عده ای با برخورد گزینشی، سلیقه ای و اجتهاد فردی به بخش هایی از فرمایشات امام و رهبری بی توجهی می کنند

به گزارش عطنا ، دکتر غلامرضا ذکیانی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی در گفت وگو با «جام جم» در همین باره به مدل «بازگشت به معنویت» در اندیشه امام راحل اشاره و توصیه می کند با رفع اختلافات، همه می توانیم در سایه این معنویت به همدلی راهبردی رسیده و بر گروه های افراطی منطقه که مدعی اسلام گرایی شده اند، غلبه کنیم.

26 سال پس از ارتحال رهبر کبیر انقلاب، امروز نسلی از حضرت امام(ره) مطلب می شنوند یا می خوانند که درکی مستقیم از شخصیت و اندیشه ایشان ندارند. به نظر شما چطور می شود ابعاد مختلف شخصیت ایشان را به این نسل معرفی کرد؟

تفاوت بسیاری هست بین نسلی که به طور زنده و مستقیم ولایت امام(ره) را درک کرده و نسلی که تماسی با ایشان نداشته است. همین تفاوت را ما در میان آنها که شخصا در دوره ولایت اهل بیت(ع) بودند و نسل های بعد که خودمان هستیم، می بینیم. مثلا من که تجربه درک مستقیم شخصیت حضرت امام(ره) را داشتم، یادم هست چنان تحت تأثیر یک جمله ایشان قرار گرفتم که شاید نسل بعد تجربه خاصی را که من داشتم، نتواند درک کند. جمله ای را که من مدام از ایشان با خودم تکرار می کردم این بود که «ما مامور به تکلیف هستیم، نه مامور به نتیجه». ببینید همین یک جمله چطور معادلات جنگ تحمیلی یا مسائل انقلاب را تغییر داد. این جمله یعنی شما به قدرت مقابل خود نگاه نکنید که چقدر عظیم است، به تکلیف عمل کنید. این روحیه مشکل گشا بود.

به هر حال نسل فعلی هم می تواند با اندیشه و گفتار و نوشتار امام راحل(ره) از طریق فیلم های موجود از سخنرانی های ایشان و کتاب ها و وصیت نامه شان آشنا شود. با این حال این خلأ که فرصتی برای تجربه مستقیم فرمایش های ایشان ندارد، چطور می تواند از بین برود؟

می توان راهبردهایی را در نظر گرفت که این اندیشه و تفکر برای نسل بعد هم تعیین کننده باشد. بگذارید چند مثال بزنم. یک راهبرد برای درک عمیق شخصیت و اندیشه ایشان، برخورد گزینشی نکردن با فرمایش های امام خمینی(ره) است. ایشان دهم شهریور 1364 در جمع فعالان رسانه ها در آن زمان تأکید می کنند، به جای این که چهره ایشان دائم در صفحه اول روزنامه ها باشد یا هرگاه رادیو را روشن می کنید، سخنرانی ایشان پخش شود، بهتر است چهره کارگر، طبیب، دانشمند و هر کسی که کاری برای مردم انجام داده، در صفحات اول روزنامه ها یا صداوسیما قرار بگیرد. این نگرش، هم تواضع امام(ره) را نشان می دهد و هم هوشمندی ایشان را. عین همین دیدگاه را شما می بینید که رهبر معظم انقلاب هم دارند. این حاصل درکی درست از تأثیر رسانه است. این در حالی است که گاهی عده ای با برخورد گزینشی، سلیقه ای و اجتهاد فردی به بخش هایی از فرمایش امام و رهبری بی توجهی می کنند که این بر درک نسل بعد از امام راحل(ره) تأثیر منفی دارد.

راهبرد بعدی، توجه به باور عمیق امام خمینی(ره) و البته رهبر معظم انقلاب به نقش و جایگاه مردم است. در فاصله 22 بهمن 1357 تا 12 فروردین 1358 امام خمینی 50 بار این جمله را تکرار کردند که «رأی من جمهوری اسلامی است، نه یک کلمه کمتر و نه یک کلمه بیشتر». این برای امامی که در سخنانشان تکرار نبود، عجیب است که در جمع هر قشری این نکته را می گفتند. این باور به نقش مردم، نه تاکتیک بود و نه تعارف. مردم هم این را فهمیده بودند و برای همین برخلاف برخی خواص که انتظار از آنها بیشتر بود، توده های مردم همواره در کنار امام ماندند؛ چه در جنگ، چه در تحمل مشکلات. ما هیچ وقت ندیدیم این اعتماد از بین برود، چراکه مردم می دانستند اعتماد امام به مردم راستین است. تاریخ نشان داده که مردم بسادگی دنبال کسی راه نمی افتند، اما این اطمینان از باور امام به نقش مردم، آنها را همواره در راه امام(ره) ثابت قدم نگه داشت و حتی بر ملت های دیگر منطقه هم تأثیر گذاشت. چنین نگاهی باید به نسل جوان منتقل شود.

