کارآفرینی و ارزش‌آفرینی باید جزء اولویت‌های وزارت علوم باشد

استاد تعاون و رفاه اجتماعی دانشگاه علامه‌طباطبائی ارزش‌آفرینی را تولید ثروت از طریق کارآفرینی علمی دانست و گفت: نمی‌توان تا ابد شیر نفت را باز نگه داشت، اکنون نفت برای ما تبدیل به نقطه ضعف در مقابل دشمنان شده است.

به گزارش عطنا، نشست هم‌اندیشی «اشتغال و کارآفرینی از طریق تعاونی با تاکید بر تعاونی‌های فارغ‌التحصیلان» با حضور دکتر جعفر هزارجریبی، استاد تعاون و رفاه اجتماعی دانشگاه علامه‌طباطبائی، دکتر مسلم خانی، استاد دانشگاه و مشاور کسب‌وکار و  کارآفرینی و دکتر علیقلی حیدری، رئیس انجمن علمی تعاون ایران شنبه، 1 اردیبهشت در دانشکده علوم‌اجتماعی دانشگاه علامه‌طباطبائی برگزار شد.

کارآفرینی و رسالت دانشگاه

جعفر هزارجریبی، استاد تعاون و رفاه اجتماعی دانشگاه علامه‌طباطبائی در این نشست درباره «کارآفرینی و رسالت دانشگاه» صحبت کرد و گفت: از سال‌ 1375، زمانی که مدیرکل وزارت علوم بودم بحث کارآفرینی را مطرح کردیم، ابتدا با تمام مقاومت‌ها، در دانشگاه تهران دانشکده‌ای به اسم کارآفرینی راه‌اندازی کردیم، از آن زمان تا به امروز کارآفرینی به صورت واحدی درسی در دانشکده علوم اجتماعی تدریس شده است و اکنون در دانشگاه علامه‌طباطبائی رشته‌ای به همین نام در دانشکده مدیریت وجود دارد.

وی افزود: اگر نهادهای مسئول، مانند دولت زمینه‌های لازم را ایجاد کنند، دانشگاه‌ها آمادگی همکاری در زمینه کارآفرینی را دارند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی با بیان اینکه اکنون دیگر زمان استفاده از منابع طبیعی مثل زمین، طلا و نفت به عنوان منابع ارزش‌آفرین گذشته است، اظهار کرد: باید دیدگاه‌ها و مسیر جامعه امروز را تغییر دهیم، باید اندیشه‌ها جای منابع طبیعی را در تولید ثروت و ارزش بگیرند که اکثر دانشگاه‌های خارجی این مسیر را شروع کرده‌اند.

هزارجریبی با اشاره به اینکه صدها نظریه در حوزه کارآفرینی را ترجمه، خلاصه نویسی و دسته‌بندی کرده است، بیان کرد: شاید مدل‌های خارجی منطبق با جامعه ما نباشد بنابراین باید مدل‌های بومی را طراحی کنیم، چرا که نیازمند تولید ثروت در کشور هستیم.

هر سال در برنامه‌ریزی‌ها گفته می‌شود که امسال 30 درصد بودجه از درآمدهای غیر نفتی تامین خواهد شد و در حالی که این آمارها ساختگی است و حتی 3 درصدم درآمد غیر نفتی نداریم.

وی با بیان اینکه یکی از علت‌های اساسی بحران بیکاری در کشور عدم تفکر کارآفرینی است، اظهار کرد: اگر به جمعیت دو کشور چین و هند که بالای میلیارد است نگاه کنیم، این سوال برایمان پیش می‌آید که این کشورها چطور با مشکل بیکاری مواجه نیستند ولی ما با این مشکل مواجه هستیم؟؛ پاسخ ساده است، در ایران کسی به دنبال کارآفرینی نیست، همه به دنبال میز مدیریت و کارمندی هستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی درباره انسجام اجتماعی گفت: باید در تصمیم‌گیری‌های کلان افراد طبقات پایین جامعه مورد توجه قرار گیرند، مطالبات و خواسته‌های آنان نیز دیده شود و افکار و خواسته‌های آنان در نظام سیاسی منعکس باشد تا جامعه انسجام‌اش را از دست ندهد.

وی افزود: بحران‌های اجتماعی کشور از کوچکترین مشکلات و شکاف‌های طبقاتی آغاز شده‌اند و باید حل شوند، یکی از بهترین راهکارها برای حل معضل بیکاری در جامعه ترویج فرهنگ کارآفرینی در جامعه است.

