فیبرنوری، مسیر تحول اینترنتی ایران

محمد حسن خلوصی: طرح اتصال فیبر نوری به منازل (Fiber To The Home – FTTH) با نام تجاری «تانوما...» با تبلیغات گسترده‌ای در رسانه‌ها و بیلبوردهای سطح شهر حدود سه ماه قبل از سوی شرکت مخابرات ایران رونمایی و فاز اول آن در تاریخ چهارم اردیبهشت ماه با حضور معاون اول رئیس‌جمهوری رسما افتتاح شد. 

به گزارش عطنا به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد، مدیر عامل شرکت مخابرات ایران در آن مراسم وعده اتصال یک میلیون پورت نوری در سال جاری را داد که طی مصاحبه‌های بعدی مسوولان مخابرات تا یک و نیم میلیون پورت هم افزایش یافت.

یک هفته پس از آن خبر سرمایه‌گذاری مستقیم MTN و شراکت با شرکت ایرانیان نت (اپراتور فیبر نوری کشور) منتشر شد و به این ترتیب شرایط تمدید مجوز اپراتورچهارم (حوزه ارتباطات ثابت در بستر فیبر نوری) فراهم آمد.

به نظر می‌رسید دولت با هدف ایجاد رقابت بین دو اپراتور در اندیشه افزایش سرعت و بهبود کیفیت زیرساخت‌های فیبرنوری کشور به خصوص در لایه‌های دسترسی و توزیع و فراهم کردن شرایط ایجاد کسب وکارهای جدید روی اینترنت است.

اما با توجه به سابقه موضوع نسبت به عملیاتی شدن به موقع طرح FTTH به دیده شک و تردید نگاه می‌شود. به گونه‌ای که کارآفرینان و سرمایه‌گذارانی که قصد تولید محتوا یا ایجاد کسب و کار جدید در بستر اینترنت پر سرعت را دارند هنوز به اطمینانی نرسیده‌اند که در آینده نزدیک ظرفیت شبکه و برنامه اپراتورها در توسعه زیرساخت‌ها بتواند جوابگوی نیازشان باشد.

برای اینکه مشخص شود طرح مذکور صرفا یک برنامه تبلیغاتی در یک مقطع زمانی خاص نبوده لازم است همه ارکان پروژه با روشن کردن ابعاد کار و برنامه اجرای آن همچنین ارائه گزارش‌های دوره‌ای پیشرفت نشان دهند اولا عزم و اراده لازم برای اجرای آن وجود دارد، ثانیا اجرای طرح طبق برنامه پیش می‌رود تا به این ترتیب میل و رغبتی برای کارآفرینان و سرمایه‌گذاران برای راه‌اندازی استارت‌آپ‌های جدید و پیشبرد طرح‌های کسب و کار جدید در بستر اینترنت پرسرعت ایجاد شود.

به‌عنوان نمونه لازم است مشخص شود طرح مذکور در چه گستره‌ای و ظرف چه مدتی قرار است عملیاتی شود؟ آیا یک میلیون (یا یک و نیم میلیون) پورت وعده داده شده برای سال جاری اصولا در زمان مورد نظر اجرایی می‌شود؟ آیا در این مرحله صرفا بنگاه‌های اقتصادی و اماکن تجاری پوشش داده می‌شوند یا کاربران خانگی نیز مدنظر هستند؟

اپراتور چهارم در کدام شهرها و طبق کدام طرح و برنامه زمانی شبکه نوری مورد نیاز را توسعه خواهد داد؟ چه مدلی برای تامین بودجه مورد نیاز در نظر گرفته شده آیا هزینه‌های ایجاد خط در همان ابتدا از مشترکان دریافت می‌شود یا بعدا از طریق سرویس‌هایی که داده می‌شود به تدریج از ایشان اخذ می‌شود ؟ برنامه تامین تجهیزات اکتیو و پسیو شبکه همچنین کابل نوری مورد نیاز اپراتورها برای اجرای طرح FTTH نیز از موضوعات بسیار مهم دیگری است که از ابهامات بسیار زیادی برخوردار است.

