«آزادی» حقی الهی است و هیچکس نمی‌تواند آن را نفی کند

پیشکسوت حقوق عمومی ایران در نشست «دستاورهای اعلامیه جهانی حقوق بشر» به 4 اصل اساسی اعلامیه حقوق بشر اشاره کرد و گفت: این نشست‌ها بهانه‌ای است برای یادآوری کسانی که حقوق‌شان ضایع شده، در بند هستند و جان خود را از دست داده‌اند.

به گزارش عطنا، نشست علمی «دستاوردها و ناکامی‌های ارتقای حقوق انسانی پس از گذشت ۷ دهه از تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر» با همکاری کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران به مناسبت روز جهانی حقوق بشر  با حضور سیدمحمد هاشمی، استاد حقوق عمومی، محمدرضا ضیائی بیگدلی، عضو هیئت علمی گروه حقوق بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی، داود فیرحی، استاد گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، حسین شریفی طرازکوهی، استاد حقوق بشر و محمدرضا دهشیری، استاد دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه، شنبه، ۱۸ آذر ماه در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد.

در این نشست، سیدمحمد هاشمی، پیشکسوت حقوق عمومی ایران با اشاره به اهمیت این نشست گفت: این مناسبت‌ها امور قراردادی هستند، اموری که در تقویم گنجانده شده و مبتنی بر رویدادی، حادثه‌ای و یا یک دستاوردی هستند و اگر ما انسان‌ها در این مناسبت‌ها اقدام‌های مناسب و شایسته‌ای را انجام دهیم منشا تحولات و تحرکاتی برای آینده کشور می‌شود، در غیر این صورت ممکن است مانند بسیاری از مناسبت‌ها‌یی که در طول سال در تقویم می‌آید این مناسبت هم سپری شود بدون اینکه هیچ تغییر و تحولی در ما یا جامعه صورت گیرد. روز جهانی حقوق بشر برای کسانی که برای ارتقای حقوق انسانی تلاش می‌کنند و سختی‌های مختلفی را در این مسیر تحمل کردند یک روز معنادار و خاص است که جز پیام‌های حقوقی، تخصصی با احساسات زیادی در آمیخته است.

این استاد حقوق عمومی در ادامه درباره روز جهانی حقوق بشر گفت: وقتی می‌گوییم روز جهانی حقوق بشر یاد بسیاری از انسان‌های  بی‌گناهی می‌افتیم که به خاطر مبارزه با ظلم و ستم و بیدادگری در تمام نقاط جهان با انواع مشکلات مواجه شدند و حتی جان خودشان را در این مسیر دادند و  به زندان افتادند، سختی کشیدند و محرومیت‌های مختلفی را تحمل کردند و یاد اینکه در جهان باید عدالت، حقوق بشر و آزادی رعایت شود.

هاشمی در رابطه با برنامه این نشست بیان کرد: مفتخریم که در این برنامه چند تن از اساتید شناخته شده حقوق، بزرگوارانی که چند نسل در تربیت اساتید و دانش‌پژوهان نقش داشتند و برخی از این عزیزان که سال‌هاست در مسیر آزادی‌خواهی الگویی برای جوانان هستند حضور دارند و امیدواریم این نشست بهانه‌ای باشد برای اینکه بعد از برگزاری این مراسم همه ما دغدغه بیشتری برای دفاع از حقوق انسان‌ها، ایستادگی در مقابل ظلم و ستم پیدا کنیم و از عملکرد  ناقضان حقوق بشر و مسائل مختلفی که به حقوق انسانی مربوط می‌شود به سادگی نگذریم. درک مراتب حقوق انسانی در سیر تاریخ نیاز به یادآوری دارد و می‌توان گفت تاریخ کهن بشریت حکایت از سلطه و سیطره خودخواهانه افراد قوی بر افراد ضعیف داشته است.

وی ادامه داد: با گذشت زمان و ترویج تدریجی این اندیشه‌های انسان‌دوستانه اندیشمندان و فلاسفه از یک سو و پیامبران از سوی دیگر تحقق و توسعه را به طور نسبی تقدیم جامعه بشری کرده‌اند. با نگاه به مسیر گذشته شاهد تحولات ناخجسته‌ای به ویژه در اروپا هستیم که مفهومی به نام تبلور دوباره یا رنسانس ایجاد شد که حکومت‌های دین‌نما بر مردم ظلم کردند و اینجاست که تحولی ایجاد شد که می‌توان گفت تجدید حیات علم و ادب در تاریخ مغرب زمین است که روشنگری را به همراه خود داشته است. هنگامی که فضای مقابله با زور و استبداد ایجاد شد ماحصل آن انگاره‌های متداول اول اروپایی و بعد موثر منطقی بود. در این خصوص ۷۰ سال قبل متنی آغازین به نام اعلامیه جهانی حقوق بشر مطرح شد.

