نه به «تخریب زمین»/ احتمال آواره شدن 50 میلیون نفر در 10 سال آینده

به گزارش عطنا به نقل از شهروند، از «کویرزایی» تا «کویرزدایی» یک حرف فاصله است. شما می‌توانید همین فاصله کوچک را در نظر بگیرید و امدادگران سبز طبیعت باشید. اعتراف به این‌که مشکلات کویرزایی و خشکسالی مشکلاتی هستند که از یک بعد جهانی شاخص به نظر می‌آیند و تمام مناطق جهان تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند، تمام اقدامات مشترک توسط جامعه بین‌المللی را برای مبارزه با کویرزایی و خشکسالی به‌خصوص در آفریقا متحد می‌کند. مجمع عمومی با تصویب قطعنامه در دسامبر ١٩٩٤، ١٧ ژوئن را روز جهانی مبارزه با کویرزایی و خشکسالی اعلام کرد.

هدف، مبارزه با کویرزایی و خشکسالی

هدف از این روز جهانی، ترویج آگاهی عمومی نسبت به تخریب زمین و جلب توجه عمومی به اجرای کنوانسیون مبارزه با کویرزایی سازمان ملل متحد (UNCCD) است. برای به حداکثررساندن تأثیرات تشکیل این کنوانسیون، هیأت دبیران، تمام ایالات، سازمان‌های جامعه مدنی، سازمان‌های بین‌المللی و غیردولتی و سایر سهامداران را به توجه به مسائل زمین‌ها و آموزش مردم در مورد روش‌های موثر برای دستیابی به بی‌طرفی تخریب اراضی از طریق اطلاع‌رسانی و انتشارات، مستندها و سازمان کنفرانس‌ها، جلسات میزگرد، سمینارها و نمایشگاه‌های مربوط به همکاری‌های بین‌المللی برای مبارزه با کویرزایی و اثرات خشکسالی دعوت می‌کند.

چرا ١٧ ژوئن؟

١٧ ژوئن تاریخی است که در آن مجمع عمومی، کنوانسیون مبارزه با کویرزایی را به تصویب رساند. این کنوانسیون تازه تأسیس تنها شیرازه موافقتنامه بین‌المللی قانونی بود که محیط‌زیست و توسعه را به مدیریت پایدار زمین پیوند می‌زد. اعضای این کنوانسیون برای حفظ و بازگرداندن زمین و بهره‌وری از خاک و کاهش اثرات خشکسالی درمناطق خشک، نیمه‌مرطوب، نیمه‌خشک و خشک که در آن برخی از آسیب‌پذیرترین اکوسیستم‌ها و مردم را می‌توان یافت، با هم فعالیت می‌کنند. این قوانین مختص مناطق خشک، نیمه‌خشک و نیمه‌مرطوب خشک که به زمین‌های خشک معروف‌اند و آسیب‌پذیری مردم و اکوسیستم در آنها بیشتر از حد معمول است، می‌باشد.

احیای جنگل و کاشت مجدد درختان، مدیریت آب، صرفه‌جویی در استفاده مجدد از آب تصفیه‌شده، جمع‌آوری آب باران، آب شیرین‌کن و  استفاده مستقیم از آب دریا برای گیاهان نیازمند به نمک، تثبیت خاک از طریق استفاده از نرده‌های شن و ماسه‌ای، بادپناه (دیواری از درخت و بوته برای کاهش باد و سرما)، ایجاد منطقه ممنوعه در جنگل برای رشد درختان و بادشکن‌ها، غنی‌سازی و باروری خاک از طریق کاشت، بازتوانی مدیریت طبیعی کشاورزی (FMNR)، رشد جوانه درختان محلی و بومی از طریق هرس انتخابی از شاخه‌های درختچه، استفاده از بقایای هر‌س‌شده‌ها برای تهیه مالچ به منظور افزایش نگهداری از آب و کاهش تبخیر.

١٩٥ عضو کنوانسیون برای بهبود شرایط زندگی برای مردم در مناطق خشک، حفظ و بازگرداندن زمین و بهره‌وری خاک و کاهش اثرات خشکسالی با یکدیگر فعالیت می‌کنند. این کنوانسیون همچنین به رویکردی برای تشویق مشارکت مردم محلی در مبارزه با کویرزایی و تخریب زمین متعهد است. هیأت دبیران این کنوانسیون، همکاری بین کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه را به‌ویژه در زمینه انتقال دانش و فناوری برای مدیریت پایدار زمین تسهیل می‌کنند.
زمانی که پویایی زمین، آب و هوا و تنوع زیستی عمیقا به یکدیگر مرتبط می‌شوند، کنوانسیون مبارزه با کویرزایی همکاری نزدیکی با دو کنوانسیون ریو؛ کنوانسیون تنوع زیستی (CBD) و کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد تغییرات آب و هوا (UNFCCC)، برای مقابله با این چالش‌های پیچیده و یک رویکرد یکپارچه و بهترین روش استفاده از منابع طبیعی برقرار می‌کند.

کویرزایی برابر با تخریب محیط‌زیست

کویرزایی پدیده‌ای است که در میان بزرگترین چالش‌های زیست‌محیطی زمان ما رتبه بالایی را به خود اختصاص داده است. با این حال، بسیاری از مردم چیزی از آن نمی‌شوند یا درک عمیقی از آن ندارند.
حتی اگر کویرزایی به پیش‌روی صحراها اشاره‌ای نداشته باشد، می‌توانیم آن را انتقال تپه‌ها و تل‌های شنی به زمین‌های معمولی معنا کنیم. تخریب دایم اکوسیستم زمین‌های خشک توسط فعالیت‌های انسانی ازجمله کشاورزی ناپایدار، معدن، چرای بیش از حد دام، تقسیم زمین و تغییرات آب و هوا از دیگر تاثیرات و مفاهیم کویرزایی است.

