برای افزایش امید به زندگی باید «سیستم مراقبت بهداشتی بلندمدت» برقرار شود/ +گزارش تصویری کارگاه

کای لایشنرینگ در نشست «الگوهای تطبیقی سیاست‌گذاری اجتماعی برای سالمندان در اروپا» با بیان اینکه سیستم مراقبت بلندمدت برای سالمندان یک چارچوب مشخص قانونی دارد، گفت: خیلی از کشورها یک نظام درمانی ملی و یا بیمه درمانی دارند که بیشتر جمعیت به آن دسترسی دارند. ارائه خدمات درمانی یا به صورت رایگان و یا با هزینه بسیار کم صورت می‌گیرد.

به گزارش عطنا، سخنرانی علمی و کارگاه «الگوهای تطبیقی سیاست‌گذاری اجتماعی برای سالمندان در اروپا» با حضور کای لایشنرینگ، مدیر مرکز تحقیقات و سیاست‌گذاری رفاه اجتماعی اروپا، دوشنبه، 14اسفندماه در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

مهمان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی در حضور دکتر علی‌اکبر تاج‌مزینانی، رئیس این دانشکده و جمعی از استادان و دانشجویان در سخنانی گفت: صندوق‌های بازنشستگی نقش اساسی در مراقبت بلندمدت ندارند و جدا هستند اما در طول زمان کارهایی برای پایین آوردن نرخ بهره و همچنین کارهایی که به سود مشتریان باشد مثلاً حمایت از پروژه‌های بهبود، انجام شده است.

لایشنرینگ با بیان اینکه تعریف‌مان از سیستم مراقبت بلندمدت بیشتر درباره سیستم‌های نوظهور است، اظهار کرد: نتیجه مطالعات انجام شده نشان‌دهنده این است که در هیچ کشوری سیستم مراقبت کامل وجود ندارد و فقط بخش‌هایی را انجام می‌دهند. سیستم مراقبت بلندمدت فقط طی 30یا40 سال اخیر ظهور کرده و ارائه می‌شود.

او ادامه داد: این سیستم معمولاً حوزه‌ای بوده است که مسائل آن به صورت خصوصی حل می‌شده و افرادی که نیازمند مراقبت ویژه بودند توسط خانواده‌ها مراقبت می‌شدند، همچنین به علت غیر رسمی بودن، بیشتر یک مسئله خانوادگی بوده است.

مدیر مرکز تحقیقات و سیاست‌گذاری رفاه اجتماعی اروپا تصریح کرد: در گذشته افراد سالمند توسط خانواده یا دوستان مراقبت می‌شدند و بنابراین در بازار نیروی کار زنان کمتر و همچنین نیازهای مراقبتی افراد سالمند نیز کمتر بود. خانواده‌ها بزرگ‌تر و به هم نزدیک‌تر زندگی می‌کردند که معمولاً اگر دچار مشکل سلامتی بودند به پزشکان عمومی یا بیمارستان‌های توسعه‌یافته و متخصصان و پزشکان ویژه مراجعه می‌کردند.

او با بیان اینکه این سیستم همیشه یک چارچوب مشخص قانونی دارد، گفت: خیلی از کشورها یک نظام درمانی ملی و یا بیمه درمانی دارند که بیشتر جمعیت به آن دسترسی دارند. ارائه خدمات درمانی یا به صورت رایگان و یا با هزینه بسیار کم صورت می‌گیرد. در حوزه پزشکی پیشرفت زیادی انجام شده بسیاری از بیماری‌هایی که در سن پیری باعث مرگ می‌شدند اکنون رفع می‌شوند و افراد به زندگی ادامه می‌دهند.

لایشنرینگ اضافه کرد: اکنون در نظام مراقبت بهداشتی و درمانی افرادی وجود دارند که با وجود داشتن بیماری‌های مزمن از بیمارستان مرخص می‌شوند و بیمارستان نمی‌تواند برای آنها کاری کند. این افراد به مراقبت‌های خاصی نیاز دارند و مجبور هستند به مراکز مراقبتی روی آورند.

