روزنامه‌نگاریِ امروز به ریشه وصل نیست

در یکی از روزهای برگزاری نمایشگاه مطبوعات امسال، با استاد محمد بلوری – پدر حادثه‌نویسی ایران- همراه شدم تا برای تهیه گزارشی از فعالیت «انجمن پیشکسوتان مطبوعات» که وی یکی از بنیانگذارانش است به غرفه این انجمن در نمایشگاه و دیدار با استادان قدیمی روزنامه نگاری و اعضای مؤسس آن بروم. حالا بماند که به خاطر کج‌سلیقگی در جاپایی غرفه‌ها، برای یافتن این غرفه کلی دور خودمان چرخیدیم و بالاخره در انتهایی‌ترین راهروی سالن نمایشگاه آن را پیدا کردیم. هر چند سادگی و غربت این غرفه که تنها زینت بخش آن تصاویر پیشکسوتان عرصه مطبوعات و بنیانگذارانش بود جذابیت سایر غرفه‌ها را نداشت اما در مقابل، حضور گرم استادانی چون محمد بلوری، هوشنگ اعلم، فرامرز پوررستمی، حسین نظریان و...که هر لحظه نیز بر تعدادشان افزوده می‌شد شور و هیجان خاصی ایجاد کرده بود. دوستان و همکاران قدیمی با در آغوش کشیدن یکدیگر یاد و خاطره گذشته‌های دور را زنده می‌کردند و دیدن این همه اشتیاق و سرزندگی از مردان سفید موی مطبوعات برای بازدیدکنندگان جذاب بود.

به گزارش عطنا به نقل از روزنامه ایران، بی تردید امسال حضور پیشکسوتان عرصه مطبوعات در غرفه نوپای «انجمن پیشکسوتان روزنامه نگاری» رنگ و بوی دیگری به نمایشگاه مطبوعات بخشیده بود. با دیدن استاد هوشنگ اعلم از روزنامه‌نگاران قدیمی و پیشکسوت که پنجاهمین سال روزنامه نگاری را پشت سر می‌گذارد از وی خواستم تا از حرفه روزنامه نگاری و تجربیاتش بگوید:

- کار مطبوعاتی را از سال 1346 به‌عنوان خبرنگار افتخاری شروع کردم. خیلی خوش شانس بودم که نخستین سردبیرم مرحوم پرویز نقیبی بهترین روزنامه‌نگار دوران بود. دو سال بعد به عنوان دبیر سرویس هنر و ادبیات مجله «صبح امروز» به کار خود ادامه دادم و عجیب آنکه بسیاری از روزنامه نگاران شاخص امروز دوره‌ای را در همین مجله کار کردند. به جرأت می‌توان گفت این مجله یک مکتب روزنامه نگار پروری بود.

این استاد قدیمی درباره مناقشه‌ای که این روزها بر سر روزنامه نگاری مجازی و مکتوب به وجود آمده گفت: واقعیت این است که به نظر من این مناقشه‌ای بی‌دلیل است. چرا که فضای مجازی هر چند مخاطب بسیار دارد اما ماندنی نیست. رسانه مکتوب ماندگار خواهد بود ما از نوشتن رهایی نداریم. یکی از نظریه‌پردازان بزرگ خارجی گفته اگر ما فقط به رسانه‌های دیجیتالی اکتفا کنیم و همه نوشته‌ها و داشته‌هایمان را روانه فضای دیجیتالی کنیم قرن ما در آینده قرنی خالی خواهد بود. مگر اینکه ما نوشته‌هایی از خود به شکل مکتوب به جا بگذاریم. باور من این است که رسانه‌های مکتوب نه تنها از بین نخواهد رفت بلکه با قدرت پایدار خواهد ماند.

این را استاد فرامرز‌پور رستمی - روزنامه‌نگار با سابقه رادیو و تلویزیون و مطبوعات نیز تأیید کرد و گفت: متأسفانه در کشورهایی مثل ایران کالاهای فرهنگی و البته روزنامه هیچ گاه جایگاه مناسبی در سبد خانوارها نداشته است اما اینکه فکر کنیم مطبوعات و رسانه‌های چاپی امروزه در خطر قرار دارند صحت ندارد. البته باید بگویم نشریاتی که زبان یک نهاد و سازمان و جناح خاص باشند به طور قطع ماندگار نخواهند بود. اما روزنامه‌ها به‌عنوان یک رسانه خبری به معنای خاص همیشه ماندگار خواهند بود.

