جای خالی پژوهش‌های کیفی-طولی در مطالعات ارتباطی

آذر افتخار در نشست «رویکردهای نوین و فرصت‌های پژوهش در ارتباطات سایبر»، فرصت‌های ناب پژوهشی در حوزه ارتباطات را معرفی کرد و گفت: جای پژوهش‌های کیفی-طولی در حوزه ارتباطات خالی است و نیاز است تا با گسترش این پژوهش‌ها به نگاه متعادل‌تری در استفاده از فضای مجازی برسیم.

به گزارش عطنا، موضوع «رویکردهای نوین و فرصت‌های پژوهش در ارتباطات سایبر» توسط آذر افتخار، دانش‌آموخته دکترای روان‌شناسی سایبر دانشگاه ولور همپتون انگلستان و پژوهشگر دانشگاه کارولینای جنوبی سه‌شنبه، 28 آذر به همت کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد در دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی ارائه شد.

دکتر آذر افتخار، پژوهشگر دانشگاه کارولینای جنوبی با تاکید بر اینکه باید در اندیشه‌هایمان تعادل داشته باشیم گفت: زمان آن فرا رسیده است تا مزایای استفاده از اینترنت را به طور دقیق بررسی کنیم و درباره آن پژوهش کنیم.

وی نسبت به برخوردهای منفی والدین با نوجوانان در زمان استفاده از موبایل و کامپیوتر انتقاد کرد و گفت: استفاده از موبایل توسط نوجوانان لزوما منفی نیست و لازم است تلاش کنیم تا بتوانیم وجوه مثبت استفاده از وسایل ارتباط جمعی را نیز ببینیم.

آذر افتخار سطح عزت نفس در خانواده‌های ایرانی بسیار پایین دانست و به عنوان یک روان‌شناس گفت: ما از کودکی به فرزندانمان القا می‌کنیم که نیازهایشان را تشخیص نمی‌دهند و ما متوجه حواس آنها می‌شویم، این روند تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کنم و موجب می‌شود فرد حتی در سنین بالا از عزت نفس پایینی برخوردار باشد.

این متخصص روان‌شناسی سایبر گفت: انسان‌ها ابعاد مختلفی دارند و بر اساس اهداف و انگیزه‌هایشان بازنمون‌های مختلفی در شبکه‌های اجتماعی از خود بروز می‌دهند، نباید این ماسک‌ها و بازنمون‌های افراد را ریاکاری تلقی کرد چرا که این ماسک‌ها تسهیل‌کننده روابط نیز هستند.

پژوهشگر دانشگاه کارولینای جنوبی در ادامه بیان کرد: گاهی در مهمانی‌ها و فضاهای دیگر می‌بینم فرد برای اینکه شرایط و افراد را هنوز درک نکرده است به موبایل خود پناه می‌برد و به عنوان سپری دفاعی از موبایلش استفاده می‌کند، این موضوع را نباید صرفا به عنوان ضعف شخصیتی دید چرا که این فراغت چند لحظه‌ای امکان این را فراهم می‌کند که فرد برای رفتارش در آن جمع تصمیم‌گیری و خودش را تنظیم و مدیریت کند.

آذر افتخار افزود: پژوهش‌ها نشان می‌دهد افرادی که از برخی امکانات خاص شبکه‌های اجتماعی بیش از حد استفاده می‌کنند در سطوح بالای خودشیفتگی قرار دارند اما لزوما استفاده زیاد از این شبکه‌ها مبنی بر خودشیفته بودن فرد نیست بلکه شاخص‌هایی برای تشخیص این موضوع وجود دارد که پژوهشگران باید به بررسی دقیق آن بپردازند.

وی یکی از فرصت‌های ناب پژوهش برای متخصصان ارتباطات را بررسی اینکه افراد از کدام امکانات موبایل بیشتر استفاده می‌کنند عنوان کرد و گفت: اینکه بررسی کنیم افراد بیشتر از کدام امکانات گوشی‌های هوشمند خود استفاده می‌کنند موضوع جالب توجهی است که هنوز  در مورد آن کار نشده است.

این متخصص روان‌شناسی سایبر در ادامه گفت: کسانی که بی‌هدف، استرسی و برون‌گرا هستند بیشتر از فضای نت استفاده می‌کنند، اما لزوما استفاده زیاد از موبایل مبنی بر اختلالات شخصیتی نیست بلکه این موضوع باید بر اساس شاخص‌هایی علمی در فرد بررسی شود.

آذر افتخار یکی از اختلال‌های استفاده از موبایل را «نوموفوبیا» دانست و گفت: برخی افراد دارای اختلال نوموفوبیا هستند، این افراد از اینکه موبایلشان را همراه نداشته باشند وحشت دارند و اگر احساس کنند موبایلشان گم شده، آن را جا گذاشته‌اند یا آن را پیدا نمی‌کنند ضربان قلب و فشار خونشان بالا می‌رود؛ «مارک گریفیث»، یکی از پژوهشگرانی است که در زمینه اعتیاد به موبایل پژوهش‌های فراوانی کرده و پژوهشگران ارتباطات علاقه‌مند به این حوزه می‌توانند مقاله‌های او را به عنوان متخصص حوزه اعتیاد به موبایل مطالعه کنند.

پژوهشگر دانشگاه کارولینای جنوبی یکی از امکان‌هایی که فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به ما انسان‌ها می‌دهد «امکان خودگسترشی» دانست و درباره این موضوع گفت: افراد با استفاده از فضای وب این امکان را دارند که ابعاد مختلفی از شخصیت خود را بروز دهند و در بسترهای متفاوت، ابعاد مختلفی از خود را به نمایش بگذارند و معرفی کنند.

دانش‌آموخته دانشگاه ولور همپتون انگلستان یکی از بهترین امکان‌هایی که فضای وب به ما انسان‌ها داده است، در اختیار داشتن «بزرگترین کتابخانه پزشکی دنیا» عنوان کرد و گفت: در حال حاضر افراد امکان استفاده از وسیع‌ترین کتابخانه پزشکی در دنیا را دارند، این به این معنا نیست که تمام اطلاعات پزشکی موجود در اینترنت صحیح است بلکه به این معنا است که افراد امکان این را دارند تا با جستجوی صحیح به اطلاعات قابل اتکایی دست پیدا کنند.

وی در ادامه چند فرصت ناب پژوهشی دیگر را معرفی کرد و گفت: ما نیازمند تحقیق‌های کیفی و طولی در این زمینه هستیم، شما پژوهشگران و دانش‌پژوهان ارتباطات توانایی این را دارید که در زمینه‌های مختلف این حوزه فعالیت و پژوهش کنید تا به نگاه‌ها و رویکردهای متعادل‌تر و مناسب‌تری در این حوزه برسیم.

آذر افتخار افزود: تحقیقات کمّی فراوانی در حوزه ارتباطات انجام شده و حالا نیاز است تا به تحقیقات کیفی بپردازید و این تحقیقات را به صورت طولی، یعنی در چند دوره زمانی انجام دهید تا به نتایج بهتر و قابل اتکاتری در این حوزه دست یابید.