رفراندوم توازن قوا را به هم خواهد زد/ کودتای ترکیه تئاتر نبود

نشست «ترکیه در یک نگاه»، با حضور رئیس خبرگزاری آناتولی ترکیه در ایران، مدیر بخش ترکی خبرگزاری تسنیم و یک کارشناس دیگر مسائل ترکیه در دانشکده ادبیات دانشگاه علامه برگزار کرد.

به گزارش عطنا، در ماه‌های اخیر، ترکیه یکی از خبرسازترین کشورهای خاورمیانه بوده است از کودتا گرفته تا برگزاری همه‌پرسی تغییر سیستم کشورداری و حملات تروریستی که در این کشور اتفاق افتاد، همگی رخدادهای جنجالی این کشور بودند. انجمن اسلامی آزاداندیش دانشگاه علامه طباطبائی برای بررسی مسائل اخیر ترکیه، روز سه‌شنبه، 12 اردیبهشت نشستی با عنوان «ترکیه در یک نگاه»، با حضور مصطفی میله‌آهیس‌هالی، رئیس خبرگزاری آناتولی ترکیه در ایران، مسعود صدر محمدی، مدیر بخش ترکی خبرگزاری تسنیم و آدم ناملی کارشناس مسائل ترکیه در دانشکده ادبیات دانشگاه علامه برگزار کرد.

این نشست با موضوع رفراندوم ترکیه آغاز شد، میله آهیس‌هالی با اشاره به اهمیت این همه‌پرسی برای مردم ترکیه، اظهار کرد: پس از این همه‌پرسی منتصب‌ها می‌روند و منتخب‌ها می‌توانند کار کنند، در سیستم قدیمی ما سازمان‌ها اجازه نمی‌دادند مردم دست به انتخاب بزنند و این همه‌پرسی برای تغییر سیستم بود.

رئیس خبرگزاری آناتولی در ایران با بیان اینکه در سیستم فعلی ( گفتنی است تغییر سیستم از سال 2019 عملی خواهد شد)، رئیس جمهور در ترکیه نقش تشریفاتی دارد، گفت: این تشریفات در نشان دادن جایگاه رئیس جمهوری در ترکیه استفاده می‌شد اما برای حل مشکلات مردم عملا شخص رئیس جمهور کاری نمی‌توانست انجام دهد حتی مردم ترکیه نیز حق سوال از رئیس جمهورشان را نداشتند که با قانون جدید این مشکلات اصلاح خواهد شد.

در ادامه آدم ناملی به فرایند این همه‌پرسی اشاره کرد و گفت: همه‌پرسی برای تغییر سیستم پارلمانی به ریاست‌جمهوری سال 2015 در حزب عدالت و توسعه مطرح شد و مجلس آن را سال 2016 تصویب کرد.

وی با تأکید بر اینکه تغییر نظام هر چند نقص‌هایی دارد اما باید آن را قبول داشته باشیم، تصریح کرد: در هر صورت 51 درصد مردم ترکیه با این تغییر موافق بودند اما باید در آینده مسئولیت‌های نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور به طور کامل مشخص شود تا قدرت هم‌تراز در کشور نداشته باشیم.

ناملی در مورد سوال کردن از رئیس جمهور و پیگیری مطالبات نیز گفت: در نظام کنونی ترکیه مجلس می‌توانست نخست‌وزیر را استیضاح کند اما هنوز برای بازخواست رئیس‌جمهور تغییر چندانی صورت نگرفته است.

اما ملیه با رد این ادعا خاطرنشان کرد: در قانون جدید مجلس و قوه قضائیه حق استیضاح رئیس جمهور را دارند. گذشته از این، من معتقدم بهترین استیضاح را در انتخابات آزاد، مردم رقم می‌زنند.

در ادامه نشست، مسعود صدرمحمدی با بیان اینکه دو نوع مباحثه در مورد همه‌پرسی در جامعه ترکیه وجود دارد، گفت: یک منظر مباحث حقوق اساسی است یعنی منتقدین این لایحه از منظر حقوق اساسی به این پیشنهاد انتقادها یا تأییدهایی داشتند. از منظر حقوق اساسی موافقین همه‌پرسی می‌گویند ما در سیستم کشوری‌داری ترکیه دچار برخی بن‌بست‌ها هستیم و این مشکل را مستند به وقایع تاریخی در هفتاد هشتاد سال گذشته می کنند.

