محسن حبیبی، استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی گفت: رسانهها نقش ابزار تجارت را برای افراد و گروهها بازی میکنند و اقتصاد رسانه باعث شده روح حاکم بر رسانههای نوین سوفسطاییگری باشد.
به گزارش عطنا به نقل از مهر، محسن حبیبی، استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به ابعاد گوناگون تاثیر پیامبر اکرم(ص) بر مردم گفت: ایشان ابتدا به خود پرداختند و چون خود تعالی داشتند توانستند تعالی بخش باشند و این به معنای الگو بودن ایشان است.
وی با اشاره به ابعاد ایجاد تحول حضرت رسول(ص) در انسانها که از لحاظ کمی و کیفی بسیار گسترده است، اظهار داشت: پیامبر اسلام با تمرکز بر عنصر توحید، شرکی که تمامی ابعاد ذهنی و رفتاری مردم را از هر دین، فرقه و مذهبی فرا گرفته بود، از ذهنها دور کردند.
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: بعد دیگر تغییراتی که پیامبر ایجاد کرد در عرصه اجتماع بود و با تاکید بر حق مداری و عدالت، بنای اجتماعی عدالتگرا را پایه ریزی کردند.
پیامبر پایههای تبعیض و برتریهای بی مبنا را دور انداختند و به جای تمایزات قومی و قبیلهای، ملاک عدالت و حق محوری را معرفی کردند
وی افزود: ایشان پایههای تبعیض و برتریهای بی مبنا را دور انداختند و به جای تمایزات قومی و قبیله ای، ملاک عدالت و حق محوری را معرفی کردند.
این استاد فلسفه با اشاره به اینکه امروزه بشر در پیچ تاریخی و مهمی قرار گرفته است، اظهار داشت: بنابر اصطلاحات ملاصدرا در نظام حکمت متعالیه گویا دنیای کنونی و تاریخیت امروز بشر موجب تحول جوهری شده است که به سادگی نمیتوان از کنار آن گذشت.
وی افزود: در این تحول تنها ظاهر زندگی آدمی تغییر نکرده است، بلکه تغییرات بنیادین بوده و هویت بشری را دستخوش تغییر کرده است و لازم است برای ابعاد مختلف آن از متن دین اسلام چاره اندیشی نمود.
حبیبی اظهار داشت: برخی فکر میکنند تنها ظاهر و نهایتا کیفیت ابزارها در زندگی بشر تحول پیدا کرده و لذا با همان شرایط و دستورالعملهای سابق میتوان بشر را در زندگی پیش برد، ولی این بزرگترین اشتباه برنامه ریزان و بزرگان جامعه است و باید دانست تحول عمیق و بنیادین بوده و ابعاد وسیعی را دستخوش تغییر کرده است، هرچند ابعاد فطری انسانها ثابت باقی مانده است.
این پژوهشگر افزود: از این رو برای مواجهه عاقلانه لازم است از ابعاد متفاوت چه بعد مادی و چه بعد معنوی تحول ایجاد نمود و بدون ایجاد تغییرات مهم و فراگیر و البته مبتنی بر ارزشهای فطری نمیتوان امیدی به آینده داشت.
بدون دارا بودن رسانهای پاک و برآمده از عناصر فطری هیچ امیدی به تحول صحیح وجود نخواهد داشت و متاسفانه اکثر رسانههای امروزی بر مایه منافع شخصی و گروهی بنا شده اند و اینگونه است که همواره حق و حقیقت در پس پرده باقی خواهد ماند
حبیبی با اشاره به اینکه در هدایت منطقی و درست جوامع مهمترین نقش را رسانهها بر عهده دارند، اظهار داشت: بدون دارا بودن رسانهای پاک و برآمده از عناصر فطری هیچ امیدی به تحول صحیح وجود نخواهد داشت و متاسفانه اکثر رسانههای امروزی بر مایه منافع شخصی و گروهی بنا شده اند و اینگونه است که همواره حق و حقیقت در پس پرده باقی خواهد ماند.
