وضعیت نابه‌‌سامان گردشگری/ لزوم آموزش در حفظ و مراقبت از طبیعت

صنعت گردشگری صنعتی است چند کاره در دهه های اخیر به عنوان یک منبع برای توسعه پایدار مورد توجه بسیاری از کشورهای جهان قرار گرفته است اثرات اقتصادی گردشگری در دهه اخیر مورد توجه قرار گرفته است که از جمله این اثرات می توان به کسب درآمد ارزی ، افزایش درآمد ملی جامعه میزبان، افزایش درآمد دولت ، افزایش سرمایه گذاری ، توزیع مجدد ثروت‌های بین المللی ، افزایش اشتغال نیروی کار ، توسعه صنایع دستی و کالاهای محلی را نام برد.

به گزارش عطنا، همایش «گردشگری پایدار ابزاری برای توسعه» به مناسبت روز جهانی گردشگری، با حضور حمید ضرغام بروجنی، رئیس پردیس تحصیلات تکمیلی دانشگاه علامه طباطبائی، محمدتقی رهنمایی، از نخستین اساتید گردشگری ایران و اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست ، دوشنبه 24مهرماه در سالن همایش‌های پردیس تحصیلات تکمیلی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

در ابتدا حمید ضرغام بروجنی، صاحب‌نظر حوزه گردشگری با بیان اینکه برای ما در بسیاری از زمینه‌های اجتماعی یا فرهنگی، یک حال بی‌تفاوتی ایجاد شده، اظهار کرد: ما به اثرات گردشگری کم بها می‌دهیم، اصلاً با فرهنگ و وضعیت ویژه جمهوری اسلامی آشنا نیستیم و صرفاً از قواعد، قوانین و استانداردهایی که بر ما تحمیل شده است، تبعیت می‌کنیم.

گردشگری پایدار نیازمند مسئولیت‌پذیری است

او با اشاره به اینکه خود گردشگرها نیز در عدم دستیابی به پایداری نقش دارند، گفت: گردشگرها این فعالیت را به عنوان فعالیتی منفرد نگاه می‌کنند که در این صورت تاثیر آن بر روی بخش‌های دیگر قابل مشاهده نبوده و از آنها نیز تاثیر نمی‌گیرد.

ضرغام ادامه داد: به جای صحبت از گردشگری پایدار باید از گردشگری مسئولانه صحبت شود، این نوع گردشگری متکی بر کیفیت زندگی است که اینگونه برداشت می‌شود که باید نیازهای اساسی جوامع گردش‌پذیر از قبیل غذا، بهداشت، امنیت، فرصت‌های شغلی، ابراز نیازهای فردی، مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها و افزایش اعتماد به نفس پاسخ داده شود.

او با بیان اینکه به کارگیری مجموعه سرمایه‌ها لازمه تفکر درباره گردشگری مسئولانه است، عنوان کرد: سرمایه‌های مالی، طبیعی، زیربنایی، اجتماعی، فرهنگی، انسانی و سیاسی قابلیت تقسیم دارند و برنامه گردشگری باید پاسخگوی منافع همه انواع این سرمایه‌گذاری‌ها باشد و  باید بتوان به طور مرتب و مکرر اثرات گردشگری را ارزیابی کرد تا بتوان درباره میزان اثرات منافع حاصل، برای این سرمایه‌ها بهتر تصمیم گرفت.

رئیس پردیس تحصیلات تکمیلی دانشگاه علامه طباطبائی افزود: ظرفیت‌سازی برای گردشگری از جمله مواردی است که باید بسیار مورد توجه قرار گیرد و ضمن اینکه مورد توجه جمهوری اسلامی نیز قرار گرفته اما برنامه‌های آن به مورد اجرا درنیامده است.

او با اشاره به اینکه قرار دادن گردشگری پایدار در مقابل گردشگری سنتی ما را با سه پیش‌فرض روبه‌رو می‌کند، خاطرنشان کرد: در نظر گرفتن گردشگری به عنوان هدف و هدف گردشگران ذی‌نفع، در نظر گرفتن آن به عنوان سرمایه مالی قابل تعویض با انواع دیگر سرمایه و همچنین در نظر گرفتن اثرات منفی گردشگری در مقصدهای خاص، از جمله کارهای اساسی‌ای هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.

ضرغام ادامه داد: مجموعه سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌های بسیاری در بخش گردشگری مداخله می‌کنند که در صورت فهرست کردن به 45 ارگان می‌رسند که البته هماهنگ کردن این ارگان‌ها کار بسیار سختی است.

عدم وجود روحیه مسئولیت‌پذیری در سازمان گردشگری

محمد تقی رهنمایی، استاد بازنشسته جغرافیای دانشگاه تهران دیگر حاضر در این نشست با بیان اینکه گردشگری، معادله‌ای دوطرفه است گفت: در یک طرف معادله عرضه و در طرف دیگر تقاضا قرار می‌گیرد، عرضه و تقاضا در مکانیزم گردشگری با مکانیزم بازار متفاوت است؛ در قاعده بازار باید عرضه را به سمت تقاضا کشاند و بازاریابی کرد اما در گردشگری این قاعده برعکس است.

