فرهنگ شهری در حال زنانه شدن است / میل خانواده ایرانی به سمت دموکراتیزه شدن

هادی خانیکی در همایش تخصصی «زنان، فرهنگ شهری و فناوری‌های نوین ارتباطی» گفت: تغییرات گسترده متاثر از رسانه‌ها را باید در خانواده‌ها دنبال کرد چرا که زن به دلیل چندگانگی جهانش با چند «من» متفاوت روبروست که می‌توان آن را نوعی گسیختگی در هویت زنانه در جامعه دانست.

به گزارش عطنا، نخستین همایش زنان و زندگی شهری در مرکز همایش‌های بین‌المللی برج میلاد با پنل تخصصی «زنان، فرهنگ شهری و فناوری‌های نوین ارتباطی» برگزار شد.

این همایش در روز دوشنبه 22 آذر ماه با حضور سخنرانان؛ هادی خانیکی، محمد مهدی فرقانی رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی، یحیی کمالی‌پور استادتمام و رئیس واحد ارتباطات و هنرهای خلاق دانشگاه پوردو آمریکا، گیتا علی‌آبادی رئیس دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها در وزارت ارشاد و نعمت‌الله فاضلی رئیس پژوهشکده مطالعات اجتماعی و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی انجام شد.

در این نشست هادی خانیکی مدیرگروه علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی با موضوع « مجازی شدن زندگی روزمره و زنانه شدن فرهنگ شهری» به عنوان یکی از اعضای پنل به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: طرح مسئله مبتنی بر دو موضوع است نخست این‌که به دنبال رسانه‌ای شدن زندگی روزمره با پدیده جدیدتری در حوزه ارتباطات تحت عنوان مجازی شدن زندگی روزمره مواجه هستیم و دیگر این‌که زنانه شدن زندگی شهری یا شهری‌شدن زن سرعت و شتاب بیشتری داشته‌است.

او با بیان این‌که مدل پیشنهادی من برای این مطالعه، مدل ارتباطی «فرای» است عنوان کرد: از دیدگاه رایت می‌توان با دو متغیر اصلی هر پدیده‌ای را از منظر ارتباطات مطالعه کرد؛ یکی متغیرهای محسوس است که شهروند و جامعه را در معرض تغییر قرار می‌دهد و دیگری متغیرهای نامحسوس که تغییر نگرش را به وجود می‌آورد.

خانیکی تغییرات محسوس را شامل تسریع روند شهرنشینی، تسریع فرایند آموزش، بیشتر شدن کاربرد رسانه و تغییرات محسوسی که زن را در معرض تغییرات بیشتر قرار می‌دهد و نیز  تغییرات نامحسوس را شامل نوآوری، خلاقیت، مدارا،  بازاندیشی، هم‌دلی و دانش دانست.

این استاد دانشگاه در ادامه سخنانش افزود: در تغییرات محسوس آن‌چه اهمیت دارد این است که آهنگ تغییرات چقدر است و با چه شتابی انجام و آستانه این تغییرات از کجا آغاز می‌شود و از چه زمانی شهرها در معرض تغییر قرار می‌گیرد و زمانی که شهرها دچار آشفتگی می‌شود چگونه است.

او در بخش دیگری از سخنانش با طرح این سوال که برای متوازن‌کردن شتاب تغییرات در شهرهای تحت تاثیر فناوری‌های اطلاعات چه باید کرد گفت: ما اگر بخواهیم توصیه‌ای درخصوص سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی داشته باشیم نباید این کار را با نگاه ار بالا به پایین انجام دهیم.

53 درصد مردم درشبکه های اجتماعی عضو هستند

توصیه خانیکی مدل ارتباطات مشارکتی و برنامه‌ریزی بر پایه فرهنگ و نوعی برنامه‌ریزی گفتمانی و ارتباطی است؛ یعنی باید شهروندان اعم از سیاست‌گذاران و کنش‌گران به یک تفاهمی از این‌که مسئله چیست، برسند.

او یکی از دلایل تغییرات پرشتاب در جامعه ایران را تغییراتی که در آمار مصرف رسانه‌ها رخ داده است دانست وگفت: بنا به آمارهای سازمان فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، استغاده از تلفن همراه  8/99 درصد، جمعیت تحت پوشش تلفن همراه  2/94 درصد،  نفوذ کاربران که از اینترنت استفاده می‌کنند 3/45درصد، کسانی که از رایانه استفاده می‌کنند 2/42 درصد وکسانی که از تلفن همراه استفاده می‌کنند 9/77 درصد است.

خانیکی همچنین با اشاره به این‌که این درصدها نشان می‌دهد که آشفته بازاری در مصرف رسانه‌ای وجود دارد و حجم استفاده مجازی هم در این میان بالاتر است ابراز کرد: در مقابل، فضای مجازی مطالعه غیر درسی افراد 15 سال به بالا 53 درصد،  مطالعه روزنامه 38 درصد، استفاده از سینما 14 درصد، تئاتر 4 درصد، تلویزیون داخلی 7/95 درصد، ماهواره 21 و نیم درصد و موسیقی 71 درصد است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه بیان کرد: در فرهنگ شهری مهم‌ترین تغییراتی که در حوزه زنان رخ داده این است که زنان در معرض رویارویی‌های متناقض هستند و چون نهادی در برابر آن ساخته نشده است در این مواجهه با سه مسئله روبرو هستیم؛ نخستین مورد این است که زنان از فضای مجازی استفاده‌های زیادی می‌کنند اما سازمانی که بتواند این استفاده‌ها را جامه عمل بپوشاند وجود ندارد.

او همچنین افزود: دومین مسئله مواجهه شدن با رویکرد تضادی و نیز سومین مسئله رویکرد برساخت‌گرایی یعنی فهم متفاوت از مسائل قدیم و جدید است.

خانیکی مهم‌ترین عنصر شهری که در رسانه‌ها اهمیت پیدا کرده را تغییر فهم زن در خانواده بیان کرد و گفت: خانواده ایرانی به سمت دموکراتیزه شدن و نقش داشتن زنان در تصمیم‌گیری نسبت به مردان حرکت کرده است و تعریف‌های متفاوتی از زنان می‌شود که آنان را در مقابل دوراهی‌ها و پرسش‌های مختلف قرار می‌دهد.

به گفته او مهم‌ترین مولفه‌ای که در استفاده از فضای مجازی می‌توان استفاده کرد توانمند شدن زن در خانه و در اجتماع است که این وضعیت منجر به این شده که تحت تاثیر رسانه‌ها یک سه‌گانه‌ای از وضعیت زن در خانواده  را نشان دهیم.

او در پایان سخنانش این وضعیت‌ها را این‌گونه توضیح داد: یکی از این سه وضعیت تنوع و تغییرات چندرسانه‌ای‌شدن خانوده‌ها و دیگری مجازی شدن را نشان می‌دهد و سومین وضعیت در تغییرات خانواده با محوریت زن خانواده چند مکانی یا خانواده دور زی است.

عکس: ایوب قادری (الف)