هاشمی با اشاره به اصول پایه‌‌گذار حقوق بشر بیان کرد: این حقوق خیلی مفصل است و مانند درختی است که پایه‌ها و ریشه‌هایی دارد که اصول آن بر روی آن ریشه‌ها قرار داشته و دارای چهار اصل اساسی است. در این خصوص اگر قرار باشد که اصول بنیادی جامعه را که در واقع اصول بنیادی حقوق بشر هم است بررسی کنیم چهار اصل اساسی است که می‌تواند زمینه‌ساز و مستحکم کننده صلح باشد. در ماده اول اعلامیه حقوق بشر آمده که تمام ابنای بشر آزاد زاده شده و در حرمت و حقوق باهم برابرند عقلانیت و وجدان به آنها ارزانی شده و لازم است تا با یکدیگر عادلانه رفتار کنند.

این استاد حقوق عمومی درباره چهار اصل اساسی گفت: اصل اول حیثیت و منزلت انسانی است و در حقوق داخلی در بند 6 اصل دوم کرامت و ارزش والای انسانی و آزادی توام با مسئولیت انسان در برابر خدا را بیان می‌کند. این اصل به تبیین و توضیح منطقی بشر و حقوقش می‌پردازد.

اصل دوم آزادی است که به موجب آن افراد بتوانند استعدادها و توانایی‌های خدادادی خویش را به کار اندازند، مشروط به آنکه به حقوق و آزادی دیگران لطمه‌ای وارد نکند البته این موضوع قابل آسیب‌شناسی است و در این خصوص، هم منشور ملل متحد و آزادی‌های اساسی در بند ۴ماده ۱ به آن پرداخته شده است.  اعلامیه حقوق بشر هم در دیباچه و هم در مواد ۲و۳ به این موضوع پرداخته است و در حقوق داخلی تاکید بر اصل آزادی است. همچنین در ذیل اصل ۹ درباره آزادی نوشته شده که هیچ مقامی حق ندارد آزادی‌های مشروع را حتی با وضع قانون سلب کند.

اصل سوم برابری و عدم تبعیض است، در گذشته‌های تاریخ  حتی امروز اختلاف طبقاتی، قومی،  قبیله‌ای ، پولی، فیزیکی و فکری داریم و به همین جهت است که یکی از  آلودگی‌هایی که گریبان جوامع را گرفته، اختلاف طبقاتی و خصوصا پدیداری اشرافیت و برتری افراد بر یکدیگر است. هم در موازین بین‌المللی و هم در اصول ۱۹و۲۰ قانون اساسی ما آمده است که همه باهم برابرند و فرقی با هم ندارند.

اصل چهارم همبستگی است که به عنوان نسل سوم حقوق بشر از آن یاد می‌شود. اتفاقی که در استان کرمانشاه افتاد گواه بر این اصل است که مردم چه همکاری‌هایی کردند و برادری را واقعا به اثبات رساندند و این یکی از افتخارات جامعه ما به حساب می‌آید. برای رسیدن به جایگاه مطلوب از حقوق بشر لوازمی وجود دارد که یکی از عوامل آن توسعه سیاسی است که در قرآن نیز به آن اشاره شده و عامل دیگر عدالت اجتماعی است.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: در مجموع حقوق بشر از لحاظ هنجاری مطلوب بوده است. اصل ۵۶ قانون اساسی است که حاکمیت مطلق بر جهان و انسان را از آن خدا دانسته و خداست که، انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است. هیچ‌کس نمی‌تواند این حق الهی اراده انسان بر سرنوشت خود را از انسان سلب کند یا در خدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد.

هاشمی تصریح کرد: از نظر ساختاری پاره‌ای از تاملات وجود دارد که وقتی به این تاملات در قوانین نگاه می‌کنیم  قابل درک است. قانون مطبوعات زمانی که  شخصی، مطلبی را در روزنامه‌ای منتشر کند  فردا این روزنامه تعطیل می‌شود اینها مندرجاتی است که به هرحال وجود دارد.  ما کسری در رابطه با حقوق بشر داریم و آن مفهوم آزادگی است، اخلاقی به نام آزادگی باید وجود داشته باشد که مظهر آن حضرت علی(ع) و امام حسین(ع) هستند که باید از آنها درس بگیریم و سرلوحه خود در زندگی قرار دهیم.