محمدی با اشاره به اینکه زمانی که نخست وزیر و رئیس جمهور ترکیه به دلیل تفاوت جناح سیاسی‌شان به مشکل می‌خورد اسطکاک بین افراد به‌وجود می‌آید، اظهار کرد:در مقابل این دیدگاه گروهی معتقدند پیش از تغییر قانون رئیس جمهور در ترکیه آن چنان اختیاری نداشت و اصطکاک بین رئیس جمهور با نخست وزیر که تام‌الاختیار است معنایی ندارد.

رئیس جمهور ترکیه قدرت بسیج عمومی علیه نخست وزیر را دارد

مدیر بخش ترکی خبرگزاری تسنیم با اشاره به قدرتی که رؤسای جمهور ترکیه در تاریخ این کشور داشتند، گفت: این یک حقیقت تاریخی در ترکیه است، رؤسای جمهور این کشور توان بسیج عمومی یا سیاسی را علیه نخست وزیر دارند که در کودتای 28 فوریه ترکیه آن را شاهد بودیم. از طرف دیگر در ترکیه دولت در سایه‌ای وجود دارد که ارتباط عمیقی با رؤسای جمهور دارد که می‌تواند نخست وزیر را تحت تأثیر قرار دهد.

وی افزود: بر همین اساس موافقان همه‌پرسی معتقدند که همه قدرت را به رئیس جمهور دهیم و نخست وزیر در سطح معاون اول قدرت داشته باشد که در کشور اصطکاکی بوجود نیاید.

اختیارات رئیس جمهور آینده ترکیه تفکیک قوا را بر هم خواهد زد

محمدی در ادامه گفت: منتقدین می‌گویند تاریخ سیاسی جهان در 500 سال گذشته به تفکیک قوا در ساختارهای سیاسی دست یافته است که باعث جلوگیری از فساد، دیکتاتوری و تک‌روی‌ها در سیاست یک جامعه می‌شود.

وی با اشاره به اینکه منتقدین معتقدند این حجم از اختیارات رئیس جمهور اصل تفکیک قوا را در ترکیه بر هم خواهد زد، خاطر نشان کرد: البته این موضوع روز رفراندوم خودش را نشان داد، زمانی که دادگاه قانون اساسی در حکمی که خلاف قانون است اعلام کرد که برگه‌های تعرفه بدون مهر هم قابل شمارش است بر همین اساس مخالفین همه‌پرسی معتقدند زمانی که رئیس جمهور ترکیه تام‌الاختیار باشد حتی دادگاه قانون اساسی هم تحت تأثیر او خواهد بود.

محمدی اضافه کرد: به عقیده مخالفین همه‌پرسی اردوغان سعی در افزایش قدرت خود دارد البته در مقابل این نظر عده‌ای می‌گویند که این یک نهاد است که در ترکیه ایجاد می‌شود و مطمئنا پس از اردوغان افراد دیگری در آن حضور خواهند داشت.

به گفته مدیر بخش ترکی خبرگزاری تسنیم مخالفین اسلامگرای همه‌پرسی هم معتقدند که تا زمانی که اردوغان بر سر کار هست نگرانی بابت اداره ترکیه وجود ندارد اما مشخص نیست در آینده این حجم از قدرت رئیس جمهور که حتی می‌تواند مجلس را منحل کند ترکیه را به کجا خواهد برد.

کم‌رنگ شدن مجلس در ترکیه با تغییر ساختار سیاسی

در ادمه ناملی با بیان اینکه موافقین همه‌پرسی، کم رنگ شدن مجلس را تنها نتیجه تغییر سیستم ترکیه عنوان می‌کنند، اظهار کرد: بر این اساس آنها معتقدند این موضوع فقط برای حزب موجود نیست، در دوره‌های بعد، انتخابات دیگری برگزار خواهد شد و حزب‌های خواهند آمد و نقش رئیس جمهور در ترکیه پررنگ‌تر خواهد شد اما نگرانی مخالفان از آینده نامشخصی است که اگر روزی رئیس جمهور مجلس را منحل کرد چه بر سر این کشور خواهد آمد.

