکت در رسانه‌ها و..)، حساسیت‌ نبودن نسبت به نهادهای اصلی در جامعه.

بخارایی با بیان اینکه تکه کلام انسان‌ها «دنبال زندگی خودت باش» یک شعار بی معنا است، افزود: نگاه‌های غیر حساس به پیرامون مانند کارتن خواب‌ها، معتادها، کودکان کار و...، رفتارهای خشونت بار مانند رانندگی‌هایی که باعث مرگ می‌شود، افزایش خودخواهی‌ها و کنش‌های سوداگرانه فردی و... نشان‌دهنده‌ی افزایش بی‌تفاوتی اجتماعی در ایران است.

جامعه شناس ایرانی با اشاره به اینکه وقتی در جامعه ای بی‌تفاوتی اجتماعی افزایش پیدا کند عناوین مجرمانه نیز زیاد می‌شود، گفت: سوق یافتن جامعه به سوی حقیقت حیوانی یکی از نشانه‌های جامعه‌ای است که به سمت بی‌تفاوتی اجتماعی می‌رود و در نهایت سقوط اجتماعی رخ خواهد داد.

ادامه داد: قانون‌گریزی و رام نشدن یکی از نشانه‌های سوق پیدا کردن به سمت حقیقت حیوانی است که این مورد در تهران بیشتر رخ می‌دهد، چون در تهران نظام بروکراتیک پیچیده‌تری وجود دارد.

وی با بیان اینکه در جامعه‌ای که به بی‌تفاوتی اجتماعی برسد پدیده صلح با درون اتفاق نمی‌افتد و تا زمانی که صلح با درون اتفاق نیافتد صلح با بیرون نیز ایجاد نمی‌شود، ویژگی‌های صلح با درون را معرفی کرد: فرد به آرامش درونی برسد، خودخواهی به حداقل برسد، کانون توجه فرد به سوی حالت‌های خوب باشد، در زمان حال زندگی کند، اندوه و ترس نسبت به آینده نداشته باشد، نسبت به جایگاه خود در هفته تعریف و شناخت داشته باشد، دیگران را دوست داشته باشد.

بخارایی با اشاره به اینکه در روان‌شناسی مفهومی به نام درماندگی آموخته وجود دارد، بیان کرد: یک اردک ماهی را با ماهی‌های کپور در یک آکواریوم نگه داشتم و این اردک ماهی عادت کرده است که غذای خوبی داشته باشد، بعد از مدتی یک شیشه بین اردک ماهی و ماهی کپور قرار دادم این اردک ماهی ماهی کپور را می‌بیند اما هر چه تلاش می‌کند نمی‌تواند به آن برسد و تلاش بی‌فایده می‌شود. پس از بیهوده شدن تلاش ماهی کپور بدون واسطه در کنار اردک ماهی قرار می‌گیرد اما چون احساس می‌کند که تلاش بیهوده بوده است به سمت ماهی‌ها نمی‌رود و از گرسنگی می‌میرد.

این جامعه‌شناس اضافه کرد: از آنجا که جامعه ما مانند اردک ماهی در شرایط درماندگی آموخته است با دو گزینه روبه‌رو هستیم؛ یا باید این اتفاقات را بپذیریم و یا اینکه باید به ما آگاهی داده شود برای اینکه آگاهی به جامعه دهیم و درماندگی آموخته تبدیل به مرگ تدریجی نشود چاره‌ای جز اینکه اعتراض‌ها، تجمعات و اعتصابات افزایش پیدا کند وجود ندارد.

وی در پایان گفت: ما در جامعه‌شناسی اصل را بر حرکت، تعامل، شدن و کنش جمعی می‌گذاریم، بحث بر سر شدن است نه رسیدن. پس از شدن، رسیدن و تعامل در دنیای قرن 21 شدن خود به نکته مطلوب خواهد رسید.