وی گفت: امروزه رسانهها نقش ابزار تجارت و کسب منفعت را برای افراد، گروه و یا جناح خاصی را بازی میکنند و اقتصاد رسانه و درآمدزایی از طریق انواع مختلف آن باعث شده روح حاکم بر رسانههای نوین سوفسطایی گری باشد.
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: امروزه فضای حاکم بر رسانهها استفاده از انواع و اقسام مغالطات صوتی و تصویری و محتوایی است تا شاید بیشترین جذب مخاطب را داشته باشند. آنها در بستر سرمایه داری نوین برای کسب مشتری بیشتر از هر وسیلهای بهره میگیرند و این یعنی غلبه نفسانیت بر حق طلبی.
این استاد دانشگاه با تصریح بر اینکه رسانه در زمان پیامبر اسلام (ص)، امری بسیط بوده و ارتباطات در آن دوره، غالبا به صورت چهر به چهره صورت میگرفت، اظهار داشت: تفاوت اسلام با سایر ادیان الهی این است که دین اسلام، معجزه مکتوب دارد و این امر نشان میدهد که اسلام به امر رسانه و کتاب، توجه ویژهای دارد.
وی خاطر نشان میکند: هرچند تمام ادیان الهی پیام دارند و داشتن معنا در همه آنها، مهم است، اما اسلام که معجزه مکتوب دارد، به ماندگاری پیام، بسیار اهمیت میدهد.
این محقق، با اشاره به حدیثی که اگر تمام بدیها یکجا جمع شده باشد کلید آن دروغ است، راستگویی و حرمت کذب را اصلی ترین ملاکی دانست که در اسلام موردتوجه قرار دارد و در هر پیام باید بدان توجه شود.
وی افزود: راستی، فضیلتی اخلاقی است که اسلام هم بدان به طور ویژه تاکید میکند و دروغ گناهی عقیدتی و همراستا با شرک است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی، معیار دوم برای مواجهه با رسانه را غربالگری مخاطبان رسانه برشمرد و با اشاره به آیه «بشرالعبادی الذین یستمعون القول و یتبعون احسنه»، گفت: انسان در مواجهه با هر پیامی که به او میرسد، نباید منفعل محض باشد.
حبیبی اظهار داشت: امروز رسانهها میخواهند مخاطبان خود را تحت سیطره بگیرند، اما اسلام میگوید شما باید بینش صحیح داشته باشید و انتخابگر باشید و بتوانید پیام درست را تشخیص دهید.
وی یکی دیگر از ملاکهای انتخاب پیام احسن را سازگاری با فطرت خواند و گفت: قرآن خطاب به پیامبر میفرماید «ادعُ إِلی سَبیلِ رَبِّکَ بِالحِکمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ وَجادِلهُم بِالَّتی هِیَ أَحسَنُ».
وی افزود: گاهی در معرض حکمت قرار میگیریم که محکم و یقینی است و فضیلتهای حسنه هم فضائل اخلاقی هستند، اما در فضای رسانه، انتخاب خوب مطلق، غیر ممکن است و باید بتوانیم خوبتر را انتخاب کنیم و اینجاست که جمله یتبعون احسنه معنا پیدا میکند.
حبیبی اظهار داشت: بنابراین در مواجهه با هر پیامی که با هر روشی به ما میرسد، چه با روشهای سنتی که کسی منبر میرود و کتاب مینویسد و چه با روشهای جدید، تاجایی که میتوانید بهترین را انتخاب کنید.
این استاد دانشگاه گفت: قرآن با ارائه این ملاکات، گویی اختلافات فرهنگی را پذیرفته است، زیرا جدل ناظر به حوزه فرهنگ است که شاید حق و باطل صددرصد مشهود نباشد، اما اگر اختلافات فرهنگی به دعوا منجر شد، باید آنچه به حق نزدیکتر است انتخاب شود.
وی با توجه به پایان ناپذیری جدالهای رسانه ای، به حدیثی از امام علی (ع) اشاره کرد که فرمودند «به حق نگاه کن نه به افراد» و افزود: باید دید کدام پیام، نشانههای حقیقت بیشتری دارد.
این محقق، اظهار داشت: پیامبر از انواع رسانه استفاده میکردند و حتی نامههایی را مینوشتند و گاه فرستادگانی را به ممالک مختلف اعزام میکردند.
