رسانه‌ها می‌توانند ریسک بلایای طبیعی را کاهش دهند

مدیر روابط عمومی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران با اشاره به نقش مهم رسانه‌ها در پایین آوردن ریسک بحران، گفت: به میزانی که ما به جامعه هشدار دهیم و آنها را آگاه کنیم ریسک حوادث طبیعی پایین‌ می‌آید چون مدیریت ریسک مهم‌تر از مدیریت بحران است و مدیریت بحران بعد از حادثه انجام می‌شود.

به گزارش عطنا، نشست «رسانه‌های جدید، ارتباطات ریسک، ارتباطات بحران» در قالب همایش ملی «رسانه‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی در خدمت کاهش خسارات بلایای طبیعی» با مدیریت هادی خانیکی، مدیرگروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی، دوشنبه، ۱۴ اسفندماه در دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

این همایش با مراسم افتتاحیه آغاز شد و در قالب 4 نشست «رسانه‌های جمعی، ارتباطات ریسک، ارتباطات بحران»، «مدیریت بحران از منظر آموزشی و اجتماعی»، «رسانه‌های جدید، ارتباطات ریسک، ارتباطات بحران» و «اخبار جعلی و شایعات رسانه‌ای در مواجهه با بلایای طبیعی» برگزار شد.

مهدخت بروجردی، عضو هیئت علمی دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبائی برای صحبت درباره «پوشش خبری کانال تلگرامی خبرگزاری فارس و ایرنا از زلزله کرمانشاه و سرپل‌ذهاب»، رامین رادنیا، عضو هیئت علمی ارتباطات دانشگاه علمی کاربردی و مدیر روابط‌عمومی و بین‌الملل سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران برای صحبت درباره «اطلاع‌رسانی و آموزش در چرخه مدیریت بحران با تاکید بر رسانه‌های جدید»، زهیر صباغ‌پور، عضو هیئت مدیره انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات برای صحبت درباره «کلان‌داده‌ها، شبکه‌های اجتماعی و مدیریت بلایای طبیعی» و قدسی بیات، عضو هیئت علمی ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبائی برای صحبت درباره «رسانه‌های اجتماعی و ارتباطات بحران» به این نشست دعوت شده بودند.

رامین رادنیا، مدیر روابط‌عمومی و بین‌الملل سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران که برای صحبت درباره «اطلاع‌رسانی و آموزش در چرخه مدیریت بحران؛ با تاکید بر رسانه‌های جدید» به این نشست دعوت شده بود در ابتدا به تعریف از حادثه پرداخت و گفت: حادثه هر رخدادی است که بتواند چنان نظم شرایط عادی را بر هم زند که بازگشت به آن شرایط، نیازمند اقدامات و تصمیمات فوری و مداخله گسترده باشد.

وی افزود: حوادث سطح‌بندی دارند گاهی اوقات در دسته‌بندی‌های علمی حادثه‌ها را به سه دست تقسیم می‌کنند. غلبه و مقابله با حادثه کوچک، راحت‌تر اما حادثه بزرگ‌تر یا به تعبیری فاجعه، حادثه‌ای است که معمولاً ابعاد خسارت آن چنان بالا است که می‌توان آن را یک فاجعه دانست.

مدیر روابط‌عمومی سازمان مدیریت بحران تهران با بیان اینکه بشر با سانحه طبیعی و حوادث غریبه نیست و انسان در زندگی همیشه با حوادث به تعبیری انسان‌ساز همراه بوده است، اظهار کرد: برخی از سوانح طبیعی مختص برخی از مکان‌ها است مثلاً ما نمی‌توانیم در تهران انتظار سونامی داشته باشیم. از سوی دیگر گفته می‌شود که پیامدهای برخی حوادث کند و یا تند است مثلاً خشکسالی تاثیرات کندی دارد اما زلزله سریع است و در عرض چندثانیه حیات منظم یک منطقه را به هم می‌ریزد.

رادنیا در ادامه گفت: ابعاد حوادث با یکدیگر متفاوت است گرچه یخبندان یک سانحه طبیعی است اما ممکن است تعداد و میزان خسارات آن نسبت به زلزله کمتر باشد. بنابراین ما با سه حادثه عمده یعنی زلزله، سیل و حوادث طوفانی بسیار درگیر هستیم.

وی با اشاره به جوان بودن فلات ایران و مستعد بودن حرکت‌های زمین در این فلات، گفت: براساس نظریه‌های مختلف در حوزه زمین‌شناسی، صفحه‌های زمین در طول هشتاد سال از هم جدا شده‌اند و کماکان بر همدیگر فشار و حرکت‌های زمین‌ساخت را به وجود می‌آورند.

به میزانی که روزنامه‌نگاری تخصصی در حوزه مدیریت بحران رشد کند و آگاهی‌دهی بیشتری به مردم در جامعه داده شود مردم و مسئولین در این حوزه چاره‌اندیشی بیشتری می‌کنند.

