تشریح دلایل عدم حضور دانشگاه‌های ایران بین دانشگاه‌های ممتاز جهان از نظر شهرت و اعتبار

به گزارش عطنا به نقل از مهر، جعفر مهراد استاد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شیراز و بنیان‌گذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس، گفت: دانشگاه‌های تهران، صنعتی شریف و صنعتی اصفهان سه دانشگاه برتر ایران در بین سایر دانشگاه‌های ممتاز جهان در نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی مانند QS، تایمز و شانگهای حضوری مستمر و موثر دارند.

وی افزود: همچنین دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر، علوم پزشکی تهران و علم و صنعت ایران نیز در بین نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی و در سایت‌های مختلف در میان دانشگاه‌های برتر جهان مشاهده می‌شود، بعضی از دانشگاه‌های کشور نیز وقتی عملکرد دانشگاه‌ها بر حسب رشته‌های موضوعی مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد جایگاهی برای خود در بین دانشگاه‌های ممتاز پیدا می‌کنند.

مهراد ادامه داد: با این وجود زمانی که صحبت از شهرت و اعتبار بین‌المللی دانشگاه‌ها می‌شود دانشگاه‌های ایران در جمع 200 یا 400 دانشگاه برتر جهان قرار ندارند، از سال 2003 میلادی که نظام‌های رتبه‌بندی فعالیت‌های خود را آغاز کرده‌اند هیچ یک از دانشگاه‌های ایران در بین دانشگاه‌های ممتاز از نظر شهرت و اعتبار قرار ندارند.

به گفته وی رتبه‌بندی دانشگاهی برحسب شهرت و اعتبار براساس اظهارنظر متخصصان آموزش عالی و تایید استادان دانشگاه‌های جهان به نسبت دانشجو به استاد و سایر شاخص‌ها انجام می‌گیرد.

مهراد با اشاره به 5 دلیل مهم در این زمینه گفت: عناصر غیرمرتبط عناصری هستند که شهرت جهانی را اندازه‌گیری می‌کنند و برای دانشگاه‌های ایران سودمند نیستند، این عناصر درباره تنوع جهانی، اعضای هیات علمی بین‌المللی، دانشجویان بین‌المللی، شدت پژوهش و تعداد اساتیدی که درگیر تحقیقات علمی هستند دانشگاه‌ها را ارزیابی می‌ کنند.

وی ادامه داد: بسیاری از دانشگاه‌های ایران براساس معیارها و شاخص‌های تعریف شده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فعالیت می‌کنند و بر این اساس نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. معیارها و شاخص‌های دفاتر نظارت بر آموزش و پژوهش در وزارتخانه‌های یاد شده یگانه و منحصر بفرد می‌باشند.

بنیان‌گذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام اظهار داشت: دانشگاه‌های ایران براساس سیاست‌های حاکم و به ویژه با راه‌اندازی مراکز آموزش عالی غیرانتفاعی و پردیس‌های بین‌المللی و نیز کمیت‌گرایی می‌کوشند طبقات اجتماعی و جمعیت‌های گوناگونی را پذیرش کنند، درصد قابل توجهی از دانشجویان دانشگاه‌های کشور از شرایط کیفی لازم برای تحصیلات عالی برخوردار نیستند.

وی افزود: دانشگاه‌های ایران بخش‌های به حاشیه رانده شده جامعه را برای بهبود و اصلاح کشور پذیرش می‌کنند. بسیاری از دانشگاه‌های معتبر جهان با شهرت بین‌المللی چنین اجباری ندارند. به علاوه، مسائل بیشتری وجود دارد که در رتبه‌بندی دانشگاه‌ها براساس شهرت و اعتبار لحاظ نمی‌شود. دانشگاه‌های ایران برای ساخت کشور و فراهم آوردن بستر لازم برای توسعه تلاش می‌کنند. دانشگاه‌های ایران پروژه‌های متعددی در حوزه دفاع و ابتکارات راهبردی که دراین نظام‌های رتبه‌بندی انعکاس نمی‌یابند به تمام می‌رسانند.

وی با بیان اینکه ایران فاقد نظام رتبه‌بندی ملی است، گفت: شاید این مهم انگیزه‌ای برای تولید نظام رتبه‌بندی ملی برای دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور باشد. در دولت دهم و در دوره وزارت کامران دانشجو نظام رتبه‌بندی ملی طراحی شد اما عملا مورد استفاده قرار نگرفت. هرچند که محتوای این رتبه‌بندی بیشتر به ارزیابی شباهت داشت تا یک نظام رتبه‌بندی معمول و متعارف جهانی.

به گفته وی، بسیاری از دانشگاه‌های کشور فاقد نظام ثبت آماری با عملکردهای آموزشی، پژوهشی، مالی، ساختاری و منابع انسانی هستند. نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی به داده‌های دقیق و به هنگام نیاز دارند.

وی اضافه کرد: دانشگاه‌ها برای بهبود ارتقا مستمر باید دراین جبهه تلاش کنند. داده‌ها باید به طور دقیق مستند شوند. زمان ارسال داده‌های مورد نیاز نظام‌های رتبه‌بندی بسیار مهم است. تاریخی که برای ارسال داده‌ها تعیین می‌شود باید مورد توجه قرار گیرد. حتی ارسال بخشی از داده‌های رتبه‌بندی کمک می کند تا نام دانشگاه یا دانشگاه‌ها مطرح و محاسبه شود. بخش مهم دیگر که مربوط به داده‌های استنادی است، نظام‌های رتبه‌بندی خود به طور مستقل از ISI یا SCOPUS دریافت می‌کنند.

وی همکاری بین دانشگاه‌ها و همکاری‌های بین‌المللی را نیز بسیار مهم برشمرد و گفت: حوزه‌ای که دانشگاه‌های برتر کشور موفقیت نسبتا غربی به دست آورده‌اند مربوط به همکاری‌های بین‌المللی است. این بخش به ویژه در انتشار مقالات علمی قابل توجه است. بخش دیگر که به آموزش و پژوهش مربوط می‌شود نیاز به تلاش‌های بیشتر دارد. در این زمینه، برنامه‌های راهبردی دانشگاه‌ها لازم است شرایط مورد نظر را مدنظر قرار دهند.

بنیان‌گذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام عنوان کرد: دانشگاه‌ها بدون برنامه راهبردی در این زمینه موفقیت چندانی به دست نخواهند آورد، سال‌ها است که نسبت استادان خارجی به کل استادان مورد بخش و محاسبه قرار می‌گیرد اما اگر دانشگاه‌های کشور در این زمینه سیاست خاص و مدونی ندارند. از این رو امتیازی که از این شاخص نصیب دانشگاه‌های کشور می‌شود از آن‌ها سلب خواهد شد.

چهره ماندگار کشور افزود: دانشگاه‌های کشور می‌توانند حضور بین‌المللی خود را با ترویج پژوهش و آموزش در خارج از کشور تقویت کنند، به استثنای دانشگاه‌های بزرگ و صنعتی که سایر دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی به نشر نتایج تحقیقات علمی در انتشارات بین‌المللی نمی‌پردازند، در حوزه‌های علوم اجتماعی نیز این کاستی به وضوح قابل مشاهده است. نشر مقالات پژوهشی در یک درصد مجلات علمی ای 5 و 10 درصد برتر نشریات پژوهشی موضوع با اهمیتی است که نشان از کیفیت تحقیقات علمی دارد.