وی افزود: مخالفان نگران این موضوع هستند زمانی که رئیس جمهور همه کارها را به دست بگیرد می‌تواند بر وزرا و قوه قضاییه نفوذ داشته باشد با این وجود اگر خطایی از رئیس جمهور سر بزند قوه قضائیه چطور می‌تواند به آن رسیدگی کند؟

در ادامه محمدی اساسی‌ترین انتقادها به این قانون را از منظر حقوق اساسی دانست و گفت: در حال حاضر طیف عظیم رسانه‌ها دست اردوغان است. نوع نظارت بر رئیس جمهور، نحوه فعالیت پارلمان و نوع تفکیک قوا مسائلی است که موافقان و اردوغان نتوانستند به آن جواب بدهند.

میله هم با اشاره به اینکه ما در ترکیه طیفی از رسانه‌های موافق و مخالف را داریم اظهار کرد: روزهای اولی که اردوغان آمده بود فقط پنج درصد رسانه‌ها موافق او بودند، در ترکیه مردم با توجه به تجربه‌هیشان آن چیزی که مشاهده می‌کنند و از جهت قانونی بودن همه‌پرسی دو طرف می‌توانند استدلال‌های خودش را داشته باشند.

رئیس خبرگزاری آناتولی ترکیه در ایران در پاسخ به این سوال که رفراندوم بعد از کودتای ترکیه در شرایط حساسی انجام شد در این وضعیت افراد بسیار زیادی در زندان‌ها بودند، در این وضعیت برگزاری همه پرسی تا چه حد درست است، گفت: در یک کشور مردم سالاری در چنین حالتی رفراندوم را انجام دادن برای آن کشور بسیار خطرناک است. اینجا اردوغان ریسک کرد مانند روزهای فرایند صلح کُردی. الان 100 هزار و 87 نفر در ترکیه زندانی هستند و اگر تمام آنها هم به همه‌پرسی «نه» می‌گفتند در نتیجه تأثیری نداشت چون اختلاف بیش از یک میلیون رأی بود البته در زندان‌های ترکیه هم انتخابات انجام می‌شود.

تهدید در روستاهای ترکیه برای موافقت با همه‌پرسی

ناملی هم با اشاره به اینکه برگزاری همه‌پرسی پس از کودتا و در وضعیت فوق‌العاده باعث بروز یک نگرانی در مردم شد، خاطرنشان کرد: این جزو این جزو فرایند دموکراسی است که همیشه مخالف‌ها موافق‌هایی باشند تا دموکراسی حاکم و عدالت لازم برقرار باشد. در همه جا این چنین است و به نظرم طبیعی است.

وی افزود: البته قدرت رسانه‌ها دست اردوغان بود که مردم را تشویق به رأی دادن در همه‌پرسی می‌کردند، از سوی دیگر در برخی از روستاهای ترکیه تهدیدهایی صورت گرفته بود تا مردم به همه‌پرسی رأی آری دهند.

 محمدی هم با بیان اینکه در ترکیه وضعیتی ایجاد شد تا مردم را بین بد و بدتر قرار دهند، گفت: در ترکیه وضعیت این‌گونه بود که عنوان می‌شد به همه‌پرسی رأی بدهید چون کشور درحال فروپاشی است، در زمان وضعیت فوق‌العاده حرف از رأی زندانی نیست، حرف از وضعیت روانی است که در کشور ایجاد می‌شود، در این وضعیت شاهد بودیم که به کاروان‌های گروه‌های مخالف اجازه ورود برای تبلیغات در مرکز شهر داده نمی‌شد اما گروه‌های موافق برای تبلیغات ازاد بودند.

رئیس خبرگزاری آناتولی ترکیه در ایران در مورد تهددید روستاییان در ترکیه گفت: در این مورد باید از سازمان‌های قانونی موضوع را پیگیری کرد.

وی با اشاره به اینکه ترکیه را نمی‌توان با توجه به اتفاقات یک‌سال گذشته‌اش فهمید، گفت: 15 سال پیش اردوغان در انتخابات شهرداری استانبول 34 درصد آرا را گرفت و پیروز شد، سال 2007 هم حزب او 46 درصد پارلمان را گرفت، سال 2011، 49 درصد و سال 2015 هم توانست 49 درصد آرا را در انتخابات مجلس به خود اختصاص دهد.

