شریعتی برای بعد از پیروزی انقلاب برنامه‌ای نداشت/ اپوزیسیون شدن افراد، برای کسب محبوبیت است

استاد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علامه‌طباطبائی گفت: تقسیم جامعه به دولت و اپوزیسیون اشتباه است، باید احزاب کارآمدی در جامعه باشد تا ما بتوانیم از فردگرایی عبور کنیم و محبوبیت افراد را براساس نظریات و برنامه­‌های وی اندازه‌گیری کنیم. افراد هنگامی که از قدرت کنار می‌­روند با تبدیل شدن به اپوزیسیون در جهت افزایش محبوبیت تلاش می­‌کنند و مردم هم به اقدامات و برنامه­‌های وی در گذشته توجه نمی‌کنند.

به گزارش عطنا، روز اول همایش «بازخوانی و بررسی آراء و اندیشه­‌های دکتر شریعتی» به همت کانون اندیشه جوان با سخنرانی اساتیدی از دانشگاه‌­های مختلف، از جمله دکتر سیدیحیی یثربی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی،  یکشنبه، 6 اسفند ماه در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.

سیدیحیی یثربی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی در روز اول این همایش ضمن اشاره به این موضوع که کتاب­‌های «ماجرای غم‌انگیز روشنفکری»، «خودکامگی و فرهنگ» و مقالات متعدد دیگر، حاصل چندین سال مطالعه خود در زمینه اصلاح دینی، آثار دکتر شریعتی و روشنفکری است، گفت: دکتر شریعتی از لحاظ جایگاه والایی که در جامعه ما داشته، به این زودی­‌ها فراموش نخواهد شد، وی کسی بود که جوانان این مملکت را به اسلام دلبسته و آنها را از مسیر خروشان چپ‌گرایی و کمونیست بازگرداند.

وی افزود: دکتر شریعتی از جهت وارد کردن مفاهیم جدیدی مثل زور، زر و تزویر به عنوان سه قدرت هم‌پیمان دیرینه در جامعه نکات سنجیده و ظریفی مطرح کرد؛ در پیروزی انقلاب اسلامی زمینه‌­ها و شخصیت­‌های متعددی از جمله نهضت آزادی­، مرحوم بازرگان و... اثرگذار بوده‌اند اما نقش دکتر شریعتی به جهت داشتن شخصیت پرجاذبه، در این برهه بسیار اثرگذار و مهم بوده است.

یثربی ضمن تاکید به این موضوع که ما باید شخصیت‌ها را شناخته و بعد ستایش کنیم، افزود: طبق فرمایشات نبی مکرم اسلام،  باید بر دهان هر کسی که از ما ستایش می­‌کند، خاک بکوبیم؛ ما باید شخصیت افراد را مطالعه کرده و با ارزیابی و نقد او، در جهت شناخت دیدگاه‌­ها و آثارش قدم برداریم، تا بتوانیم از مطالعات وی برای آینده خود استفاده کنیم.

علت درخشش شریعتی چه بوده است

این استاد دانشگاه یکی از عوامل محبوبیت در کشورهای جهان سوم و سنتی را مخالفت صریح با قدرت حاکمه دانست و گفت: مردم، دولت و قدرت حاکمه را مسئول مشکلات خود می­‌دانند، دکتر شریعتی به دلیل حضور در اپوزیسیون محبوبیت بسیاری کسب کرد. امیدوارم زمانی برسد ما این دیدگاه را از فرهنگ خود پاک و محبوبیت افراد را با بررسی دیدگاه­‌ها، آثار و برنامه­‌هایی که افراد ارائه می‌دهند، بسنجیم.

وی افزود: تقسیم جامعه به دولت و اپوزیسیون اشتباه است، باید احزاب کارآمدی در جامعه باشد تا ما بتوانیم از فردگرایی عبور کنیم و محبوبیت افراد را براساس نظریات و برنامه­‌های وی اندازه‌گیری کنیم. افراد هنگامی که از قدرت کنار می‌­روند با تبدیل شدن به اپوزیسیون در جهت افزایش محبوبیت تلاش می­‌کنند و مردم هم به اقدامات و برنامه­‌های وی در گذشته توجه نمی‌کنند.

استاد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علامه‌طباطبائی ضمن اشاره به این که یکی از عوامل محبوبیت شریعتی حضور او در جایگاه یک اپوزیسیون است، تصریح کرد: شریعتی در جایگاه یک روحانی دین‌شناس و طرفدار اسلام با ایجاد مفاهیم استعمار، استثمار، ابرقدرت و سرمایه‌دار تمامی شعارهای جناح چپ و کمونیستی را تجمیع کرد.

