ضعف تعامل، آموزش و فرهنگ از عوامل تصادفات ترافیکی است

اولین نشست تخصصی «آموزش رفتار ترافیکی؛ چالش‌ها و راهکارها» با حضور رئیس پلیس‌راه ناجا، فرمانده راهور تهران بزرگ و اعضای هیئت علمی‌دانشگاه‌های علوم انتظامی‌ امین و علامه طباطبائی در دانشکده روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد. این نشست در چارچوب سلسله نشست‌های «کمک به حل مشکلات کشور» با همکاری معاونت پژوهشی دانشگاه تشکیل شد.

به گزارش عطنا، در ابتدای این نشست که با محوریت چالش‌ها و راهکارهای روانشناختی آموزش ترافیک در کاهش جانباختگان سوانح ترافیکی در ایران، با رویکرد ارتقای رفتار انسانی انجام شد، معاون پژوهشی دانشگاه علامه، یکی از ماموریت‌های دانشگاه را پرداختن به مسائل کشور دانست و گفت: باید بین دانشگاه و نهادهای دیگر کشور ارتباط و تعامل وجود داشته باشد لذا دانشگاه به تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی مسائل باشد.

سطح تحصیلات تاثیری بر تصادفات ندارد

حبیب هنری خاطرنشان کرد: تصادفات جاده‌ای تنها یک بعد از مسائل پلیس راهور است در حالی که همین تصادفات جاده‌ای به بزرگ‌ترین مسئله تبدیل شده است و حدود 50 درصد از عامل تصادفات ناشی از مسائل فنی و 50 درصد دیگر ناشی از مسائل انسانی است که در این‌جا از حوزه علوم انسانی انتظار می‌رود تا به حل این معضل بپردازد.

هنری در ادامه با تاکید بر رابطه بین سطح تحصیلات و تصادفات افزود: آموزش‌های دانشگاهی در این زمینه نتوانسته است به حل مشکل کمک کند، از طرفی رسانه‌ها به آموزش و مسئله پلیس راهور نمی‌پردازند از جمله رادیو به عنوان نزدیک‌ترین رسانه به راننده، آموزش‌های لازم را در این زمینه لحاظ نمی‌کند.

رفتار ترافیکی مهم‌تر از فرهنگ ترافیکی

در ادامه، صغرا ابراهیمی‌قوام با ارئه چارچوب این نشست گفت: ترافیک پدیده‌ای است که ابعاد مختلف شامل فرهنگی، اجتماعی، حقوقی، روانشناختی، سیاسی و ایمنی را در برمی‌گیرد که این ابعاد مختلف سطوح مختلف رفتار را ایجاد می‌کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی تاکید کرد: در تحلیل مسائلی از این دست، از سطوح مختلفی از جمله سطح اجتماعی که کلان محسوب می‌شود و در سیاست‌گذاری‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای دارد، سطح میانی که شامل مناطق جغرافیایی است و سطح پایین که بحث فرهنگ و خرده‌فرهنگ است و سطح پایانی که مسائل روانشناختی را در بر می‌گیرد، استفاده می‌شود.

ابراهی‌قوام در ادامه اشاره کرد:  تمرکز ما بر روی رفتار ترافیکی است و نه فرهنگ ترافیکی، چرا که اگر رفتار شکل بگیرد بر روی فرهنگ هم تاثیر خواهد گذاشت. از طرفی رابطه بین رفتار و نگرش که به نوعی در حوزه‌های آموزشی مورد تاکید قرار می‌گیرد یک جاده دو طرفه است به عبارتی اگر رفتار بهبود پیدا کند نگرش‌های افراد هم در آن حوزه خاص مورد تغییر واقع می‌شود.

مسئول نشست و عضو هیئت علمی‌دانشگاه هدف از نشست را توجه به سطح خرد شامل رفتار و سطح کلان یعنی مسئولان و نهاد‌ها برای رسیدگی به این مسئله بیان کرد.

مردم دارای شخصیت نمایشی و کاذب هستند

در ادامه، فرمانده راهور تهران بزرگ با تاکید بر «آسیب‌شناسی مسائل آموزش رفتار ترافیکی» اظهار داشت: ترافیک مقوله‌ پیچیده‌ای است و کم‌تر از 30 درصد از مشکلات تهران به مولفه‌های ترافیک بر می‌گردد. همه افراد بزرگ در همه حوزه‌ها مانند غلامرضا تختی، دکتر قریب و ... محصول صرف آموزش نبودند بلکه محصول تربیت بودند و این یعنی بیش از سه دهه است که ما از تربیت غافل شده‌ایم.