وی خاطر نشان کرد: مصعب یکی از کسانی بود که پیامبر برای تبلیغ به یثرب فرستادند و او از معدود افراد متمول و اشرافی مکه بود که به اسلام ایمان آورد. حبیبی افزود: مصعب فردی خوش سخن و خوش سیما بود و توانست جوانان بسیاری را جذب پیامبر کند.
این استاد دانشگاه با اشاره به نظریات گوناگونی که در مورد رسانه وجود دارد که برخی ذاتگرا هستند و برای رسانه ذات قائل اند و برخی چنین دیدگاهی ندارند، گفت: چه برای رسانه ذات قائل باشیم و چه نباشیم، باید بپذیریم که رسانه از عصر پیامبر (ص)، تغییرات بسیاری داشته است.
وی اظهار داشت: امروز فرستنده و گیرنده پیام، انسان مدرن است، پیامها متفاوت شده اند و ابزارهای رسانه به طور عمده تغییر کرده اند و حتی شیوه مغالطات تغییر عمدهای داشته است.
وی افزود: برای مثال کنگره امریکا اسنادی را از دخالت عربستان در حادثه ۱۱ سپتامبر نشر میدهد، اما یک دفعه کودتا در ترکیه صورت میگیرد و رسانهها در سراسر جهان به طور گسترده آن را چنان پوشش میدهند که دیگر هیچ کس یادش نمیافتد آن خبر اول را پیگیری کند!
استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی اظهار داشت: اصل آن است که مدافع حق و عدالت محور باشیم، از حقیقت تخطی نکنیم و هر چیزی را انتخاب نکنیم و اینها اصول حاکم بر رسانه هستند، چه ذاتی برای رسانه قائل باشیم چه نباشیم و این معیارها از زمان پیامبر (ص) تا کنون تغییر نکرده و نخواهند کرد.
وی با اشاره به این مطلب که امروز با چارهای جز زیستن با رسانه نداریم، خاطر نشان کرد: شاید لازم باشد امروز به مردم شناخت رسانه را آموزش دهیم.
وی ادامه داد: مردم باید شناخت رسانهای داشته باشند، یعنی بدانند هر آنچه در رسانه گفته میشود همانی نیست که باید گفته شود.
وی افزود: مردم باید بدانند که در نمایش فیلمها و اخبار رسانهها، لایههای پنهانی وجود دارد و تنها آنچه در ظاهر بیان میشود، مورد نظر نیست.
این استاد دانشگاه گفت: رسانهها امروز به چیزی تبدیل شده اند که قبلا به عنوان تسلط ماشین بر انسان مطرح میشد و فیلمهایی میدیدیم که رباطها بر انسان غلبه مییافتند و یا موجوداتی از سیارات دیگر برای نابودی انسان میآمدند.
علامه طباطبائی در مقابل کسانی که میگفتند انسان مدنی بالطبع است میگوید انسان مستخدم بالطبع است و میخواهد طبیعت را استخدام کند، اما امروز تکنولوژی مستخدم بالطبع است و روز به روز اختیارات انسان کم میشود
وی افزود: علامه طباطبائی در مقابل کسانی که میگفتند انسان مدنی بالطبع است میگوید انسان مستخدم بالطبع است و میخواهد طبیعت را استخدام کند، اما امروز تکنولوژی مستخدم بالطبع است و روز به روز اختیارات انسان کم میشود و حتی اختیارات دفاعی مانند سیستم هوشمند دفاع هوایی، به تکنولوژی سپرده شده است.
حبیبی ادامه داد: آیا پیش بینی نمیکنیم که پیشرفتهای تکنولوژی از این هم بیشتر شود و حتی مدیریت ما را بر عهده بگیرد؟ و اگر چنین شد دیگر راه بازگشتی نیست و گویی این بار ماشین مستخدم بالطبع میشود و ما را به استخدام خود میگیرد.
وی در توضیح اینکه چرا به این بلا دچار شدیم، گفت: شاید به این دلیل که در پی منافع بودیم ، و زندگی کردیم تا پیشرفت کنیم و حال شاید اگر در پی حق باشیم، از این بلا نجات پیدا کنیم.