شباهت ها و تفاوت های هشت سال جنگ تحمیلی صدام با جنگ شناختی پس از آن ( بخش دوم)

عطنا - به بهانه بزرگداشت هفته دفاع مقدس در بخش اول درباره شباهت های جنگ تحمیلی و جنگ ترکیبی شناختی فعلی صحبت شد. در بخش دوم در باره تفاوت های این دو جنگ نکاتی عرض می شود.

تفاوت های ماهیتی در جنگ تحمیلی و شناختی

منظور از ماهیت در اینجا مختصاتی است که به  جنس دو جنگ برمی گردد. جنس جنگ تحمیلی، آتش و ویرانی هایی است که گلوله ها و ادوات و ابزارهای سبک و سنگین جنگی در شهرها و اماکن مسکونی و غیر مسکونی بوجود می آورند و کاملا قابل مشاهده و سنجش است و هدف آن تصرف سرزمینی و جغرافیایی است ، اما جنس جنگ  شناختی بر آتشی است که قلم ها ، بیان ها ، نوشته ها ، فیلم ها، کلیپ ها ، شایعه ها، دروغ ها، فریبکاری ها،  در دل ها در افکار و اندیشه ها در رفتارها و در فرهنگ و هوبت جامعه و گروههای ایحاد می کند و هدفش تغییر در محاسبات شناختی افراد، گروهها، و جوامعی  است که هدف گرفته اند.  در جنگ شناختی سرزمین و مکان جغرافیایی خاصی اشغال نمی شود. افراد در خانه ها و شهرهای خودشان هستندو به ظاهر دشمنی سلاح به دست را نمی بینند. جنس جنگ شناختی ، شناختی  و ادراکی و دلی است.و این تفاوت در ماهیت ابن دو جنگ ، سبب  اثر بخشی جنگ شناختی می شود، زیرا فرد و گروه و جامعه ای که قربانی جنگ شناختی شده است ، اصولا خود را قربانی نمی داند بلکه بعضا خود را  فرمانده فاتح و پیروز نیز می داند ، یکی از شاخصه های فضای مجازی این است که فرد خودش را همه کاره و تصمیم گیر در ابراز عقاید و نظرات خودش می داند.

تفاوت در فرم و قالب

طبعا تفاوت در ماهیت ، تفاوت در فرم و قالب را هم به دنبال دارد.فرم و قالب در جنگ سخت و نظامی را انواع طرح ها و نقشه ها و استراتژی ها و تاکتیک های جنگی و نظامی تشکیل می دهد که از دانش و اندیشه جنگی و نظامی  فرماندهان نظامی  سرچشمه می گیرد تا بلکه سبب برتری میدانی نیز بشود. مثلا در دوران دفاع مقدس، دشمن در مقاطعی به جنگ شهرها، جنگ نفت کش ها ، جنگ شیمیایی و... روی آورد. اما در جنگ های شناختی،  فرم ها و  قالب ها ، معمولا  همان فرم ها و قالب هایی است که مادر زندگی روزمره خود بدان نیاز داریم و بخشی از زندگی اجتماعی  ما را تشکیل مانند کتاب ، فیلم ، سریال های تلویزیونی ، موسیقی و ... که به کمک آن ایده و  تفکر متفکران، و نویسندگان و هنرمندان و گروههای مرجع تاثیرگذار و  ورزشکاران به جامعه مخاطب منتقل می شود.   اشکال و فرم های جنگ سخت و نظامی به صورت متعارف جایگاهی در  زندگی روزمره ما ندارند و با آن بیگانه هستند، اما در جنگ شناختی فرم ها و اشکال بخشی از متن زندگی ما را تشکیل می دهد.

تفاوت در ابزار و  ادوات

درک تفاوت ابزار و ادوات دوجنگ شناختی و نظامی کاملا روشن و واضح است و نیاز چندانی به توضیح ندارد. اما این تمایز را دارند که فرم ها و اشکال  جنگ شناختی کاملا با زندگی روزمره و نیازهای ما هماهنگ است .

ابعاد کمی و کیفی

جنگ شناختی، این ویژگی را دارد که با سهولت ، با سرعت ، تقریبا ارزان، در دسترس و همه جایی، می تواند در زمان کم ، در جغرافیایی وسیع سیاسی یا فرهنگی و اجتماعی  گسترش یابد ، در حالی که این امکان برای جنگ های نظامی معمولا وجود ندارد. جنگ شناختی می تواند به آرامی، نرمی، تدریجی ، بینش، نگرش و رفتار های فرد و گروه و جامعه ای را در سطحی وسیع و در زمانی کم به تصرف خود درآورد نمونه آن رفتارهای هیجانی نوجوانان و جوانان در فتنه شهریور سال گذشته بود. به لحاظ کیفی هم مسئله بسیار مهم و تعیین کننده است. در جنگ سخت و نظامی این خاک و سرزمین و جغرافیا است که مورد تهاجم و احتمالا اشغال قرار می گیرد، که اگر چه مهم است اما کاملا مشهود است و لذا نوعی غیرت سرزمینی و فرهنگی برای بازپس گیری آن ایجاد می شود.  اما در جنگ شناختی، اصولا فرد، گروه و جامعه هدف ، همانی را فکر می کند ، و همانی را می‌اندیشد و همانی را قصد می کند که اصولا خواست دشمن است ، در حالی که تصور فرد و گروه این است، که این خودش است که تصمیم می گیرد ، طرف با قواعد بازی دشمن، در زمبن دشمن بازی می کند درحالی که چنین می اندیشد که با قواعد خودش و برای خودش و در زمین خودش بازی می کند .ابن مهم تربن بخش جنگ شناختی است.

ابوالقاسم فاتحی دهاقانی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی