زلزله طبیعی و آماده نبودن در مقابل زلزله غیرطبیعی است/ آموزش مدیریت بحران در دوران سربازی اجباری شود

عضو هیئت علمی گروه برنامه‌ریزی اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی در مصاحبه با خبرنگار عطنا در پی زلزله کرمانشاه گفت: هر وقت زلزله اتفاق می‌افتد ما یادمان می‌افتد که آمادگی نداریم و باید آماده شویم؛ بحث‌هایی مطرح می‌شود و بعد با گذشت زمان و به مرور یادمان می رود که هر آن ممکن است زلزله دوباره رخ دهد.

دکتر محمود جمعه‌پور، عضو هیئت علمی گروه برنامه‌ریزی اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی به خبرنگار عطنا گفت: زلزله یک حادثه طبیعی است، آماده نبودن در مقابل زلزله غیرطبیعی است، مخصوصا برای کشور زلزله‌خیزی مثل ایران، بنابراین دولتمردان ما با توجه به وضعیت جغرافیایی و طبیعی کشور باید به سیاست‌گذاری و تهیه برنامه های بلند مدت در این زمینه بپردازند. آمادگی در برابر مخاطرات  محیطی بخشی از پدافند غیر عامل است که میزان آمادگی ما با این رخدادها آزمون می شود.

وی افزود: سیاست‌گذاری و مدیریت کلان در این زمینه وظبفه دولت‌هاست که در وهله اول باید به سیاست‌گذاری‌های کلان و تهیه برنامه‌های جامع و دراز مدت در این زمینه اقدام کنند و در کنار آن به ایجاد، توسعه و سازماندهی نهادهای مردمی بپردازند تا آحاد جامعه در حوادث طبیعی به صورت فردی ایفای نقش نکنند؛ برای مشارکت مردم در کمک‌رسانی به مناطق زلزله زده و در حوادث طبیعی آحاد مردم باید به صورت سازماندهی شده، منظم و در قالب تشکیلات به ایفای نقش بپردازند تا حضور آنها نیز تبدیل به معضلی در کمک‌رسانی‌ها نشود.

جمعه‌پور یک این قضیه را توانمندسازی، آگاهی دادن و آموزش آحاد جامعه برای مواقع بروز بحران و بعد دیگر آن را سازماندهی کار در قالب تشکیلات همکاری جمعی و گروهی دانست و گفت: آماده کردن مردم، آگاهی دادن و سازماندهی آنها وظیفه دولت است؛ باید تشکیلات شکل گرفته باشد تا هر فردی بداند که به کجا مراجعه کند، مدیر مجموعه کیست و در قالب تیم فعالیت کنند.

استاد برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: متاسفانه هیچکدام از اینها به صورت هدفمند و با برنامه‌ریزی بلندمدت دنبال نشده است، یا اساسا برنامه‌ای وجود ندارد یا به صورت مقطعی انجام می‌شود؛ پیشنهاد من این است که جوان‌ها که به سربازی می‌روند، یک الی دو ماه راجع به امدادرسانی، کمک‌های اولیه، مدیریت بحران و پدافند غیرعامل در حوادث و بلای غیرطبیعی آموزش ببینند.

آماده کردن و آموزش دادن نیروهای ارتش و سپاه نیز راهکار مناسبی است

عضو هیئت علمی گروه برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه گفت: سربازان باید در قالب تیم‌‌هایی سازمان‌دهی شوند که اگر شرایطی پیش آمد، فراخوان دهند و این نیروها بدانند که کجا باید بروند، مدیر کیست و نقش آنها چیست تا بتوانند به عنوان نیروی مردمی به واکنش سریع بپردازند و بعد از دوران سربازی هم به عنوان نیروی ذخیره هرجا که لازم باشد بتوانند کمک کنند و برای کشور کارآمد باشند.

وی یکی از آسیب‌های عدم کار تشکیلاتی را مداخله به جای مشارکت دانست و گفت: در غیر این صورت همه سوار ماشین می‌شوند، به عنوان کمک می‌روند، ترافیک هم ایجاد می‌کنند و خودشان مانعی برای کمک کردن می‌شوند و اگر من آموزش هم دیده باشم و شخصا بخواهم کاری کنم، نمی‌توانم، چرا که کار باید در قالب تشکیلات باشد و سازمان‌های رسمی و غیر رسمی باید گسترش پیدا کند.