سردار تیمور حسینی خاطرنشان کرد: اشتباه جامعه ما در این است که اعتبار را به آموزش داده‌ایم نه تربیت، و لذا اصلاح رفتارهای اجتماعی را نادیده گرفته و به اصلاح رفتار‌های رانندگی پرداخته‌ایم.

حسینی افزود: با کمال تاسف در جامعه ما مردم دارای دو نوع شخصیت هستند، شخصیت نمایشی و کاذب در کنار شخصیت واقعی، که در زمان رانندگی این نوع شخصیت به نمایش گذاشته می‌شود.

ارتباط چهره به چهره عامل موفقیت پلیس

در بخش دیگر نشست، رئیس دانشکده روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی، مشکل اساسی را در نبود فرهنگ در همه زمینه‌ها  بیان کرد و گفت: فرهنگ به عنوان یک فرآیند، محصول تاریخ و زیربنا است که ما آن را به خوبی نمی‌شناسیم. احترام گذاشتن به عنوان یک رفتار دوسویه در جامعه ما آموزش داده نشده است به همین خاطر  مردم ما «دیگری» را نپذیرفته و این مشکل فرهنگ است.

برجعلی اظهار کرد از منظر روانشناسی، زمانی که در یک رفتار مردم مشارکت نمی‌کنند یا از آن اطلاع ندارند، یا اطلاع دارند اما رفتار دشواری است و یا این‌که موانع و دشواری ندارد و دارای مزایا است.

او تاکید کرد: رفتار پایدار مستلزم کنترل و نظارت، شناخت، نفع شخصی و مشارکت مردم است و روش‌های مبتنی بر رفتار فردی از جمله ارتباط چهره به چهره باید اجرا شود.

پیشنهادات رئیس پلیس راه کشور برای مشکلات ترافیکی

 در ادامه، رئیس پلیس راه کشور به «رفتارهای پرخطر در بروز حوادث جاده‌ای؛ وضعیت موجود و چالش‌ها» پرداخت.

سردار حمیدی تصادفات جاده‌ای در سال 94 را، 12 هزار نفر کشته اعلام کرد و گفت: این آمار نسبت به سال 93 کاهش داشته است، همچنین گروه سنی مقصر در تصادفات، سنین 20 تا 40 سال بیش‌ترین آمار را داشته‌اند.

سردار حمیدی ادامه داد: عوامل شکل‌گیری و رفتار‌های پرخطر شامل عدم توجه به جلو، خستگی و خواب آلودگی 39 درصد به عنوان بیش‌ترین عامل، تخطی از سرعت مطمئنه 2/21 درصد، سبقت غیر‌مجاز و انحراف به چپ 4/16 درصد و عدم رعایت حق تقدم عبور1/14 درصد است.

رئیس پلیس راه کشور پیشنهادها و راهکارهایی شامل تقویت بعد بازدارندگی، مجازات‌های تخلفات رانندگی حادثه‌آفرین (اعمال محرومیت‌های اجتماعی، افزایش جریمه مالی و ...)، توسعه و گسترش تجهیزات الکترونیکی کنترل ترافیک برای ایجاد قابلیت یا امکان «نظارت برخط» و موثر بر رفتارهای ترافیکی رانندگان، تشکیل کانون ارتقاء فرهنگ ترافیک و ترسیم نقشه راه برای احساس مسئولیت جمعی را ارائه کرد.

تاثیر زیر ساخت‌ها بر رفتار ترافیکی

سپس معاون پژوهشی دانشکده روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی، خاطرنشان کرد: رفتار ترافیکی رانندگی یکی از نشانه‌های شهرنشینی و یکی از شاخص‌های رشد و کیفیت زندگی است.

فرامرز سهرابی اضافه کرد: کاهش راهنمایی کردن پلیس راهور، مشکلات علامت‌گذاری خیابان‌ها، زیرساخت‌ها، معاینه فنی، سرعت در بزرگراه‌ها و بار زدن ماشین‌ها از مسائل پیش رو هستند که باید مورد تحلیل علمی قرار بگیرد.

مقدار شاخص کشته‌های ترافیکی ما نصف آسیا است

رئیس دفتر تحقیقات کاربردی راهور ناجا  هم با ارائه آماری گفت: در دنیا سه شاخص اصلی شامل وسیله نقلیه، تعداد افراد و سفر طی شده برای سنجش کشته‌ها در تصادفات وجود دارد.

