لجبازی نسل جوان، نتیجه برخورد قهری مسئولان

پخش تصاویر اعترافات تلویزیونی دختر 17ساله (مائده) که در فضای مجازی اقدام به انتشار فیلم‌های خود می‌کرد، روزهای گذشته با موج گسترده‌ای از واکنش‌ها روبه‌رو شده که بخش زیادی از آن بازخوردها منفی بوده است؛ بسیاری از فعالان فرهنگی و اجتماعی معتقدند که چنین برخوردهایی نه‌تنها نمی‌تواند بازدارنده باشد که اثرات منفی در پی خواهد داشت.

به گزارش عطنا به نقل از همشهری، چند سالی است که بخش مهمی از جامعه‌شناسان نسبت به بروز شکاف‌های نسلی در کشور هشدار می‌دهند و به‌نظر می‌رسد که کم‌کم ما شاهد بروز این شکاف‌ها در جامعه هستیم. اختلاف دیدگاه‌ در نسل‌ها نسبت به تعاریف مختلف همچون «جرم» هم حتی بسیار مشهود شده است. به اعتقاد کارشناسان، سیاستگذاران امروز ایران باید هرچه زودتر شناخت نسل جدید، گفت‌وگو با نسل جدید، آموزش و برنامه‌ریزی برای نسل جدید، توجه به خواسته‌ها و تفکرات این نسل و از همه مهم‌تر گفت‌وگو با این نسل و به رسمیت شناختن‌شان را کلید بزنند. گفت‌وگوی زیر را بخوانید.

مدیران، نسل جدید را نمی‌شناسند

غلامرضا ظریفیان، ‌استاد تاریخ دانشگاه تهران و جامعه‌شناس با بیان اینکه شناخت نسلی از مدت‌ها قبل مورد مطالعه بسیاری از جامعه‌شناسان، روانشناسان و اصحاب سیاست بوده است، گفت: این مطالعات یافته‌های خوبی را به همراه داشته و چندین پیمایش ملی و پایان‌نامه دانشگاهی نیز در این زمینه انجام شده ولی مهم این است که به این یافته‌ها توجهی نمی‌شود.

او با اشاره به حوادثی که در سال‌های گذشته در کشورمان رخ داده و بازتاب‌های گسترده‌ای که در فضای مجازی داشته است، گفت:‌ بخشی از این اتفاقات به مسائل جوانان در لایه‌های مختلف اعتقادی، سبک زندگی، نوع نگرش نسلی و ارزش‌ها برمی‌گردد. الان بسیاری از مدیران پا به سن گذاشته‌اند و به تجارب و دریافت‌های خودشان از مسائل اتکا می‌کنند و مطالعات اجتماعی انجام شده را آن‌طور که باید و شاید مورد توجه قرار نمی‌دهند. حاصل این بی‌توجهی به پژوهش‌ها این شده که برنامه‌ریزی متکی بر این مطالعات انجام نمی‌شود و نوعی ابهام در فهم مسائل نسل‌ها در مدیران و برنامه‌ریزان کشور، به‌وجود آمده است.

ظریفیان در پاسخ به این سؤال که به شکاف بین‌نسلی در کشور ما چقدر توجه شده، گفت: در بسیاری از کشورهای جهان بحث تفاوت و شکاف نسلی وجود دارد و کارهای دقیقی را مراکز خصوصی و دانشگاهی انجام داده‌اند که دولتمردان می‌توانند به آنها رجوع کنند و اطلاعات درستی از تفاوت‌ها به‌دست بیاورند. این در حالی است که در کشور ما اکثرا به این نوع پژوهش‌ها با دیدی بدبینانه نگاه می‌شود و زمانی که یک رویدادی مثل «شاخ‌های اینستاگرام» اتفاق می‌افتد، بدون توجه به تحلیل و پشتوانه اتفاق، به‌صورت غیرحرفه‌ای آن را سرکوب می‌کنند و در صدا‌و‌سیما پوشش می‌دهند. درحالی‌که این قبیل کارها بدون مطالعه و درک لازم از حساسیت‌های جامعه باعث بروز هجمه‌هایی می‌شود که در روزهای اخیر در فضاهای مجازی شاهد آن بودیم.

به گفته این جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، گروهی از مردم در برابر دستگیری و اعتراف‌گیری از این جوان و رسانه‌ای‌کردن آن این پرسش را دارند که چرا مسئولان از کنار اختلاسگران و افرادی که اعتماد جامعه را به مخاطره می‌اندازند، عبور می‌کنند ولی به این موارد با جدیت می‌پردازند. البته طبیعی است که هیچ فردی ناهنجاری‌ها را تأیید نمی‌کند ولی باید ناهنجاری‌ها را با شیوه‌ها و آموزش‌های درست حل کرد. در این‌گونه موارد و رفتار با این موضوعات جامعه ما نیاز به یک بازبینی مطالعات دقیق دارد. اینها هشدارهایی است که اگر به آنها توجه نکنیم ممکن است عواقب زیان‌باری را به همراه داشته باشد.