یثربی گفت: به دلیل اینکه گفته‌های شریعتی بیشتر جنبه شعاری داشت به نتایجی مانند جامعه بی‌طبقه توحیدی یا دین بدون روحانیت که پیش‌بینی می‌­کرد، نرسید. همچنین جریان شریعتی مربوط به پیش از پیروزی بوده و برنامه‌­ای برای بعد از پیروزی نداشت، به همین دلیل برای سوالاتی مانند دین بدون روحانیت چطور تحقق پیدا می‌کند؟  کدام دین در دنیا روحانیت ندارد؟ یا جامعه بی‌طبقه توحیدی چطور جامعه­‌ای است چگونه ایجاد می‌شود؟ پاسخی نداشت.

وی معتقد است شعارهای شریعتی بیشتر مربوط به قبل از پیروزی بوده است، در صورتی که باید علمی باشند تا بتوانند ماندگار شوند، ما باید از شعار فاصله بگیریم و برای طرح‌هایی مانند دموکراسی و کمونیسم برنامه‌ریزی صحیح کنیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی ضمن اشاره به اینکه انقلاب­‌ها توانایی ساختن ندارند ادامه داد: در مصاحبه­‌ای به جای استفاده از واژه بیداری اسلامی برای کشورهای عربی، از واژه بیزاری اسلامی استفاده کردم. بیزاری اسلامی قذافی را بیرون می‌کند ولی وضع را بهتر نمی­‌کند، ما باید از بیزاری گذشته و به بیداری برسیم.

یثربی افزود: شریعتی نمی‌دانست که انقلاب نتیجه طرح و پیشنهاد نیست بلکه نتیجه بیزاری­‌هاست. انقلاب به دلیل اینکه کشور را به سمت شوروی سوق می­‌داد و از غرب دور می­‌کرد، به نفع شوروی بود.

این استاد دانشگاه افزود: در انقلاب همه­ گروه­‌ها دست به دست هم می‌­دهند تا انقلاب روی دهد اما  بعد از انقلاب اگر گروهی نتواند بر گروه‌­های دیگر چیره شود نتیجه‌­ای بجز جنگ داخلی نخواهد داشت و به سرنوشت افغانستان دچار خواهد شد. یکی از توانایی‌­های امام این بود که توانست از حرکت کشور به سمت جنگ داخلی جلوگیری کند.

وی یکی از نقاط ضعف شریعتی را مبارزه‌محور بودن دانست و گفت: شریعتی تاکید داشت هر که در صحنه نباشد به شراب بشیند یا به نماز بایستد فرقی نمی‌کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی در ادامه گفت: شریعتی در جایگاه یک جامعه‌شناس، دموکراسی را به دلیل اینکه مردم را به صحنه می‌آورد و خوی انقلابی آنها را کم‌رنگ می‌کرد، بد می‌­دانست، طبق صحبت‌های وی کسی مانند فیدل کاسترو باید جلو بایستد و  مردم به دنبال وی حرکت کنند.

شریعتی و شخصیت اپوزیسیونی او

یثربی با اشاره به اینکه چرا امروزه ما از شریعتی نام می­‌بریم، گفت: امروزه یکی از دلایل مطرح بودن نام شریعتی، به شخصیت اپوزیسیونی وی باز می‌­گردد. همچنین در فرهنگ ما بزرگداشت گرفتن به عادت تبدیل شده، در صورتی که ما باید در مورد اینکه شخصیت­‌ها چه کمک‌­هایی به جامعه بشری کرده و چه نقاط ضعفی داشته‌­اند بحث کنیم.

وی معتقد است باید بررسی کرد که افرادی مثل سهروردی، ملاصدرا، ابن‌سینا یا شخصیت‌­های دیگر چه مطالعاتی داشته‌اند و چه نقدهایی بر آنها وارد است. ما باید به جای شخصیت­‌ها، مشکلات را محور قرار دهیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی گفت: من دوست دارم علمی صحبت کنم اینکه چرا شریعتی را یک فرد افراطی می­دانم این است که امروزه مقداری از تندروی جوانان ما ناشی از تاثیر شریعتی بر آنهاست؛ کسی که رسما از کشتن و زدن حرف می‌­زد.

یثربی در پاسخ به سوال یکی از حضار که حرف­‌های وی را غیرعلمی دانست و پرسید چرا مبارزه‌طلبی شریعتی که برخاسته از تحصیلات بود را غیرمنطقی می­‌دانید، تصریح کرد: من از نقد مطالبم استقبال و از شما تشکر می­‌کنم ولی در بسیاری از آثار دکتر شریعتی چیز قابل اتکایی پیدا نکردم و علاقه دارم تا به پیشنهاد شما برای بررسی آثار وی پیشقدم شوم و برای این کار در هر محفلی که بگویید حضور پیدا می‌کنم.

یثربی در پایان در پاسخ به سوال یکی دیگر از حضار که رفتار شریعتی را برخاسته از جامعه شیعی که در آن حضور داشت، می‌دانست گفت: من در جایگاه یک شیعه معتقد هستم که اگر طرح علمی برای ارائه نداشته باشیم به جایی نمی‌رسیم، جامعه‌شناسی به معنی شناخت علمی از جامعه است، اگر جامعه‌شناسی را حذف کرده باشند اشتباه است، حذف جامعه‌شناسی مانند حذف پزشکی است.