به گزارش عطنا ، دکتر علیرضا عصاره، استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه شهید رجایی در گفت‌و‌گو با ایبنا درباره وضعیت همکاری مشترک مدرس دانشگاه و دانشجو در تولید کتاب دانشگاهی اظهار کرد: تولید علم در نتیجه همکاری استاد و دانشجو ،به‌ویژه در مقاطع تحصیلات تکمیلی محقق می‌شود. دانشجویان این مقاطع با یاری استاد و تدوین پایان‌نامه که در حقیقت بررسی یک مسأله مبتلا به جامعه است، به تالیف دست می‌زنند.
پایان‌نامه نوآوری است
وی گفت: پایان‌نامه نوآوری در حل یک مسأله است، البته هرچقدر موضوعات پایان‌نامه‌ها به مسائل جامعه نزدیک‌تر باشد، تلاش علمی به معنای حقیقی نزدیک‌تر خواهد بود. برای تحقق این موضوع باید رابطه بین دانشگاه، سیاست‌گذاران اجتماعی و برنامه‌ریزان در سطح کلان تقویت شود.
استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه شهید بهشتی افزود: به‌عنوان یک عضو هیأت علمی، به دنبال تقویت رابطه خود و دانشجویانم برای تألیف کتاب بوده‌ام، اما باید توجه داشت که در جامعه دانشگاهی ما چنین تعاملی با مشکلاتی مواجه است.
در تولید علم کُندیم
عصاره در ادامه تصریح کرد: یکی از مشکلات این حوزه، حرکت کُند دانشجویان ایرانی در تولید علم در مقایسه با حرکت جهانی آن است. به‌عبارتی دیگر زمینه‌های شتاب و کیفیت لازم در حوزه علم در کشور ما به دلایلی فراهم نیست.
عضو گروه علوم تربیتی شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در تشریح مشکلات جامعه دانشگاهی در تولید کتاب گفت: تراکم بالای دانشجو، از دلایل اصلی این روند به‌شمار میرود. رقابت در اخذ مدرک دانشگاهی نیز می‌تواند مانعی بر سرعت‌بخشی به تولید علم باشد.
ضعف در مبانی نظری و نبود جامعیت کافی
وی با اشاره به مصادیق مشکلات تولید علم در جامعه دانشگاهی ادامه داد: برخی دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی که در حال تدوین پایان‌نامه دانش‌آموختگی‌اند، برای تولید یک مقاله علمی و پژوهشی مشکل دارند. بسیاری از دانشجویان ما نیز برای تبدیل پایان‌نامه خود به کتاب دانشگاهی یا علمی توانایی ندارند؛ این موارد نشان از وجود مشکلات زیر‌ساختی دارد.
استادیار دانشگاه شهیدبهشتی در ادامه با تاکید بر ضعف علمی پایان‌نامه‌های دانشگاهی اظهار کرد: فصل دوم پایان‌نامه‌ها که به مبانی نظری علمی موضوع اختصاص دارند، فاقد وجاحت علمی مناسب برای تبدیل شدن به کتاب در حوزه علمی است. بسیاری موضوعات پایان‌نامه‌ها نیز حتی در مقطع دکترا برای تبدیل شدن به کتاب ظرفیت دارند، اما به دلیل ضعف در مبانی نظری و نبود جامعیت کافی، قابلیت تبدیل شدن به کتاب را ندارند.
نهضت تولید علم از پایان‌نامه آغاز می‌شود
رئیس پیشین دانشگاه آزاد اسلامی واحد انگلستان گفت: به‌نظر می‌رسد هر پایان‌نامه باید قابلیت تبدیل شدن به کتاب را داشته باشد، به‌عبارتی دیگر نهضت تولید علم ما باید از همین نقطه یعنی پایان‌نامه‌های دانشجویی آغاز شود، اما متأسفانه به دلیل ضعف دانش که بیشتر از سوی دانشجویان احساس می‌شود، این جریان شکل نمی‌گیرد. بنابراین پایان‌نامه‌های دانشجویی نه تنها به کتاب تبدیل نمی‌شوند، بلکه زمان زیادی برای تدوین آن‌ها صرف می‌شود.