چه عواملی باعث کویرزایی می‌شوند؟

کویرزایی زمانی رخ می‌دهد که:
درخت و پوشش گیاهی که در دل خاک هستند، از بین می‌روند. این دقیقا زمانی اتفاق می‌افتد که درختان و بوته‌ها برای استفاده از الوار یا استفاده از چوب برای تأمین سوخت یا پاکسازی برای کاشت از بین می‌روند.
حیوانات از چمن‌ها و گیاهان تغذیه می‌کنند یا روی خاک را با سم‌های خود دچار ساییدگی می‌کنند.
کشاورزی فشرده و بیش از اندازه باعث آلودگی مواد مغذی در خاک می‌شود.
فرسایش آب و باد آسیب‌ها را تشدید می‌کند، حمل خاک سطحی و باقی‌گذاشتن یک ترکیب غیرحاصلخیز از گردوغبار و شن و ماسه. اینها همه ترکیبی از عواملی هستند که زمین‌های تخریب‌شده را به کویر و بیابان تبدیل می‌کنند.

تأثیر کویرزایی

کویرزایی یک مسأله جهانی با پیامدهای جدی در سراسر جهان برای تنوع زیستی، محیط‌زیست امن، ریشه‌کن‌کردن فقر، ثبات اجتماعی- اقتصادی و توسعه پایدار محسوب می‌شود.
مناطق خشک درحال حاضر شکننده و ضعیف به شمار آورده می‌شوند. زمانی که رو به انحطاط و تخریب می‌روند، بر افراد، دام و محیط‌زیست تأثیر گذاشته و می‌توانند ویرانگر باشند. در ١٠‌سال آینده، نزدیک به ٥٠‌میلیون نفر از مردم به دلیل کویرزایی ممکن است از محل سکونت خود آواره شوند.
موضوع کویرزایی مسأله جدیدی نیست، هرچند نقش مهمی در تاریخ بشر ازجمله کمک به فروپاشی چند امپراتوری بزرگ و آوارگی بسیاری از مردم محلی ایفا کرده است، اما امروزه سرعت تخریب زمین‌های قابل کشت، ٣٠ تا ٣٥ برابر نرخ تاریخی برآورد شده است.

کویرزایی و فقر

دو‌میلیارد نفر متکی بر اکوسیستم مناطق دارای زمین‌های خشک هستند، ٩٠درصد آنها در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند.
یک مارپیچ نزولی و رو به پایین برای بسیاری از کشورهای توسعه‌نیافته که در آنها ازدیاد جمعیت باعث فشار به بهره‌برداری از مناطق خشک برای کشاورزی شده، ساخته شده است. در حاشیه این مناطق، زمین‌ها شاهد چرای بیش از حد دام هستند. زمین‌ها به نوعی خسته‌اند و از آب‌های زیرزمینی بیش از اندازه استفاده شده است.
هنگامی که زمین‌های روستایی قادر به حمایت از مردم محلی نیستند، در نتیجه مهاجرت‌های توده‌ای مردم به مناطق شهری افزایش پیدا می‌کند.
افزایش فراوانی و شدت خشکسالی ناشی از تغییرات آب و هوا به احتمال زیاد به تشدید بیشتر کویرزایی ختم خواهد شد.

به سوی توسعه پایدار

کویرزایی، همراه با تغییر آب و هوا و از دست‌دادن تنوع زیستی، به‌عنوان بزرگترین چالش توسعه پایدار در همایش زمین ریو ‌سال ١٩٩٢ شناخته شد.
در سال ١٩٩٤، کنوانسیون مبارزه با کویرزایی سازمان ملل متحد (UNCCD) تأسیس شد که تنها شیرازه موافقتنامه بین‌المللی قانونی بود که محیط‌زیست و توسعه را به مدیریت پایدار زمین پیوند می‌زد. اعضای این کنوانسیون برای حفظ و بازگرداندن زمین و بهره‌وری از خاک و کاهش اثرات خشکسالی در مناطق خشک، نیمه‌مرطوب و نیمه‌خشک که در آن برخی از آسیب‌پذیرترین اکوسیستم‌ها و مردم را می‌توان یافت، با هم فعالیت می‌کنند.

برای کویرزدایی چه می‌توان کرد؟

احیای جنگل و کاشت مجدد درختان، مدیریت آب، صرفه‌جویی در استفاده مجدد از آب تصفیه‌شده، جمع‌آوری آب باران، آب شیرین‌کن و  استفاده مستقیم از آب دریا برای گیاهان نیازمند به نمک، تثبیت خاک از طریق استفاده از نرده‌های شن و ماسه‌ای، بادپناه (دیواری از درخت و بوته برای کاهش باد و سرما)، ایجاد منطقه ممنوعه در جنگل برای رشد درختان و بادشکن‌ها، غنی‌سازی و باروری خاک از طریق کاشت، بازتوانی مدیریت طبیعی کشاورزی (FMNR)، رشد جوانه درختان محلی و بومی از طریق هرس انتخابی از شاخه‌های درختچه، استفاده از بقایای هر‌س‌شده‌ها برای تهیه مالچ به منظور افزایش نگهداری از آب و کاهش تبخیر.