ارتباطات و برنامه‌ریزی برای توسعه

استاد ارتباطات دانشگاه سوره: تازه‌ترین گزارش سازمان ملل حاکی از آن است که در حال حاضر توزیع دیجیتال، جهان را به دو بخش کشورهای پیشرفته و در حال رشد تقسیم کرده است و کشورهای دسته دوم (در حال رشد)، بسیار عقب‌تر از گروه نخست هستند؛ چراکه این شکاف دیجیتال می‌تواند مشکلات عمده‌ای برای ساکنان این کشورها ایجاد کند.

به گزارش عطنا، دکتر امیدعلی مسعودی، استاد ارتباطات در یادداشتی در روزنامه جام جم نوشت:

تازه‌ترین گزارش سازمان ملل حاکی از آن است که در حال حاضر توزیع دیجیتال، جهان را به دو بخش کشورهای پیشرفته و در حال رشد تقسیم کرده است و کشورهای دسته دوم (در حال رشد)، بسیار عقب‌تر از گروه نخست هستند؛ چراکه این شکاف دیجیتال می‌تواند مشکلات عمده‌ای برای ساکنان این کشورها ایجاد کند.

از سوی دیگر طبق آخرین گزارش کمیسیون پهنای باند Broadband Commission، 52 درصد جمعیت جهان هنوز به اینترنت دسترسی ندارند و البته تعداد کاربران مرد از تعداد کاربران زن در تمام مناطق جهان بیشتر است. همچنین در این گزارش آمده درحالی که میانگین جهانی ضریب نفوذ اینترنت 48 درصد است، حدود 6/79 درصد مردم اروپا آنلاین هستند و به اینترنت دسترسی دارند و اخیرا هم شورای اروپا، اینترنت وای‌فای مجانی در اختیار شهروندانش قرار داده است. در مقابل در آفریقا فقط 8/21 درصد مردم کاربر اینترنت هستند. در این گزارش همچنین آمده است تا پایان سال 2017 میزان ضریب نفوذ اینترنت برای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) معادل 7/67 درصد خواهد بود و نیز 9/65 درصد مردم آمریکا تا پایان سال 2017 آنلاین خواهند بود.

طبق این گزارش، در منطقه آسیا پسیفیک (آسیا ـ اقیانوسیه) نیز میزان ضریب نفوذ اینترنت به 9/43 درصد می‌رسد و این رقم در کشورهای عربی 7/43 درصد و در آفریقا عددی معادل 8/21 درصد خواهد بود. هرچند دسترسی مردم به اینترنت می‌تواند در تولید ناخالص ملی کشورها اثر بگذارد و آمار هم بیانگر این نکته است که هر دلار سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت، معادل افزایش سه دلار در تولید ناخالص ملی کشورهاست، اما تجربه نشان داده کشورهای پیشرفته فقط در سایه توسعه ارتباطات و حذف شکاف دیجیتالی به این میزان از رشد و توسعه دست نیافته‌اند. آنها به توسعه و ارتباطاتشان اندیشیده‌اند و به کمک گرفتن از فناوری برای توسعه کشورهایشان متوسل شده‌اند؛ درحالی که کشورهای در حال توسعه به توسعه ارتباطات فقط برای ارتباطات فکر می‌کنند!

اکنون در بسیاری از جوامع، مردم به اینترنت دسترسی دارند و سرعت اینترنتشان هم خوب است، اما وقتی بسیاری از آنها‌ نمی‌توانند مثلا کارهای بانکی‌شان را با گوشی هوشمند انجام دهند یا دانشجویان شیوه‌های جست‌وجو در اینترنت را نمی‌دانند، این توسعه و گسترش ارتباطات چه سرانجامی خواهد داشت؟

امروزه ابزارهای دیجیتال، پهپادها، معاینات پزشکی از راه دور، ربات‌های پرستار و... می‌توانند سبب دسترسی بیشتر مردم به سلامت حتی در نقاط دورافتاده و صعب‌العبور شوند و به درمان هرچه سریع‌تر بیماران کمک کنند. همچنین می‌دانیم کودکانی که در سراسر جهان از تحصیل محروم هستند، می‌توانند زیر پوشش آموزش آنلاین قرار بگیرند. دستیابی به کشاورزی پایدار و پربازده در کشورهای درحال توسعه نیز یکی دیگر از بخش‌هایی است که فقط با کمک توسعه زیرساخت‌های آی‌سی‌تی و آنلاین بودن تضمین خواهد شد، اما هیچ کشوری نمی‌تواند بدون برنامه‌ریزی توسعه و در خلأ به پیشرفت و توسعه نائل آید و در کشورهایی که بدون برنامه‌ریزی بلندمدت باشند، توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعاتی و ارتباطی باعث توسعه کشور نخواهد شد. به عنوان مثال، کشور ژاپن برای آن‌که به کشوری توسعه‌یافته و پیشرفته تبدیل شود، با بررسی و پژوهش‌های آینده‌نگرانه موفق شد به شناسایی نقاط ضعف و قوت خود و تهدیدها و فرصت‌های دیگر کشورها نائل شود. آنها توانسته‌اند با استفاده از روش آینده‌نگرانه دلفی که مبتنی بر اخذ پیش‌بینی نخبگان کشور است، 50 سال پیش‌رو را پیش‌بینی و براساس این پیش‌بینی، برنامه‌ریزی کنند. در کشوری که مسئولان آن حتی نمی‌دانند سال آینده چه وضعی خواهند داشت، توسعه زیرساخت‌ها چگونه می‌تواند باعث پیشرفت و توسعه‌ باشد؟

خوشبختانه در ایران اسلامی با تدوین چشم‌انداز 20 ساله و تصویب برنامه‌های پنجساله توسعه، گام‌های مثبتی برداشته شده و گسترش و نفوذ اینترنت در شهرها و روستاها، نویدبخش آینده‌ای بهتر برای مردم است، اما آنچه در این مسیر بسیار حائزاهمیت است، هماهنگی همه مجریان برنامه‌های توسعه در یک جهت برای هم‌افزایی توسعه و پیشرفت است که این هماهنگی و همدلی با حرکت در سمت و سوی برنامه‌ها و کمک گرفتن از امکانات فناوری اطلاعاتی و ارتباطی میسر خواهد بود. توسعه و گسترش زیرساخت‌ها در چنین مسیری هم شکاف دیجیتالی را برطرف می‌کند و هم کشور را به قله‌های پیشرفت و آبادانی هرچه بیشتر سوق می‌دهد.