امروز شاهد هستیم که به نام اسلام، گروه هایی تکفیری فعالیت می کنند که رفتارشان هیچ شباهتی به اندیشه های اسلامی ندارد. فکر می کنید ترویج اسلام ناب محمدی مد نظر امام( ره) تا چه اندازه بر مهار این افراط گرایان تأثیر می گذارد؟

شما می بینید در نبود یک رهبر هوشمند، انقلاب های منطقه نتوانستند به آن نتیجه ای که ما رسیدیم، برسند. خیلی ها تصورشان این بود که امام خمینی(ره) در انقلاب اسلامی صرفا یک نقش تصادفی ناشی از شخصیت کاریزماتیک داشتند، در صورتی که اصلا این طور نیست و اگر رهبری نباشد، می بینید که توده ها تحت تاثیر عواملی به سمتی منحرف می شوند که پیامدهای آن امروز به چشم می خورد.

بگذارید همین داعش را نگاه کنیم؛ از نظر فکری افرادی خشونت گرا و سطحی هستند که تحت تاثیر اندیشه های وهابیت، دست به اقدامات تروریستی می زنند. از نظر جامعه شناختی، عمدتا تجمع گروه های تحقیرشده در کشورهای اروپایی و آمریکایی هستند. اکثرشان سابقه تحقیر در زندان های ابوغریب را دارند یا در جوامع غربی تضعیف شده اند. این تحقیر در کنار آن تفکر سطحی باعث شده در عراق و سوریه برای خودشان فرصت ادعای خلافت و جبران تحقیرشدگی بیابند.

وقتی انسان اینها را می بیند، بهتر می فهمد حضرت امام(ره) با چه ظرافتی، پیش از شکل گیری چنین جریاناتی از تفاوت اسلام ناب و اسلام آمریکایی سخن می گفتند. آن زمان فکر می کردیم اسلام آمریکایی یعنی رفاه زدگی، اما حالا می بینیم که اسلام آمریکایی تروریسم هم می تواند باشد.

به تعبیری، این مدل اسلام آمریکایی انگار هر روز در شأن تازه ای بازتولید می شود...

دقیقا همین طور است. دلیلش هم این است که این نگاه خشونت گرا، فاقد معنویت است. در کلام امام و رهبری می بینید که مدام تکرار می شود راه حل مشکلات، تقویت معنویت و دعوت به خودسازی است. باز هم می گویم این معنویت، اصلا تاکتیکی نیست. این ادامه تربیت انسان براساس مکتب اهل بیت(ع) است، اما افراطی های منطقه این معنویت و خودسازی را ندارند. وقتی فاصله ما را که تحت رهبری امام بودیم و اکنون هم تحت ولایت رهبر معظم انقلاب هستیم با وضع گروه های مدعی اسلام گرایی در خاورمیانه مقایسه می کنید، قدر آموزه های امام راحل(ره) را بهتر می فهمید و آن گاه چه روشنفکر باشید و چه روحانی، چه کارگر باشید و چه دانشجو، چه مرد باشید و چه زن، از هر جناحی که باشید، متوجه می شوید باید به جای مصرف انرژی ها در راه اختلافات و حاشیه ها، همه برای ساخت کشور متحد شویم و در سایه رهبری ارزشمندی که داریم، برای رفع مشکلات تلاش کنیم. تصریح رهبر فرزانه انقلاب بر همدلی، آن هم در شرایط کنونی منطقه نشان می دهد که باید به سمت تکرار تجربه دفاع مقدس برویم. فضایی که من خودم شاهد بودم، رزمنده مسیحی، رزمنده سنی، رزمنده شیعه، از هر قوم و طایفه، همه برای یک هدف بلند کنار هم بودند. هرگاه هدفی بلند وجود داشته باشد، روشن است که اختلافات کوچک می شود، اما اگر خدای ناکرده هدف کوچک شد، آن گاه نوبت بیشتر شدن اختلافات می رسد که باید از آن پرهیز کرد.