او خاطرنشان کرد: مرزی بین این مراقبت بهداشتی وجود دارد که بودجه آن بسیار زیاد است و دسترسی همه به آن وجود دارد. از آن طرف بودجه کمی به مراقبت اجتماعی اختصاص پیدا می‌کند و دسترسی همه به آن میسر نیست. به این ترتیب مراقبت اجتماعی یک سیستم مرکزی ندارد و بیشتر محلی است و در هر منطقه یک چارچوب قانونی خاص خود را دارد چون مسئولیت‌های آن به همان حوزه برمی‌گردد.

مدیر مرکز تحقیقات و سیاست‌گذاری رفاه اجتماعی اروپا با اشاره به تفاوت میزان خدمات اجتماعی در کشورها، اظهار کرد: مثلاً سوئد از دهه 30 تا 60 خیلی خدمات‌محور می‌شود اما کشورهای دیگر ممکن است براساس سود نقدی باشند. من با تیمی برای مراقبت بلندمدت در اتریش در دهه 90 با گروهی کار می‌کردم که برای افراد معلول مسئله‌ای وجود داشت و این افراد ترجیح می‌دادند کمک‌هزینه‌های نقدی داشته باشند تا خودشان بتوانند برای مساعدت شخصی‌شان هزینه را پرداخت کنند.

او ادامه داد: اتریش از جمله کشورهایی است که دولت رفاه محافظه‌کاری دارد و بیشتر ترجیح می‌دهند کمک هزینه به صورت نقدی باشد. در مورد ترجیح مساعدت نقدی و یا غیرنقدی باید گفت که هر کدام از کشورها موقعیت خاص خود را داشته و رویکردهای آنها متفاوت است. آنها سعی می‌کنند سیستم مراقبت بهداشتی و اجتماعی و مراقبت رسمی و غیررسمی را به هم نزدیک کنند.

لایشنرینگ در پاسخ به این سوال که «مراقبت اجتماعی چه خدماتی برای مراقبت بلندمدت ارائه می‌دهد؟»، گفت: در گذشته مراقبت اجتماعی چیزی شبیه خانه سالمندان بود اما در حال حاضر پیشرفته‌تر شده است. در گذشته افراد فقیر در سنین سالمندی و فقط برای زندگی به این موسسات می‌رفتند و در آنجا پرستار و یا دکتر هم وجود نداشت اما بعد از دهه 50 و 60 با پیشرفتی که در مراقبت بلندمدت اتفاق افتاد این خانه‌های سالمندان بیشتر به خانه‌هایی تبدیل شدند که پرستار و دکتر داشتند و بیشتر حالت بیمارستانی و پزشکی پیدا کردند.

او افزود: در گذشته بعضی از کشورها حالت مساعدت خانگی داشتند که افراد در خانه به سالمندان کمک می‌کردند یا سیستمی بود که پرستارها در خانه به سالمندان رسیدگی می‌کردند. این خدمات مدت کمی است که به وجود آمده‌ا و بیشتر در کشورهای اروپای شمالی دیده می‌شود.

این مدیر مرکز تحقیقات و سیاست‌گذاری رفاه اجتماعی اروپا در ادامه با اشاره به خدمات بهتر این مراکز، اظهار کرد: خدماتی از قبیل حمل و نقل که بیشتر برای افراد معلول است برای سالمندان هم ارائه می‌شود. مراکز خدمات، روزانه و کوتاه‌مدت است که می‌توان آن را جزئی از مراقبت‌های بلندمدت به حساب آورد. اکنون خدمات بسیاری که با مراقبت بهداشتی ارتباط دارند، ارائه می‌شوند. تخصص‌های متعددی نیز به وجود آمده‌اند از جمله اینکه مددکاران اجتماعی تخصص‌های مختلفی دارند.

او به عواقب بیمارستانی شدن خانه‌های سالمندان اشاره کرد و گفت: پرستاران در بیمارستان و در یک سیستم مراقبت بهداشتی آموزش می‌بینند و با ورود آنها به سیستم مراقبت اجتماعی، آن را شبیه بیمارستان می‌بینند و برای مشتریان، لفظ بیمار را به کار می‌برند، به همین ترتیب پرستاران نسبت به مددکاران اجتماعی بیشتر دیده می‌شوند.