این ابهامات و نبود هماهنگی با تولیدکنندگان داخلی ممکن است منجر به واگذاری بازار به تولیدکنندگان خارجی شود در حالی که امکانات بالقوه و بالفعل بسیار خوبی در داخل کشور برای تولید بسیاری از آنها وجود دارد.  به‌عنوان نمونه مشخص نیست کابل نوری مورد نیاز برای واگذاری یک میلیون پورت نوری در سال جاری چگونه تامین می‌شود.

چنانچه در بهترین شرایط کابل نوری این مشترکان تا محل کافو کشیده شده باشد, به‌طور متوسط 500 متر کابل نوری از محل کافو تا در ساختمان به علاوه 50 متر کابل نوری (drop cable) ساختمان تا هر آپارتمان مورد نیاز است که چنانچه در انتها از اسلپلیتر 1 به 16 استفاده شود و به‌طور متوسط 10 مشترک در هر ساختمان باشد حداقل یکصد هزار کیلومتر کابل نوری در سال جاری مورد نیاز است، این در حالی است که بزرگ‌ترین تولیدکننده کابل‌های نوری (کارخانجات شهید قندی) به دلیل هزینه‌های مالی زیادی که عمدتا به واسطه بدهی‌های معوقه اپراتور‌ها یا شرکت‌های دولتی عملا با نصف ظرفیت اسمی کار می‌کند و تولید حدود 15 هزار کیلومتر کابل نوری را در برنامه سال جاری خود دارد.

ضرورت برنامه‌ریزی برای تامین کابل نوری زمانی آشکارتر می‌شود که داده‌های رسمی جهانی نشان می‌دهد اجرای طرح FTTH در کشورهای مختلف به یکباره مصرف فیبر نوری را به شدت افزایش داده و رشد مصرف طی چند سال متوالی ادامه داشته است.

به‌عنوان مثال کشور چین که طی سال 2004 تنها 10 میلیون کیلومتر فیبر نوری مصرف کرده بود، با شروع اجرای FTTH رشد مصرف14 برابری طی 10سال را تجربه کرده و در سال 2014 مصرف آن به بیش از 140 میلیون کیلومتر در سال رسید و پیش‌بینی می‌شود روند مصرف تا سال 2020 همچنان صعودی باشد.

طبق بررسی‌های انجام شده در حال حاضر در برخی از مراکز مخابراتی استان تهران (به‌عنوان پیشتاز در اجرای فیبر نوری) در بهترین شرایط کابل نوری تا Street Cabinet) FTTC) یا حداکثر تا Distribution Point) FTTDp) اجرا شده است.

راه‌حلی برای حل مشکلات تولید فیبر نوری

در اکثر کشورها، اپراتورها در بخشی از سهام شرکت‌های تولید فیبر و کابل نوری سهیم می‌شوند تا به‌صورت متقابل از این شراکت بهره‌مند شوند. به این ترتیب هم اپراتورها می‌توانند روی تامین به موقع کابل نوری مورد نیاز حساب باز کنند و هم تولیدکنندگان اطمینان می‌یابند که سرمایه‌گذاری آنها در توسعه ظرفیت و تنوع بخشی به سبد محصولات در آینده بدون مشتری نخواهد ماند.

همچنین رشد سهم تولید داخل در اجرای پروژه‌های توسعه‌ای نیاز به تدوین سیاست‌گذاری‌های شفاف در زمینه واردات دارد. به شکلی که منابع ارزان خارجی بی‌کیفیت جایگزین محصولات داخلی نشود.  ایجاد جوینت ونچر با تولیدکنندگان مطرح خارجی برای تولید فیبر نیز یکی از راهکارهای بسیار کارآمد و مفیدی است که می‌تواند با حمایت دولت عملیاتی شود.

واقعیت این است زنجیره تامین فیبرنوری در کشور بدون در نظر گرفتن تولید سخت‌افزار و نرم‌افزار و حتی تولید محتوا کامل و دقیق نخواهد بود. بستر شبکه فیبر نوری زمانی ارزش‌های واقعی برای کشور ایجاد می‌کند که تمام چرخه به‌طور ویژه دیزاین شود.