جمعه ۱۴ ارديبهشت ۱۴۰۳ Friday, 3 May 2024
به گزارش عطنا، اولین کرسی ترویجی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی در سال 1395 با عنوان «موازنه نهادی قدرت در جامعه سنتی ایران، بازخوانی تحولات ایران از صفویه تا قاجاریه براساس رویکرد نهادگرایی تاریخی» برگزار شد.
این کرسی توسط دکتر علی جنادله و با داوری دکتر ابوالفضل داوری و دکتر وحید شالچی، با مدیریت دکتر محمد حسین پناهی در سالن ارشاد این دانشکده با حضور اساتید و دانشجویان برگزار شد.
در این جلسه دکتر جنادله با نقد «گفتمان استبدادزدگی و خودکامگی» به عنوان رویکرد مسلط بر جامعه‌شناسی تاریخی ایران، برای ارائه یک روایت بدیل از تحولات جامعه ایران، براساس رویکرد نهادگرایی تاریخی، شکل‌گیری حکومت صفویه را به عنوان یک «بزنگاه مهم» تاریخی در نظرگرفته که براساس الگوي «توالي‌هاي واکنشي» و با به جنبش درآوردن زنجيره‌اي از رخدادها، زمینه‌ساز ظهور نیروهای اجتماعی مستقل و موثری شد که منجر به پیکربندی نهادي خاصی در دوره قاجاریه شدند.
به روایت ایشان این پيکربندي نهادي، مبتني بر شبکه نسبتا پيچيده‌اي از روابط متقابل بين چهار نهاد اصلي يعني حکومت مرکزي، روحانيت، بازار و ايلات و قبايل بود که حاصل آن تعادل نهادي نسبتا پايداري بين اين نیروها بود.
اين تعادل نهادي نه ناشي از سلطه يک نهاد بر نهادهاي ديگر، بلکه محصول موازنه قدرت بين اين نیروها بود. اين ميراث نهادي، براساس «مکانیسم‌های قدرت محور»، بازتولید می‌شد. بدین ترتیب برخلاف گفتمان استبدادزدگی و خودکامگی که تحولات تاریخی جامعه ایران را به چرخه مستمر استبداد- هرج و مرج- استبداد تقلیل می‌دهد، بسياري از تحولات و مقاومتهاي صورت گرفته در آن دوره تاريخي را ميتوان براساس تلاش نيروهاي مختلف اجتماعي براي حفظ و بازتوليد تعادل نهادي موجود و جلوگيري از دست اندازي حکومت يا هر يک از نيروهاي ديگر به حوزه فعاليتها و اختيارات نهادي نيروهاي ديگر فهم و تبيين کرد.