جمعه‌پور گفت: زلزله موضوعی مقطعی نیست که در لحظه راجع به آن تصمیم بگیریم و اقدام کنیم، باید در یک افق بیست ساله برای پدافند غیرعامل و مدیریت بحران همه شهرهای کشور برنامه‌ریزی‌ کنیم که ساختار فراهم شود و به لحاظ زیرساختی فضاهای لازم را ایجاد، وسایل مورد نیاز ذخیره شود و هم در عین حال به سازماندهی نرم‌افزاری و بسیج نیروی انسانی بپردازیم.

وی افزود: در کشوری مثل چین این کار را ارتش انجام می‌دهد؛ بنابراین آماده کردن و آموزش دادن نیروهای ارتش و سپاه نیز راهکار مناسبی است؛ باید این را باور کنیم که این اتفاقات واقعی است و نمی‌توانیم چشممان را بر روی واقعیت ببندیم، آماده نبودن در مقابل این مسائل غیرعادی و غیرعاقلانه است که نگاه بلندمدت می‌طلبد.

کاربرد «سیستم اطلاعات جغرافیایی» در حوادث طبیعی

دکتر جمعه‌پور با اشاره به مقاله «کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در برنامه‌ریزی نواحی روستایی» گفت: تکنولوژی‌های جدید می‌توانند در خدمت نیازهای بشری باشند، سیستم‌هایGIS  وGPS در این حوادث طبیعی کمک کننده هستند و در استفاده از سیستم‌هایی مثل GIS باید بقیه اجزای سیستم مثل نیروی انسانی و نهاد مدیریتی، اداری و اجرایی هم هوشمند باشند.

وی در ادامه گفت: سخت‌افزار به خودی خود نمی‌تواند نقش ایفا کند، این سیستم‌ها به شرطی کارآمد است که بقیه بخش‌های تشکیل دهنده سیستم با آن منطبق باشند، زیرساخت آماده باشد و افراد آموزش ببینند.

عضو هیئت علمی گروه برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: این سیستم‌ها حتما کمک کننده هستند چون هم می‌توانند راجع به محیط، عوامل انسانی و طبیعی اطلاعات ارائه دهند و هم یک سیستم ارتباطی هستند که می‌توانند برقراری ارتباط را سریع و ساده انجام دهند.

جمعه‌پور با ارائه مثالی گفت: در زلزله بم نهادهای دولتی نقشه‌های GIS، نقشه دقیق شهر قبل و بعد از زلزله را از کشورهای اوکراین و دیگر کشورها می‌گرفتند، این نقشه‌ها به این علت که شهر انقدر خراب شده بود که خیابان‌ها و مسیرها مشخص نبود برای مسیریابی جاهایی که گره بحرانی، کانون‌های بحران و جاهایی که بیشتر در معرض خطر بودند بسیار کمک کننده بود و راه‌های جایگزین دسترسی منطقه‌ای و زمانی را نشان می‌داد، این در حالی بود که کشور ما چنین امکانات و سیستم‌هایی را نداشت.

عضو هیئت علمی گروه برنامه‌ریزی اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی افزود: لازمه استفاده به موقع و به جا از این سیستم‌ها، ایجاد زیرساخت‌های رسمی و غیر رسمی در نهادهای دولتی و آزاد و آموزش آحاد جامعه است.

دکتر محمود جمعه‌پور در پایان درباره شایعات در مورد وقوع زلزله نیز گفت: زمین به طور طبیعی کار خود را انجام می‌دهد تا الان خواب نبوده است که بگوییم بیدار شده است. مهم این است که ما آمادگی لازم برای روبه‌رو شدن با این رخدادها را هم در سطح فردی و هم اجتماعی داشته باشیم تا بتوانیم میزان آسیب‌ها را کاهش دهیم و تاب‌آوری جامعه را بالا ببریم.