ابطال مدرک تحصیلی و اخراج از دانشگاه، تاوان تخلف علمی

چند ماه اخیر روزهای پر تب و تابی برای پژوهش کشور بوده است. تابستان امسال بود که نشریه «ساینس» در گزارشی اعلام کرد که شرکت‌های زیادی در ایران که مرکزش هم در خیابان‌های روبه‌روی دانشگاه تهران است، از طریق اینترنت و آگهی با دریافت مبلغی پول برای دانشجویان پایان‌نامه‌ها و مقالات علمی می‌نویسند.

به گزارش عطنا به نقل از روزنامه ایران، در این گزارش تأکید شده بود که در ایران بازار سیاه مقاله فروشی و پایان‌نامه فروشی به راه افتاده است. چند ماه بعد از این موضوع، گزارشی در مجله اشپینگر نیچر منتشر شد که جامعه علمی ایران را شوکه کرد این گزارش تأکید داشت 58 مقاله ایرانی چاپ شده در نشریات علمی سرقت ادبی و دستکاری شده‌اند.

بیومد سنترال و اشپینگر، دو مؤسسه انتشارات علمی معتبرهستند که ۵۸ مقاله منتشرشده در هفت نشریه علمی را به دلیل «سرقت علمی، تقلب و تبانی درباره مؤلف و در روند بررسی علمی» حذف کردند. بنابر گزارش مجله علمی نیچر ٢٨٢ پژوهشگر ساکن ایران مؤلف این مقالات بوده‌اند.

علاوه بر ۵۸ مقاله‌ای که حذف شده‌اند ۴۹ مقاله دیگر هم برای تقلب‌های احتمالی تحت بررسی قرار گرفتند. بعد از انتشار این گزارش ، جامعه علمی ایران نسبت به این موضوع واکنش نشان داد؛ دکتررضا منصوری استاد دانشگاه در این باره در وبلاگش نوشت: «در دولت نهم در اوایل دهه‌ هشتاد رتبه فساد ایران در دنیا حدود ۱۳۰ در میان ۱۸۰ کشور بود، یعنی هنوز ۵۰ کشور از ما فاسدتر بودند! ندیدم کسی در ایران از این رتبه فساد برآشفته شود و این عدد را به دشمنی با ایران نسبت بدهد. در اواخر دولت دهم رتبه‌ فساد ایران بر همان مبنا به ۱۷۸ رسید یعنی ایران جزو فاسدترین کشورهای جهان اعلام شد. باز هم ندیدم کسی از این اعلام فساد ایران برآشوبد. نمی‌دانم چرا حالا که بخشی از فساد علمی ایران در مجله‌ ساینس و بعد هم نیچر اعلام شد این همه حساسیت نشان داده‌ شده، چند سالی است که می‌گوییم دست کم ۱۰ در صد از پایان‌نامه‌های ایران و مقاله‌های متخصصان ما مشکوک به تقلب است. اما گوش مقامات مسئول ما بدهکار نبود. سال‌هاست می‌گوییم که سیاست‌های آموزشی و استخدامی وزارت علوم ، پزشکی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها همه را به سوی فساد هدایت می‌کند؛ اما باز هم گوشی بدهکار نیست.»

همین اظهار نظرها باعث شد معاون پژوهشی وزارت علوم را وادار به واکنش کند، وی در این باره می‌گوید : «اینطور نیست که ما نسبت به فساد علمی در دانشگاه‌ها واکنشی نشان ندهیم. هم‌اکنون هم درحال رسیدگی به وضعیت طرح‌های دانشگاهی هستیم. در این سه سال آیین‌نامه رسیدگی به تخلفات پژوهشی را تهیه کردیم و دانشگاه‌ها موظف به اجرای آن هستند.»

وحید احمدی درباره آخرین وضعیت رسیدگی به پرونده تخلفات علمی گفت: «وزارت علوم با  2 نفر از افرادی که مستقیم در ارتباط با این تخلف بزرگ بودند برخورد کرده است. مدارک این دو نفر باطل شد و افرادی که استاد یا هیأت علمی بودند هم تنزل گروه در کار داشتند. همچنین دانشجویانی که مقاله علمی تقلبی ارائه کردند یا از دانشگاه اخراج شدند یا پایان‌نامه آنها ابطال شد».

وی تأکید کرد: «دو نفر از افراد با استفاده از نفوذی که در داخل و خارج ازدانشگاه های ایران داشتند مقالات را تولید می‌کردند و اسامی افراد را جابه جا می‌کردند یا داور جعلی را در مقاله پیشنهاد می‌دادند که آدرس برخی از داوران هم ساختگی بود.»به گفته وی، افراد سرشناسی در فهرست نشریه نیچر نبوده‌اند و کسانی که اسمشان مطرح شده افرادی هستند که تازه  وارد محیط دانشگاه شده‌اند.