رضا خدری- خبرنگار و عکاس قدیمی روزنامه کیهان که 8 سال خبرنگار و عکاس جبهه‌های جنگ بوده نیز درباره حرفه روزنامه نگاری گفت: روزنامه‌نگاری شغل شریفی است اما در جامعه امروز روزنامه نگاران فراموش شده هستند. امروزه تبلیغات جای حرفه روزنامه نگاری را گرفته است. بنده در سال 47 با چند نفر از دوستانی که اینجا هستند در دانشگاه علوم ارتباطات درس می‌خواندیم و در محضر استادانی مانند کوروس بابایی و عبدالرحمان فرامرزی و محمد بلوری سال‌ها مشق روزنامه نگاری می‌کردیم. اما امروز دختران و پسران جوان ما به محض ورود به این حرفه انتظار دارند خبرنگار درجه یک و دبیر و معاون سردبیر شوند. ما برای تهیه خبر به شهرستان می‌رفتیم و با تلگراف اخبار را می‌فرستادیم مثل الان این همه امکانات نبود. با آنالوگ 12 تایی عکس می‌گرفتیم. اما وقتی کار خبری می‌کردیم نگاه‌مان منافع مردمی بود.

وی در ادامه با ابراز گلایه از اینکه امروزه مردم نه روزنامه می‌خوانند و نه کتاب گفت: من 28 جلد کتاب چاپ کرده‌ام که 14 جلد درباره جنگ و 14 جلد درباره ناهنجاری‌های اجتماعی و اقتصادی است. نخستین کتاب من سال 62 چاپ شد شمارگان آن 10 هزار جلد بود و جمعیت کشور 36 میلیون و این کتاب 4بار تجدید چاپ شد. اما امروز باجمعیت 80 میلیونی 1500 جلد کتاب چاپ می‌کنیم فقط 500 جلد فروش می‌رود. در کشور ما معضل اعتیاد و طلاق را آسیب‌شناسی کرده‌اند اما برای یافتن علت دور‌شدن مردم از کتابخوانی هم لازم است که آسیب شناسی انجام شود.

در ادامه این بحث از استاد محمد بلوری خواستم تا درباره سرنوشت انجمن صنفی روزنامه نگاران توضیح دهد:

-مدت هاست بحث بر سر این است که انجمن صنفی روزنامه نگاران دوباره تشکیل شود اما واقعیت این است که انجمنی به شکل قبل احیا نخواهد شد. همه ما به‌عنوان یک روزنامه نگار می‌خواهیم که انجمنی داشته باشیم که از حقوقمان دفاع کند. ایرادی که من از انجمن صنفی قبلی می‌گرفتم این بود که متأسفانه جناحی عمل می‌کرد و همین باعث شد جلوی فعالیت‌شان را بگیرند. وقتی قبل از انقلاب سندیکای روزنامه‌نگاران تشکیل شد همه مطبوعاتی‌ها فارغ از هر جناحی عضو شدند و فقط صنفی و حرفه‌ای کار می‌کردیم، من مطمئنم اگر برای تشکیل انجمن صنفی بخواهند دوباره جناحی یار‌گیری کنند به هیچ نتیجه‌ای نمی‌رسند مگر اینکه همه را فقط به‌عنوان روزنامه نگار دور هم جمع کنند. ضمن اینکه ما هنوز معتقدیم اگر اجازه دهند سندیکای نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات که قبل از انقلاب تشکیل شده بود و الان هم هنوز منحل نشده و معلق است و دارایی‌هایش نیز بلاتکلیف است احیا شود دیگر نیازی به تشکیل انجمن جدید نخواهد بود.

بلوری در ادامه گفت: ما به‌تازگی با کمک قدیمی‌های روزنامه نگاری انجمن پیشکسوتان مطبوعات را راه‌اندازی کرده‌ایم. هدف ما از این کار انتقال تجربه از پیشکسوتان به جوان‌های امروزی است. انتقال تجربه در مطبوعات مانند گردش و پالایش خون است در بدن و ضروری است. باید جایی باشد تا بین قدیمی‌ها و جوان‌ترها برای انتقال این تجربیات ارتباط برقرار شود. روزنامه نگاری، حرفه‌ای است که دانش زمینه آن و تجربه، ستون این خانه است.