او ادامه داد: قوانین، مقررات و الزامات بازاریابی گردشگری کاملاً با بازاریابی کالایی متفاوت است، کاهش فاصله عرضه و تقاضا در حوزه گردشگری نیازمند برنامه‌ریزی، مدیریت و سازوکار است.

رهنمایی در خصوص برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته قبل از انقلاب گفت: قبل از انقلاب چندین بار سکوی موشکی، سند ملی توسعه گردشگری، طرح‌های برنامه توسعه استانی برنامه‌ریزی شد در حالی که از همان ابتدا خفه شد؛ آخرین سند ملی توسعه گردشگری در 600 صفحه با همکاری و هزینه سیصد و پنجاه و پنج دلاری  UNDP به صورت فرمایشی تهیه شد.

او افزود: بیش از 25 سال است که در دانشگاه‌های کشور، گردشگری به عنوان یک علم تدریس می‌شود، پژوهش‌ها، مجلات و نشریه‌های زیادی در این زمینه منتشر شده است که برای کشوری که سال‌ها در حوزه گردشگری تعطیل بوده قابل تحسین است.

وی نسبت به وضع سازمان میراث فرهنگی انتقاد کرد و گفت: اگر بدنه سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شکافته شوند، در این حوزه، پنج نفر انسان متخصص و دارای تجربه علمی و حرفه‌ای وجود ندارد بنابراین «ذات نایافته از هستی‌بخش، کی تواند که شود هستی‌بخش».

او ادامه داد: از طرح جامع گردشگری که از سوی موسسه توریست «consert» در سال 1972 با شرکت بیش از 165 نفر متخصص بین‌المللی تهیه شد، هفده جلد گزارش به چاپ رسید که دو جلد آن راجع به طرح جامع جهانگردی ایران بود، این در حالی است که از آن هفده جلد، حتی یک نسخه در سازمان میراث فرهنگی وجود ندارد، نگاه‌های جاهلانه و غیرمسئولانه بسیار است، بنابراین ما با ناپایداری روبه‌رو هستیم.

رهنمایی معتقد است مدیریت بخش گردشگری از ابتدای انقلاب تاکنون صصرفا جابه‌جایی بوده است و خاطر نشان کرد: رفتن در حوزه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا تبدیل شدن به سازمان میراث فرهنگی به ایلات و عشایر شباهت دارد، در سرفصل‌هایمان، توسعه پایدار گردشگری داریم در حالی که هیچ‌کس جرئت صحبت کردن ندارد، درباره دستور کار 21 و الزاماتی که جوامع جهانی در تدوین و بومی‌سازی این دستور کار به کشورها ابلاغ کرد و شامل 41 محور بود حتی یک کتاب 200 صفحه‌ای نیز نوشته نشده است.

لزوم آموزش نگهداری و احترام به طبیعت

او با اشاره به اینکه باید عنوان جلسه امروز «در سوگ گردشگری» باشد گفت: از اوایل قرن بیستم، انفجار جمعیت و شهرها نسبت به گذشته منجر به زندگی و کار کلیشه‌ای، سخت و یکنواخت در شهرها شده است همچنان که فیلم «عصر صنعتی چارلی چاپلین» کنایه طنزآمیزی برای نشان دادن بحران‌های زندگی شهری و صنعتی بر انسان‌ها است بنابراین کشورهایی برای رهایی از این وضعیت، گردشگری را از بعد حرفه‌ای وارد بعد عملی کردند.

پیشگام حوزه گردشگری، ادامه داد: در سال 1966 تنها دستور کنگره 45ام جغرافی‌دانان آلمان، اصلاح و تدوین واژه‌های مربوط به گردشگری بود این در حالی است که کشور ما اکنون همان نسخه‌های شصت سال پیش کشورهای غربی را تجربه می‌کند و این یک بحث نگران‌کننده است.

او گفت: آینده‌پژوهشی بخش گردشگری با چالش مقصد روبه‌رو شده است اینکه گردشگران کجا بروند ضمن اینکه سلیقه و توقعات آنها نسبت به گذشته تغییر یافته و حجم گردشگری در حد یک اقیانوس پرعمق و در حال گسترش شده است.

در پایان اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در امور محیط طبیعی با بیان تفاوت‌های دشت‌های ایران با کشورهای آفریقایی، گفت: دشت‌های کشور ما به کوه ختم می‌شود اما کشورهای آفریقایی دشت‌های وسیع دارند،  در دشت‌های ما حیوانات درنده وجود ندارند، در نهایت داشتن حس مالکیت و تعلق از جمله تفاوت‌های منابع طبیعی ما با کشورهای آفریقایی است.

او ادامه داد: نگه داشتن پرنده‌ها در قفس، یک جنایت است، ما نیازمند توریست مسئول هستیم که به طبیعت صدمه وارد نکند؛ ما نیاز به آموزش و احترام قائل شدن به طبیعت هستیم و در این راستا، بزرگ‌ترها نیز الگو قرار می‌گیرند.

تصاویر بیشتر: اینجا