او اضافه گرد: مردم روند کار حزب عدالت و توسعه را می‌بینند، حرکت ترکیه با نظام سیاسی کنونی‌اش کند بود و برای عصر مدرن جواب نمی‌داد ما می‌خواستیم  با تغییر سیستم حرکت ترکیه را تندتر کنیم

رئیس خبرگزاری آناتولی در ایران: کودتا تئاتر نبود

در بخش دوم این نشست کودتای ترکیه و نقش فتح‌الله گولن در آن بررسی شد، در آغاز این بحث ملیه در پاسخ به اینکه آیا کودتا ساختگی بود، اظهار کرد: اعلام کردند که در آنکار و استامبول جنگ است آن زمان متوجه شدیم که این یک کودتای خطرناک است، در آن شب بیش از دو هزار نفر مجروح و 241 نفر کشته شدند، کودتا نه تئاتر بود و نه بازی بلکه یک کودتای واقعی خطرناک بود.

وی در پاسخ به اینکه با توجه به اتفاقات پیش و پس از کودتا مااند حرکت‌های شبه تروریستی در ترکیه همچنین تثبیت اردوغان و حذف گولنی‌ها پس از کودتا چطور ساختگی بودن کودتا را رد می‌کند، اظهار کرد: دولت سایه فتح الله گولن چند سال است در ترکیه مطرح است و دولت این گروه را تروریست نامیده بود و سعی شد منصب‌های مهم این گروه به تدریج گرفته شود.

ملیه افزود: دولت می‌دانست که در بین سرباز ها نیز گولنی‌ها وجود دارد و زمانی که به سربازها رسید که منصب‌هایشان گرفته شود گولنی‌ها گفته بودند اگر کودتا را انجام ندهیم قدرت را از ما خواهند گرفت و کودتا حرکت آخر ماست به همین دلیل با ناشیانه‌گری کودتا کردند که به جایی نرسید.

به گفته رئیس خبرگزای آناتولی ترکیه در ایران شاید این کودتا قابل پیش‌بینی بود اما نمی‌توان آن را ساختگی دانست.

محمدی: اردواغان به گولن قدرت داد

محمدی هم با اشاره به اینکه تاریخ را باید از ابتدای آن بررسی کرد، گفت: زمانی که فرایند نفوذ جریان گولن در ارتش، سازمان اطلاعات، قوه قضاییه و.... ترکیه مطالعه کنیم به این نتیجه می‌رسیم که دولت ترکیه در دوره حزب عدالت و توسعه به دلیل ترسی که از گروه لائیک چپ کمونیستی داشت میدان را برای گولنی‌ها باز کرد.

مدیر بخش ترکی خبرگزاری تسنیم اضافه کرد: جریان گولن توانست این گروه لائیک را قلع و قم کند پس از این جریان گولن وارد وضعیت تمامیت‌خواهی شد و باید برای اینکه تمام کسانی را که در خون‌هایی که آن شب ریخته شد بیابیم تاریخ را از روزی که کسانی دست گولن را باز کردند، بخوانیم.

وی با اشاره به اینکه معادلاتی در پشت پرده کودتا بوده است، گفت: اما اینکه ما از این مسئله استفاده کنیم و بگوییم جریان کودتا ساختگی بود، بی‌انصافی و بستن چشم بر حقایق است. گولن در گذشته چند حرکت برای امتیاز گیری و ضربه زدن به اردوغان انجام داده که نتیجه‌ای برایش نداشته بود.

محمدی اضافه کرد: یک هفته پیش از کودتا شورای عالی دستور پاکسازی جریان گولن را تصویب کرده بود و گولنی‌ها مجبور شدند به همین دلیل و برای ضربه زدن طی یک عملیاتی وارد میدان شوند.

ناملی: کودتا در پی اهداف امریکا بود

آدم ناملی هم این کودتا را ساختگی ندانست و آن را برنامه امریکا خواند و افزود: کودتا تئاتر نبود بلکه یک کودتای ناکام بود که آسیب جدی به ترکیه زد. این اقدام در پی اهداف امریکا بود و اسناد و مدارک موجود هم دال بر این ادعا است.

این کارشناس مسائل ترکیه افزود: اردوغان پس از کودتا اعلام کرد که من هم کمک کردم البته حزب عدالت و توسعه هم همین حرف را بیان کردند.

این نشست، نخستین نشست از طرح میکروفن انجمن اسلامی آزاداندیش دانشگاه علامه‌طباطبائی بود در این طرح نشست‌ها با مشارکت حاضرین در جلسات و به صورت بحث و پرسش و پاسخ صورت خواهد گرفت.