این جامعه‌شناس در پاسخ به این سؤال که در سال‌های اخیر چقدر به خواسته‌های نسل جدید توجه شده، گفت: ما باید یک شناخت عمیق و دقیق از تحولات لایه‌های زیرین نسل‌ها داشته باشیم و بعد سیاست‌ها و راهبردهایمان را در این زمینه تنظیم و فرصت‌ها را تقویت کنیم. از طرف دیگر با شناخت جدی از شکاف نسل‌ها بتوانیم ضعف‌های سیستمی را رفع کنیم و تهدیدات را کاهش دهیم.

به گفته ظریفیان، اگر نسل دهه 70 و 80 را به‌درستی و با اتکا به بنیادهای علمی بشناسیم، می‌توانیم سیاست‌های متناسبی را با اتکا به مردم، بنیادهای مردم‌نهاد و مراکز علمی تدوین و بدین‌ترتیب هزینه برخی نارسایی‌ها را کم کنیم.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه مسئولان نسل‌های دهه 70 و 80 را به‌درستی نمی‌شناسند، گفت: به‌دلیل همین عدم‌شناخت، بدنه حاکمیت نوع برخورد با این افراد را هم درست نمی‌شناسد. درون این نسل مملو از شجاعت است و با اقداماتی از قبیل بستن صفحات و اعتراف‌گیری در رسانه ملی، این جوانان را به عرصه لجبازی هدایت می کنیم. جوانان می‌خواهند با لجبازی‌کردن نوعی واکنش در برابر رفتار مسئولان داشته باشند و یکباره شاهد این هستیم که تعداد زیادی از جوانان در مقام دفاع از اقدامی که هم‌نسلانشان انجام داده‌اند، همان عمل را در شبکه‌های مجازی تکرار می‌کنند و با نوشتن پیام‌هایی سعی در حمایت از آنها دارند.

وی تأکید کرد: این انتظار جدی از صداوسیما هست که آنچه را ارائه می‌کند مبتنی بر پشتوانه عظیم کار تحقیقاتی، علمی، تجربی و با استفاده از نیروهای مجرب و دلسوز دانشگاهی باشد و زمانی که این اتفاق نیفتد حاصلش خسارت‌ها و عکس‌العمل‌هایی است که در جامعه مشاهده می‌شود.

شکاف نسلی را در جامعه بپذیریم

مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاران گفت: برخی افراد به‌خود حق می‌دهند که بگویند خانمی که در اینستاگرام فیلم‌هایش را منتشر کرده و ده‌ها هزار فالوئر داشته مردم را گمراه کرده و باید با پخش تصاویر و اعترافات او به جامعه هشدار بدهیم؛ درحالی‌که بعد از دستگیری و رسانه‌ای شدن اعترافات این دختر جوان، تعداد زیادی مشتاق شدند تا بدانند دلیل دستگیری او چه بوده و فیلم‌هایش به تعداد بیشتری در شبکه‌های اجتماعی دست به‌دست شد.

به گفته او الان ما در کشورمان با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو هستیم و مردم انتظار دارند که مسئولان رسیدگی به این چالش‌ها را در اولویت قرار دهند. توجه داشته باشید که حل مسائل و چالش‌های فرهنگی نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق و غیرقهری است. در این شرایط کشور، مردم انتظار دارند که تصاویر برخورد با اختلاسگران، منتشر شود و اخبار برخورد با آنها از رسانه ملی بازتاب پیدا کند. به جای حذف معلول باید علت‌ها برطرف شود و پاک کردن صورت مسئله مشکلی را حل نمی‌کند.

او در ادامه به بی‌توجهی به نسل نوجوان و جوان جامعه و تفاوت‌های آنها باتوجه به تحولات جهانی اشاره کرده و می‌گوید: «روبه‌رو شدن و رفتار کردن با نسل جوان، نیازمند نگاه جدید جامعه‌شناختی است. نباید مسئولان تصور کنندهمان‌گونه که با نسل‌های گذشته رفتار می‌کردند می‌توانند با این نسل هم مواجه شوند. باید شکاف‌های به‌وجود آمده نسلی در کشور را دید و برای آن چاره‌جویی کرد. نادیده گرفتن تحولات جمعیتی و نسلی تنها به مشکلات دامن می‌زند، حال آنکه با پذیرش یک اتفاق می‌توان برای آن به‌دنبال راه‌حل بود.

واکنش مشاور رئیس‌جمهور به پخش اعترافات تلویزیونی

حسام‌الدین آشنا، عضو شورای نظارت بر صداوسیما، در واکنش به پخش اعترافات مائده گفت: شورای نظارت بر صداوسیما این امکان را فراهم می‌کند تا به هر شکایتی از طرفِ افراد در مورد عدم‌ رضایت‌شان نسبت به پخش تصاویر آنان در تلویزیون رسیدگی کند.

حسام‌الدین آشنا به انصاف‌نیوز درباره پخش فیلم اعترافات مائده که در برنامه‌ای با نام بیراهه از شبکه یک سیما پخش شد، گفت: در موارد پخش تصاویر مربوط به افراد در حالات غیرعادی، ازجمله در بیمارستان، کلانتری یا بازداشتگاه، نیاز به هماهنگی میان قوه قضائیه، سازمان صداوسیما و رضایت فردی است که از او تصویربرداری می‌شود.

وی تأکید کرد: شورای نظارت بر صداوسیما این امکان را فراهم می‌کند تا به هر شکایتی از طرفِ افراد در مورد عدم‌ رضایت‌شان نسبت به پخش تصاویر آنان در تلویزیون رسیدگی کند.