لایشنرینگ تصریح کرد: در تمام جهان حرفه پرستاری با کار اجتماعی تفاوت دارد و هرکدام هویت متفاوتی دارند. برای مراقبت بلندمدت باید به چیزی بین این دو برسیم و این چیزی است که باید در نظام آموزشی به آن توجه شود همچنین ما در پژوهش‌هایمان به دنبال آن هستیم.

او همچنین به سوالی مبنی بر اینکه «سالمندان در ایران هنوز دوست دارند شامل مراقبت‌های غیررسمی شوند تا اینکه به خانه سالمندان بروند، آیا در اروپا خودشان دوست دارند به خانه سالمندان بروند یا مجبور می‌شوند؟» پاسخ داد و گفت: مطابق با نظریه هابرماس در آن بالا یک سیستم رسمی سازماندهی شده اما در پایین یک سیستم غیررسمی و خصوصی وجود دارد. همه افراد در تمام دنیا ترجیح می‌دهند که وابسته به آن سیستم رسمی نباشند و با خانواده‌شان بمانند اما اگر افراد نیاز به مراقبت ویژه دارند شاید بهتر باشد که با خانواده نباشند.

مدیر مرکز تحقیقات و سیاست‌گذاری رفاه اجتماعی اروپا ادامه داد: مثلاً سوئدی‌ها، نروژی‌ها، آلمانی‌ها و اتریشی‌ها اینطور نیست که از رفتن به خانه سالمندان خوشحال باشند اما به خاطر نیازهای شدید مراقبتی باعث زحمت خانواده می‌شوند و بیشتر مواقع نمی‌شود از آنها مراقبت کرد.

او اضافه کرد: یک علت دیگر هم به تغییرات فرهنگی برمی‌گردد و این یکی از پیام‌های مدرنیزاسیون است. همیشه این گفته وجود دارد که قبلاً همه چیز بهتر بود. در گذشته همه در یک مزرعه زندگی می‌کردند اما نمی‌توان گفت که رفتاری که آن زمان با افراد سالمند می‌شده بهتر از اکنون است.

لایشنرینگ با بیان اینکه یکی از دستاوردهای سیستم مراقبت بهداشتی افزایش امید به زندگی در همه کشورها و از جمله ایران بوده است، اظهار کرد: این یک موفقیت بزرگ است. طول عمر بیشتر شده اما در مقابل بیماری‌های مزمن هم بیشتر و بنابراین نیاز به مراقبت‌های ویژه هم بیشتر می‌شود.

او ادامه داد: مراقبت غیررسمی میزان زیادی از مراقبت بلندمدت را تشکیل می‌دهد. بیشتر این مراقبت‌ها توسط زنان برای شوهرانشان بوده و زحمت زیادی دارد همچنین به عنوان یک وظیفه به آن نگاه می‌شود. در کشورهای اروپایی مراقبت بلندمدت برای زمان زیادی به خاطر سیاست‌های مختلف نادیده گرفته می‌شده است در حالی که اکنون به عنوان یک خطر اجتماعی از طرف تامین اجتماعی شناخته شده است.

لایشنرینگ با بیان اینکه سیستم مراقبت بلندمدت با بیمه بازنشستگی شباهت دارد، گفت: بیمه بازنشستگی 100 یا 150 سال است که ارائه می‌شود و در همان ابتدا افراد به آن امیدی نداشتند مراقبت بلندمدت هم در ابتدای راه است و شرایط مشابهی با بیمه بازنشستگی دارد.

او یادآور شد: توجه به سیستم مراقبت بلندمدت سبب شده که سازمان‌های جهانی از جمله سازمان بهداشت جهانی به آن بپردازند اما در مورد خوب بودن یا نبودن این کار نمی‌دانم چون ممکن است که مراقبت بلندمدت بیشتر به یک سیستم بیمارستانی تبدیل شود.

لایشنرینگ در پایان افزود: در ایتالیا هیچ خدمات مراقبت بلندمدتی ارائه نمی‌شد و مهاجران نقش خانواده را برای آن افراد ایفا می‌کنند به گونه‌ای که 20 تا 30 درصد افرادی که در ایتالیا به مراقبت نیاز دارند توسط مهاجران چکسلواکی و مجارستان مراقبت می‌شوند. این پدیده عادی شده و برای آن هم قوانینی است اما در برخی دیگر از کشورها هیچ قانونی برای آن نیست.