هزارجریبی در بخش دیگری از سخنانش گفت: حدود 70 سال از تاسیس دانشگاه در ایران می‌گذرد ولی عملا دانشگاه‌های ما علم را برای علم تولید می‌کنند در حالی که دانشگاه‌های اروپا چندین قرن پیش چنین رویکردی داشتند و صرفا دانش‌محور بودند که به دانشگاه‌های نسل اول معروفند، سپس دانشگاه‌ها پژوهش‌محور شدند(دانشگاه‌های نسل دوم) و امروزه دانشگاه‌های نسل سوم کارمحور هستند و تمرکزشان بر کارآفرینی است.

وی اضافه کرد: بحث تجاری‌سازی علم معمولا در دانشگاه‌های ما با واکنش منفی استادان روبه‌رو می‌شود، اما این شناخت نازلی از جامعه و علم است چرا که علاوه بر آموزش و پژوهش باید از طریق علم برای جامعه، ثروت و ارزش افزوده تولید کنیم.

با سوءمدیریت در کشور مواجه‌ایم

هزارجریبی با بیان اینکه متاسفانه از استعدادهای انسانی خود استفاده نمی‌کنیم، اظهار کرد: اکثر افراد با استعداد ما به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند و معمولا از استعداد کسانی هم که مهاجرت نمی‌کنند استفاده نمی‌شود، و این نشان می‌دهد در کشور فقط از مدیریت صحیح صحبت می‌شود ولی در عمل با سوء مدیریت روبه‌رو هستیم.

وی افزود: پژوهش‌های پیمایشی ما نشان می‌دهد که در جامعه ما همه افراد دوست دارند مدیر پشت میز نشین شوند، چون در واقع مدیران هیچ کاری نمی‌کنند، مدیر باید آچار بدست و کارآفرین باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی با اشاره به اینکه کارآفرینی و ارزش‌آفرینی باید جزء اولویت‌های وزارت علوم باشد، گفت: نمی‌توان تا ابد شیر نفت را باز نگه داشت، اکنون نفت برای ما تبدیل به نقطه ضعف در مقابل دشمنان شده است، به گونه‌ای که ابزاری در دست آنها قرار گرفته و به عنوان فشار سیاسی در عرصه بین‌المللی نسبت به ما عمل می‌کند.

هزارجریبی اضافه کرد: هر سال در برنامه‌ریزی‌ها گفته می‌شود که امسال 30 درصد بودجه از درآمدهای غیر نفتی تامین خواهد شد و در حالی که این آمارها ساختگی است و حتی 3 درصدم درآمد غیر نفتی نداریم.

او درباره علم بومی بیان کرد: زمانی که از علم بومی صحبت می‌شود عده‌ای فکر می‌کنند منظور ما نفی علوم دیگر کشورها و سایر نقاط دنیاست، اصلا اینطور نیست، ابتدا باید به خوبی علوم سایر کشورها را یاد بگیریم و بعد براساس آموخته‌های علوم سایر نقاط دنیا به تولید علم متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی جامعه خود اقدام کنیم، ما باید در تولید علم جدید از علوم دیگر کشورها و تجارب علمی آنها استفاده کنیم.

مفهموم کارآفرینی درست تعریف نشده است

وی با بیان اینکه کارآفرینی نوعی تولید اندیشه است، گفت: در تلویزیون نشان می‌دهد که فردی در فلان جا مرغ‌داری درست کرده است و آن فرد را به عنوان یک کارآفرین معرفی می‌کنند، در حالی که به این عمل نمی‌توان کارآفرینی گفت، کارآفرینی همراه با تفکر و اندیشه است.

هزارجریبی ادامه داد: تا زمانی که دولت را به عنوان متولی اشتغال و تولید کار بدانیم، در آن صورت صحبت از کارآفرینی کار بیهوده‌ای است، کارآفرینی در بخش غیردولتی و مردمی باید صورت بگیرد، در حالی در جامعه ما دولت وظیفه تولید اشتغال را بر عهده دارد و در این کار ناموفق است.

وی افزود: در سال‌های گذشته چندین برابر بودجه دولت در کشورهای دیگر مردم ما سرمایه‌گذاری کردند، ایجاد اشتغال و کارآفرینی کرده‌اند، اگر اجازه می‌یافتند و در داخل کشور سرمایه‌گذاری صورت می‌گرفت که اکنون به اینجا نمی‌رسیدیم که بیکاری به معضل و بحران اجتماعی تبدیل شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی با بیان اینکه این تفکر که دولت باید متولی اشتغال در جامعه باشد تغییر یابد، اظهار کرد: اکنون حدود چهار و نیم میلیون دانشجو در کشور داریم که هر سال بخشی از این افراد  فارغ التحصیل می‌شوند، با این رقم دولت تا چندین دهه نیز نمی‌تواند برای دانشجویان شغل ایجاد کند، بنابراین این تفکر غلط -که دولت متولی اشتغال باشد- باید تغییر یابد.