خوشبختانه معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد هم به این امر اقبال نشان داده و ما از سال گذشته در قالب این انجمن اعلام موجودیت کرده و اساسنامه آن را تنظیم و به تصویب رساندیم. در حال حاضر نیز انجمن پیشکسوتان مطبوعات یک انجمن قانونی است که در آذر ماه مجمع عمومی آن تشکیل خواهد شد و به شکل رسمی فعالیت خود را آغاز خواهد کرد.

هوشنگ اعلم در ادامه این بحث با بیان اینکه در جامعه امروز ما‌، شأن روزنامه‌نگار بدرستی شناخته نشده است گفت: یکی از وظایف انجمن پیشکسوتان شناساندن این جایگاه به روزنامه نگاران و به جامعه است. متأسفانه روزنامه نگاران جوان ما ارتباطشان با ریشه‌هایشان که همان پیشکسوتان هستند قطع شده است. نمی‌دانند قبل از آنها چه کسانی عهده‌دار این مسئولیت بوده‌اند ما می‌خواهیم بگوییم ریشه شما به دکتر عبدالرحمان فرامرزی، دکتر مهدی سمسار، دکتر پرویز نقیبی و از این قبل‌تر به ملک المتکلمین می‌رسد. اما امروز به خاطر گسست نسلی ارتباط با ریشه قطع شده و روزنامه نگار امروز به پیک و عامل انتقال خبر تبدیل شده است. شبکه‌های مجازی هم به این موضوع کمک تخریبی کرده است. خبرنگار خبر را یا از این شبکه‌ها می‌گیرد یا از حوزه خبری که آن هم به روابط عمومی ختم می‌شود. پس خبرنگار‌ شأن خود را از دست داده است اگر روزنامه‌نگار ارزش و‌ شأن اجتماعی و حرفه‌ای خود را بشناسد، در این صورت مسئولان هم متوجه می‌شوند که نباید و نمی‌توانند خبرنگار و روزنامه نگار را در این سطح ارزشی نگه دارند. روزنامه نگار چشم بیدار جامعه و وکیل واقعی مردم است حلقه رابط بین مردم و استوانه‌های قدرت است که باید مطالبات مردم را به حاکمیت و انتظارات آنها را به مردم منتقل و ایجاد تعامل کند. یکی از هدف‌های انجمن پیشکسوتان این است که روزنامه نگاران را با ارزش‌های خود آشنا کند تا آن را مطالبه کنند. اگر این اتفاق بیفتد بی‌تردید حقوق صنفی هم استیفا خواهد شد. امروز خیلی از جوانان از بد حادثه به روزنامه‌ها پناه می‌برند در حالی که نسل‌های گذشته با عشق و علاقه می‌آمدند در این حرفه اما امروز با کدام امنیت شغلی و کدام جایگاه و ارزش اجتماعی بیایند. چرا باید هنوز بحث بر سر این باشد که خبرنگار حداقل حقوق را بگیرد. ما می‌خواهیم بگوییم روزنامه نگار با گروه‌های شغلی دیگر جامعه فرق دارد در تمام دنیا روزنامه‌نگار از طبقات برتر جامعه است. به همان میزان نیز از احترام و ارزش برخوردار است اما اینجا به خبرنگار حداقل حقوق کارگر را می‌دهند یعنی برایشان فرقی ندارد کارگر گرمابه باشد یا کارگر کولر ساز یا کارگر مطبوعات.

امیدواریم انجمن صنفی تشکیل شود تا فارغ از مسائل سیاسی از حقوق روزنامه‌نگاران دفاع کند.

ابراهیم رستمیان- روزنامه نگار و عضو هیئت مؤسس انجمن پیشکسوتان - نیز با بیان اینکه انجمن پیشکسوتان به هیچ وجه درصدد رقابت با انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران نیست، گفت: نیاز مبرم و جدی جامعه روزنامه نگاری ایران این است که نسبت به حقوق خود حساس باشد و با هم منسجم و مرتبط باشند. امروزه روزنامه نگاران فاقد امنیت شغلی هستند؛ خبرنگار سال‌ها در جایی کار می‌کند اما تحت پوشش بیمه نیست این فاجعه است در حالی که قبل از انقلاب خبرنگار بعد از چند ماه کارآموزی بلافاصله بیمه می‌شد. اما متأسفانه خبرنگاران به‌دلیل نداشتن یک صنف فعال از حداقل‌های حمایتی و حقوقی هم برخوردار نیستند.