به گفته مدیر روابط‌عمومی سازمان مدیریت بحران تهران از یک منظر، ما دچار بدشانسی شده‌ایم چون در جلگه‌ها به عنوان سرزمین‌هایی پست و حاصلخیز قرار نگرفته‌ایم و فلات‌ها سرزمین‌هایی خشک و خشن هستند اما از طرف دیگر همین فلات و حرکت‌های زمین‌ساختی، بلندی‌ها و کوه‌های ما را ساخته و نعمت‌هایی ایجاد کرده که باعث حاصلخیزی دشت‌هایمان شده است و بنابراین امکان زندگی ما ایرانی‌ها را به دشت‌ها فراهم کرده که در غیر اینصورت در کویر بودیم.

رادنیا گفت: به این ترتیب باید زندگی با حوادث طبیعی را قدر دانسته و فرهنگ زندگی با حوادث را آموخت. اگر خود را برای حوادث بزرگ از قبیل زلزله که دامنه خسارات آن زیاد است آماده کنیم برای حوادث کوچکتر نیز خودبه‌خود آماده می‌شویم. از آنجا که زمین‌ساخت ما جوان است بنابراین امکان بروز حداقل چهار تا گسل فعال که پتانسیل زلزله 6 و حتی 7 ریشتری را دارند، وجود دارد.

وی با بیان اینکه چهار مرحله تقسیم‌بندی در دانش مدیریت بحران وجود دارد، اظهار کرد: ما باید به نقش رسانه‌ها در این چهار مرحله توجه ‌کنیم. چرخه مدیریت بحران شامل پیشگیری یا کاهش خطر، آمادگی، مقابله و یا رویارویی و در نهایت بازسازی و بازتوانی است. عمدتاً مدیریت کاهش ریسک به مرحله پیشگیری می‌پردازد.

مدیر روابط عمومی سازمان پیش‌گیری و مدیریت بحران، پیشگیری را مجموعه اقداماتی دانست که می‌تواند ریسک ما را در برابر یک حادثه پایین آورد و در ادامه با ذکر یک مثال تصریح کرد: مثلاً ریسک حادثه تصادف را با چند بانده کردن جاده‌ها، اتومبیل‌های استاندارد و مواردی از این قبیل کاهش داد. ریسک را نمی‌شود از بین برد اما می‌توان از مقدار آن کم کرد برای مثال اگر دو تا کشتی یکی نو و مدرن و دیگری فرسوده و قدیمی از بندر ایران به سمت دبی حرکت کند خطر غرق شدن برای آن دو یکسان است اما ریسک یا مخاطره اولی بسیار کمتر از دومی است.

رادنیا معتقد است آمادگی مجموعه اقداماتی است که باعث می‌شود توان رویارویی بالا رود. نیروهای هلال احمر، نیروهای اورژانس، هلیکوپتر مناسب و مواردی از این قبیل می‌تواند به هنگام رویارویی با حادثه به ما کمک کند همچنین از منظر مقابله، شناخت افراد از نظر خودامدادی، دگرامدادی و امدادهای رسمی به نحوه انجام اقدامات کمک می‌کند. مرحله بازسازی و بازتوانی نیز به کاهش ریسک برای حادثه‌های بعدی برمی‌گردد.

وی با اشاره به اطلاع‌رسانی ناقص رسانه‌ها در پوشش هر کدام از این مراحل، خاطرنشان کرد: معمولاً رسانه‌ها را در انعکاس چرخه مقابله فعال اما در انعکاس مراحل قبل‌تر غیرفعال می‌بینیم که این نیازمند روزنامه‌نگاری تخصصی و نگاه تخصصی به این حوزه است. نگاه تخصصی می‌تواند کاستی وجود آئین‌نامه و یا دستورالعمل برای اردوهای دانش‌آموزی را بشکافد.

عضو هیئت علمی ارتباطات دانشگاه علمی کاربردی در ادامه گفت: با کالبدشکافی حوادث پیرامون کشور خود می‌بینیم که اگر از قبل هشدار لازم از طرف رسانه‌ها درباره آن داده می‌شد ریسک ما در برابر حادثه پایین می‌آمد چون مدیریت ریسک مهم‌تر از مدیریت بحران است و مدیریت بحران بعد از حادثه انجام می‌شود.

مدیر روابط عمومی سازمان پیش‌گیری و مدیریت بحران با اشاره به نقش مهم رسانه‌ها در پایین آوردن ریسک، گفت: به میزانی که ما به جامعه هشدار دهیم و آنها را آگاه کنیم و ریسک را پایین بیاوریم برای مرحله مقابله انرژی کمتری می‌گذاریم اما تا زمانی که سطح مخاطره ما به حدی بالا است که می‌تواند ابعاد حادثه را برای ما گسترده کند هیچ موقع نمی‌توانیم برای مقابله برنامه‌ریزی کافی کنیم.

رامین رادنیا، مدیر روابط‌عمومی و بین‌الملل سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در پایان گفت: بلایای طبیعی حوادثی نادر اما بنیان‌کن هستند بنابراین نقش رسانه‌ها به خصوص رسانه‌های جدید به واسطه حضور بیشتر و قدرت نظارت‌گری بیشتر می‌توانند نقش موثری در این چهار مرحله داشته باشند. همچنین به میزانی که روزنامه‌نگاری تخصصی در حوزه مدیریت بحران رشد کند و آگاهی‌دهی بیشتری به مردم در جامعه داده شود مردم و مسئولین در این حوزه چاره‌اندیشی بیشتری می‌کنند.