توجیه ناشی از عدم مسئولیت‌پذیری

استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی: والدین زمانی‌که فرزندان خود را برای اردو به مدرسه می‌سپارند به چه افرادی اعتماد می‌کنند؟ مدرسه، سازمان دانش‌آموزی یا مربیان. بنابراین باید جواب شایسته‌ای به اعتماد آنها داده شود. تعداد و شدت حوادث تغییری در میزان پاسخگویی ندارد، یک یا هزار مورد. در نهایت مسئولان در هر مقام و سطح باید نسبت به حادثه پاسخگو باشند.

به گزارش عطنا، دکتر امیرمحمود حریرچی، استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی در یادداشتی در روزنامه آرمان از ضرورت پاسخگویی نهادهای حاکمیتی در ماجرای چپ کردن اتوبوس اردوی دختران هرمزگانی نوشته است که در ادامه می‌خوانیم؛

هرساله شاهد بروز حوادث رانندگی ناگوار در سطح جاده‌های کشور هستیم. اتوبوس‌های متعددی از کاروان‌هایی که دانش‌آموزان را به اردو می‌برند تاکنون تصادف کرده‌اند و در تابستان سال قبل نیز شاهد تصادف شدید اتوبوس حامل سربازان کشور بودیم.

سوانح جا‌ده‌ای تقریبا 18هزار مورد در سال کشته می‌دهند که جزو بالاترین میزان کشتارها در دنیاست. عامل بروز تمام این سوانح را می‌توان عدم پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری در جامعه دانست. هنگامی حس مسئولیت‌پذیری روز‌به‌روز در جامعه نزول پیدا می‌کند که مسئولان به مردم پاسخگو نباشند.

درواقع هنگامی که هیچ سازمانی پاسخگوی حوادث اتفاق‌افتاده نیست مردم نیز در نهایت تصور می‌کنند هرگونه که تمایل دارند می‌توانند رفتار کنند، حقوق دیگران را از بین ببرند و باعث تلفات جانی شوند. راننده‌ اتوبوسی که مسئول جان ده‌ها نفر است نیز به‌راحتی در رانندگی بی‌دقتی می‌کند. عامل 90درصد تصادفات عدم توجه افراد در هنگام رانندگی است.

عدم مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی سبب می‌شود افراد به دنبال توجیه مسائل باشند. در نهایت به دلیل عدم پاسخگویی کمیته حقیقت‌یاب تشکیل می‌شود و این کمیته‌ها نیز پاسخی به مردم نمی‌دهند و به آنها گزارش ارائه نمی‌کنند. در حوادثی مانند سقوط هواپیما یا قطار، حادثه پلاسکو و... صورت‌جلسه این کمیته‌ها هیچ‌گاه در سطح جامعه انعکاس پیدا نمی‌کند.

عدم پاسخگویی باعث عدم اعتماد مردم به مسئولان می‌شود که تنها با پاسخ‌دهی مسئولان احیا می‌شوند. بنابراین کمیته حقیقت‌‌یاب باید سریعا به مردم گزارش عملکرد دهد و در صورت لزوم مسئولان پاسخگوی جان افراد باشند.

افراد عضو کمیته حقیقت‌یاب به منظور همدردی مسائلی را از علت وقوع حوادث مطرح می‌کنند، اما مردم به حدی بی‌اعتمادند که تشکیل کمیته حقیقت‌یاب نیز برای آنها رضایتی به همراه نمی‌آورد. درواقع آنها هیچ‌گاه از کمیته‌های تشکیل‌شده ارائه گزارش و نتیجه‌ای را ندیدند و برای روشن‌سازی مسائل جدیتی از سوی آنها مشاهده‌ نکرد‌ه‌اند. تمام این علل در نهایت افراد جامعه را افرادی بی‌مسئولیت می‌کند.

برخی مسئولان در مقابل هیچ‌یک از عملکرد‌های خود پاسخی به مردم نمی‌دهند و در نهایت به توجیهات روی می‌آورند. برای مثال، در گزارش آموزش‌وپرورش در مورد حادثه اخیر اتوبوس آورده شده که در سال تحصیلی جاری حدود هزار اردو به مناطق مختلف داشته‌ایم و تنها یک مورد آن به این حادثه ختم شده است، این یک مورد توجیه مسائل است.

سوال اینجاست که این یک مورد چگونه پیش آمده و اساسا چه نتیجه‌ای از برگزاری این اردو گرفته شده است؟ چرا خانه و مدرسه به میزانی آرامش‌‌بخش و امن نیستند که بناچار دانش‌آموزان را به شهرهای دور راهی نکنیم؟ چرا راننده‌های حامل دانش‌آموزان مجوز حرکت در شب و ایجاد این فجایع را دارند؟ کنترل و پاسخگویی کافی نیست و قوانین نیازمند تغییر است.

والدین زمانی‌که فرزندان خود را برای اردو به مدرسه می‌سپارند به چه افرادی اعتماد می‌کنند؟ مدرسه، سازمان دانش‌آموزی یا مربیان. بنابراین باید جواب شایسته‌ای به اعتماد آنها داده شود. والدین حدس می‌زنند شاید رانندگان اتوبوس غیرقابل اعتماد باشند. تعداد و شدت حوادث تغییری در میزان پاسخگویی ندارد، یک یا هزار مورد. در نهایت مسئولان در هر مقام و سطح باید نسبت به حادثه پاسخگو باشند.

عدم پاسخگویی باعث عدم اعتماد مردم به مسئولان می‌شود که تنها با پاسخ‌دهی مسئولان احیا می‌شوند. بنابراین کمیته حقیقت‌‌یاب باید سریعا به مردم گزارش عملکرد دهد و در صورت لزوم مسئولان پاسخگوی جان افراد باشند.

چرا هنگام تشخیص قصور مسئولان در انجام وظیفه، آنها استعفا نمی‌دهند؟ اقدام مدیرعامل شرکت راه‌‌آهن جمهوری اسلامی و معاون وزیر راه که از سمت خود پس از وقوع سانحه ریلی برخورد قطار «سمنان – مشهد» و «تبریز- مشهد» استعفا داد، بسیار شایسته بود. یکی از راه‌های جوابگویی به مردم بررسی سریع حوادث و برکناری افراد خاطی است. در نهایت افرادی که خطای محرزتری دارند باید به مجازات برسند، زیرا مساله، یک مساله عمومی است و شهروندان باید پاسخ‌های مناسب دریافت کنند.