سرهنگ بهزاد بصیرت گفت: از نظر وسیله نقلیه آمار بر طبق سازمان WHO است که به ازای هر 100هزار وسیله نقلیه در سال 94 شاخص جهانی 5/7، اروپا 7/2، آسیا 9/10 و ایران7/5 کشته ترافیکی داشته‌ است که شاخص ایران نسبت به جهان و آسیا کم‌تر است.

در مدارس غرب، واحد درسی ترافیک دارند

در ادامه مدیرگروه مدیریت ترافیکی دانشکده راهور دانشگاه علوم انتظامی ‌امین، مسائل و چالش‌های آموزش ترافیک را بیان کرد: مشکلات اساسی کشورهای در حال توسعه در ضعف تعامل و هماهنگی، آموزش و فرهنگ است لذا ارکان ترافیک شامل آموزش، اجرای مقررات، مهندسی ترافیک و شرایط محیطی و اقلیمی ‌می‌شود.

سعید کشفی بسیاری از مشکلات مربوط به حمل و نقل ترافیک را ناشی از رفتار مصرف‌کنندگان دانست و اظهار کرد: علت اصلی آن عدم آگاهی، نداشتن آموزش کافی و فقدان وجدان اجتماعی نسبت به حقوق سایر استفاده کنندگان است.

کشفی بر آموزش آگاهانه و هدفمند برای تغییر نگرش و رفتار مخاطب به صورت مداوم در جهت تداوم فرهنگ‌سازی تاکید کرد.

او در ادامه افزود: آموزش ترافیک در کشورهای توسعه‌یافته از جمله آلمان، سوئیس و هلند از طریق مدارس و مواد درسی با عنوان درسی ترافیک و امنیت عبور و مرور تدریس می‌شود و این ناشی از توجه آن‌ها به آموزش، تبلیغات و آگاهی، اصلاح ساختارها در سازمان‌ها و توجه به نگرش و ارزش‌ها است.

این استاد دانشگاه همچنین چالش‌های پیش‌رو در جوامع ما را، نبود متون خاص در حوزه آموزش ترافیک، عدم اصلاح فرآیندها، وجود اشکالات فنی، نبود محتوای کافی و مناسب، عدم نیازسنجی و مخاطب‌شناسی و تصور آموزش به عنوان هزینه و نه فایده بیان کرد.

مدیر گروه مدیریت ترافیکی دانشکده راهور در ادامه، راهکارهایی از جمله: فرهنگ توجه به قبح تخلفات رانندگی، اصلاح فرآیندها، مشخص کردن متولی آموزش ترافیک در کشور، نیازسنجی آموزشی در حوزه ترافیک، تهیه و تدوین متون آموزش ترافیک در مدارس و دانشگاه‌ها ارائه داد.

مشوق‌های رفتاری تعیین شود

رئیس مرکز کنترل و ترافیک پلیس راه بیان کرد: اصلاح عوامل درونی و بیرونی و همچنین تقویت آگاهی و دانش در زمینه اطلاعات فنی، آگاهی از قوانین و دانش اجتماعی از جمله عوامل اصلاح رفتار هستند.

سرهنگ نادر رحمانی روند تغییر رفتار را مستلزم تغییر منش و نگرش می‌داند که به نیازسنجی و برنامه‌ریزی آموزشی نیاز دارد و در مرحله اجرا بر هماهنگی اجزاء با واقعیت‌های موجود، انجام شیوه‌های موثر و تهیه برنامه اجرایی تاکید دارد.

او در ادامه افزود: مشارکت فعال (کسب مهارت‌های اجتماعی، فعالیت مشترک بین متولی و فراگیر)، مشوق‌های رفتاری (ارائه تسهیلات، تقویت نگرش مثبت، تشویق‌های اجتماعی و ارائه پاداش)، فراهم‌سازی بستر مناسب و تداوم آموزش‌ها از جمله راهکارها برای پیشگیری از مسئله ترافیک است.

نظارت دقیق، تنها راه پیشگیری

کامران شیوندی با اشاره به مبانی نظری ابعاد اجتماعی آموزش رفتار ترافییک، اظهار کرد: تفاوت بین جامعه ایرانی و کشورهای توسعه‌یافته در این است که آموزش آن‌ها همراه با پرورش است.