عصاره در بیان راهکار‌های تولید پایان‌نامه‌های با کیفیت و تبدیل آن‌ها به کتاب افزود: به‌نظر می‌رسد تقویت ارتباط بین برنامه‌ریزان اجتماعی و دانشگاهیان و انتقال مشکلات جامعه به دانشگاه و مراکز علمی و حمایت مالی جامعه و درخواست از دانشگاه برای حل مسائل می‌تواند یکی از راهکار‌های تولید پایان‌نامه‌های باکیفیت باشد.
وی در ادامه با مقایسه دیدگاه جوامع پیشرفته و جوامع کمتر توسعه‌یافته درباره اهمیت پایان‌نامه‌های دانشجویی عنوان کرد: در کشوری مانند انگلستان، مشکلات جامعه به‌صورت پروژه‌های تحقیقاتی با هدف رفع آن‌ها به‌صورت پایان‌نامه‌های دانشجویی پیگیری، بررسی و برطرف می‌شوند.
لزوم رعایت حقوق مادی و معنوی در تولید کتاب
این مدرس دانشگاه درباره احتمال تخلف در فرایند تولید مشترک کتاب، مانند درج نکردن نام دانشجو به‌عنوان یکی از مؤلفان نیز گفت: در فرایند تولید کتاب، دو حق مادی و معنوی وجود دارد و در صورتی‌که تخلفی در این موضوع که شامل حق معنوی است ایجاد شود، دانشجو به هیچ عنوان نباید از حق خود بگذرد.
مشاور علمی برنامه درسی ملی ایران و رئیس کمیته تخصصی راهبردهای یاددهی، یادگیری و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی درباره وقوع تخلفات دیگر در حوزه تولید مشترک کتاب ادامه داد: گاهی اتفاق می‌افتد دانشجو و مدرس دانشگاه در تولید یک کتاب مشارکت داشته‌اند، اما مدرس برای درج نام خود به تنهایی روی جلد، به دانشجو پیشنهاد پول می‌کند و دانشجویی که به‌عنوان مثال به پول نیاز دارد، با قبول وجه به اصطلاح کنار میرود.
عصاره تصریح کرد: در حوزه تدوین مقاله و پایان‌نامه نیز ممکن است شاهد تخلفاتی باشیم، یعنی مدرس ایده و تلاش دانشجو را به نام خود منتشر می‌کند. محکم‌ترین مانع بروز چنین مشکلانی قاطعیت دانشجو است.
تولید کتاب دانشجویی نباید با استثمار دانشجو همراه باشد
وی درباره دیدگاه برخی مدرسان دانشگاه نسبت به ممنوعیت ورود دانشجویان به حوزه تولید کتاب گفت: تولید علم در دنیای امروز وابسته به مدرک و جایگاه ویژه عملی نیست و هر فردی می‌تواند تالیف و اختراع خود را در صورتی‌که از استاندارد های جهانی برخوردار باشد، عرضه و منتشر کند.
رئیس پیشین دانشگاه آزاد اسلامی واحد انگلستان افزود: هر چند که مدرس دانشگاه از درجه علمی بالاتری نسبت به دانشجو برخوردار است، اما در جایی نوشته نشده که دانشجو نمی‌تواند در حوزه تالیف ورود پیدا کند. بسیاری از دانشجویان کشور ما در برخی حوزه‌ها از مدرسان خود بهتر و عمیق‌تر می‌اندیشند و ممکن است برای حفظ احترام، نام مدرس خود را جلوتر از نام خود در شاسنامه اثر مشترکشان درج کنند.
وی تاکید کرد: به‌نظر می‌رسد تالیف کتاب یکی از حوزه‌هایی است که باید دانشجویان را برای ورود به آن تشویق کرد. اگر استعداد این دانشجویان را سرکوب یا استثمارشان کنیم، تولید علم و تالیف در جامعه ما به پیش نخواهد رفت.