نظام آموزشی ما باید به کارآفرینی کمک کند

وی ادامه داد: برای ایجاد شغل باید آموزش و پرورش به کمک وزارات علوم به تجاری‌سازی بپردازند، به این شکل که از طریق آموزش موجب تحول و کارآفرین منجر شوند. خود آموزش می‌تواند افکار و اندیشه‌ها را تغییر دهد و همزمان مسئله اشتغال کشور حل شود.

هزارجریبی با بیان اینکه سیستم مدیریتی کشور کهنه شده است، گفت: 80 میلیون جمعیت ایران نمی‌دانند قرار است اقتصاد کشور به کدام سمت برود و همه منتظر تصمیم‌گیری دولت درباره اشتغال، معیشت و بیمه هستند، این سیستم مدیریت 70 سال پیش جواب می‌داد و امروزه در هیج کجای دنیا جز در کشور ما وجود ندارد.

وی ادامه داد: نظام اکثر کشورهای اروپایی فدرال است، به این شکل که هر استان و ایالات برای خود تولید و اشتغال دارد، بنابراین کار و اشتغال به دولت مربوط نمی‌شود، کار و اشتغال افراد به خودشان مربوط می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی با اشاره به اینکه کار باید در جامعه به یک ارزش تبدیل شود، اظهار کرد: اروپا زمانی اروپا شد که افراد علاقه‌مند به کار شدند و کار برای افراد یک ارزش تلقی می‌شد، به طوری که مجبور به تصویب قوانینی شدند که ساعات کار زنان و کودکان تقلیل یابد، در حالی که در ایران چند سال پیش تحقیقی نشان داد، افراد در صورتی که مشکل مالی نداشته باشند علاقه به کار ندارند و این مسئله نشان می‌دهد در ایران افراد یاد گرفته‌اند بدون کار هم می‌توان زندگی کرد.

وی افزود: برعکس جنوب شرق آسیا، اروپا و غرب تنها چیزی که در ایران ارزش ندارد کار  و تلاش است، فرهنگ کارمندسالاری در ایران 70-60 سال است که سلطه پیدا کرده که این فرهنگ ضد کارآفرینی است؛ در این مسئله فقط دولت‌ یا جامعه مقصر نیست، بلکه دانشگاه‌ها نیز مقصراند، به این معنا که اکثر دانشگاه‌های ما نسل اول و نسل دوم هستند و به سمت ایجاد ارزش و تولید ثروت قدمی برنداشته‌اند.

ساختارهای مدیریتی ما باید اصلاح شوند

هزارجریبی با بیان اینکه ساختارها و سازمان‌ها فضای ایده‌پردازی و رشد تفکر را محدود می‌کنند، گفت: معمولا ساختار مدیریتی از بالا به پایین اجازه بروز اندیشه‌های نوین به افراد را نمی‌دهد و صحبت‌های افراد دلسوز هم قبول مورد شنیده نمی‌شود.

او با اشاره به اینکه تهدیدها را باید به فرصت تبدیل کنیم، اظهار کرد: جوانان فارغ‌التحصیل نیازمند کار و ایجاد اشتغال هستند، مشکل فقط دولت کنونی و دولت‎‌های گذشته نیستند بلکه ساختار نیز مشکل دارد و باید اصلاح شود؛ تکلیف دانشجو مشخص باشد که دولت مسئولیتی در ایجاد اشتغال ندارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی درباره نتیجه‌گیری بحث خود گفت: باید نهادسازی و خصوصی‌سازی کنیم، متاسفانه در دو سه دهه گذشته هیچ وقت در ایران خصوصی‌سازی واقعی اتفاق نیفتاده است و آنچه که با عنوان خصوصی‌سازی از آن یاد می‌شود اختصاصی‌سازی است، به طور مثال وزیری یا مدیری بعد از بیکار شدن یا بازنشسته شدن یک موسسه از دولت گرفته و بعد از مدتی نیز آن را فروخته و در خارج از کشور سرمایه‌گذاری کرده است.

جعفر هزارجریبی، استاد تعاون و رفاه اجتماعی دانشگاه علامه‌طباطبائی در پایان گفت: نیازمند ارتقای بالندگی ملی، نوآوری و پویایی اقتصادی هستیم، اگر ثروت و منابعی که در اختیار دولت است با توجه به تئوری‌های نوین کارآفرینی در تعاونی‌ها به کار گرفته شود، یک نفر بیکار نخواهیم داشت.