عضو هیئت علمی‌دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه گفت: در جامعه ایران بر روی رفتارگرایی تاکید می‌شود در حالی که این رفتارگرایی باید در سنین بالاتر به سوی شناخت‌گرایی هدایت شود. همچنین بحث امنیت برای همه مردم دارای اهمیت است و بنابراین همه نهادها باید حول محور امنیت حرکت کنند.

«سیاساکتی» انیمیشن موفقی بود

در ادامه نشست، معاون اجتماعی و ترافیک هم سخنان کوتاهی را درباره اقدامات گذشته این نهاد مطرح کرد و گفت: اقداماتی از جمله تهیه پیک راهور به منظور ارسال به دانشگاه‌ها و ادارات، تولید و پخش انیمیشن‌هایی از جمله سیاساکتی، بروشورهای آموزشی، بازآموزی قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی، آموزش و اطلاع‌رسانی از طریق صدا و سیما، برای آموزش افراد جامعه در نظر گرفته شده است.

سرهنگ جهانی افزود: رمز و راز رانندگی در کنترل و نظارتی است که صورت می‌گیرد و لذا در بعضی مکان‌ها که نظارت نیست، افراد «من واقعی‌شان» را نشان می‌دهند.

تشکیل یک سازمان واحد و هماهنگ

جمع‌بندی مباحث مطرح در نشست توسط مسئول نشست و عضو هیئت علمی‌دانشگاه علامه طباطبائی مطرح شد.

صغرا ابراهیمی‌قوام تاکید کرد: با توجه به این‌که رفتار ترافیکی از ابعاد مختلفی تشکیل شده است، رویکرد مطرح در این نشست، رویکرد فرافردی بوده که عوامل مختلف را در بر می‌گیرد.

ابراهیمی‌قوام در ادامه خاطرنشان کرد: ما نیاز به یک چارچوب مفهومی ‌داریم که بتوانیم بنا به نیازسنجی شرایط آموزشی را فراهم کنیم. مسئله دیگر آسیب شناسی رفتارهای با ایمن و در عین حال حادثه‌ساز است که به نظر می‌رسد عوامل فرهنگی و قومیتی در آن لحاظ است.

او اضافه کرد: آموزش‌ها نباید محدود به آموزش‌های کلاسیک باشد بلکه باید بعد تربیتی که زمینه هنجارپذیری فرد را مهیا می‌کند هم در آن در نظر گرفت و لذا باید همه نهادها و از جمله خانواده‌ها در آن نقش داشته باشند.

ابراهیم‌قوام ادامه داد: مسئله دیگر مدیریت است که نیازمند تشکیل یک سازمان واحدی است که از تخلفات جلوگیری کرده و سیاست‌هایی که به صورت کلان صورت می‌گیرد را بتواند به نحو مطلوب اجرا کند. مسئله دیگر توجه به آموزش‌دهنده در کنار فرد است. همچنین از نظر او تجهیزات الکترونیکی است که این تجهیزات زمینه نظارت بیش‌تر بر رفتار را فراهم می‌کند که خود این امر ضرورت بازبینی و در عین‌حال سیاست‌گذاری‌های مجدد را در خصوص تجهیزات به‌روز در جنبه‌های مختلف می‌تواند مطرح کند.

صغرا ابراهیمی‌قوام در پایان گفت: انسان یک موجود منفعت‌طلب است بنابراین نیازمند این هستیم که هم روش‌های تنبیهی از قبیل جریمه‌ها و هم روش‌های تشویقی را در جهت گسترش رفتارهای مثبت به کار بریم.

عضو هیئت علمی دانشکده روانشناسی افزود: پیشنهادهایی از قبیل ارتقاء سطح علمی‌و نظری، ایجاد گروه‌های پژوهشی، نشست‌های بین‌المللی در حوزه رفتار ترافیکی، راه‌اندازی دوره‌های آموزشی برای ارتقاء سطح نیروهای پلیس راهور، راه‌اندازی رشته روانشناسی ترافیک در دانشگاه علامه طباطبائی را برای پلیس راهور ارائه داد.

لازم به ذکر است این نشست در چارچوب سلسله نشست‌های «کمک به حل مشکلات کشور» از سوی معاونت پژوهشی دانشگاه علامه تشکیل شد. این سلسله نشست‌ها با هدف ارائه پیشنهادهایی کابردی به مجموعه دولت و حاکمیت در راستای تقویت ارتباط دانشگاه و جامعه و همچنین استفاده از ظرفیت دانشگاه ها در پیشبرد مشکلات ملی، انجام می شود.

تصاویر این نشست در زیر: