آیا ارمنستان، تعهدی برای ایجادِ کریدور زنگه‌زور دارد؟

عطنا - براساسِ اعلامیه‌ی سه جانبه‌ای که روسیه و آذربایجان و ارمنستان امضا کردند، ضمن برپایی آتش‌بس، طرف آذربایجانی و طرف ارمنستانی وعده دادند که کریدور لاچین و کریدور میان آذربایجان و نخجوان ایجاد نمایند

اعلامیه‌ی مذکور یک سندِ الزام‌آورِ بین‌المللی و یا یک معاهده نبوده و هیچ تعهدِ الزام‌آوری برای هیچ‌کدام از طرفین ایجاد نمی‌کند. بلکه صرفاً یک توافق سیاسی و غیرحقوقی جهت ایجاد آتش‌بس میان طرفین بود. از سویی دیگر باکو عملاً با نابودی تشکیلاتِ قراباغ، وجود کریدور لاچین را سالبه به انتفاء موضوع کرده است.

دیگر آرتساخ و حکومت ارمنی در استپاناکرت وجود ندارد که ارمنستان نیازی برای ایجاد ارتباط با آن‌ها از طریق کریدور لاچین داشته باشد. جمعیتِ ارمنی قره‌باغ کوهستانی هم مشکل جمهوری آذربایجان است و نه ارمنستان. جمهوری آذربایجان مکلف است از جان و مال و حقوقِ اتباعِ ارمنی خود صیانت کند و حقِّ هیچ نوع اعمال فشار علیه آنان از جمله وادار ساختن آنان به مهاجرت را ندارد.

بهترین اقدام برای ارامنه قره‌باغ، شجاعت آنان در باقی ماندن‌شان در محل زندگی‌شان است. پروژه‌ی مهاجرت ارامنه که روسیه هم در زیر نقاب‌های انسان‌دوستانه به آن مساعدت می‌کند چیزی جز کوچ اجباری آنان و تَرکِ سرزمین آبا و اجدادی‌شان نخواهد بود.

حاکمیت باکو بر سرتاسر قره‌باغ مسلم شده و ارمنستان هم در عمل این حاکمیت را پذیرفته است، حال باکو مکلف است مانند هر دولتی به حقوقِ اتباع خود از جمله ارامنه احترام بگذارد. هرگونه تلاش برای کوچ اجباری و جابه‌جا سازی آنان، جنایت علیه بشریت و واجد مسئولیت حقوقی و کیفری خواهد بود.

ارامنه اگر حسِّ ملی داشته باشند باید بر سر جای خود و سرزمین‌های خود بمانند. ارمنستان نیز دیگر نیازی به ارتباط با آنان نخواهد داشت.

باکو مکلف است نیازهای اتباع خود را تأمین کند. هم چنین ارمنستان حق دارد که به حیاتِ اعلامیه‌ی سه جانبه مسکو پایان دهد. ارمنستان هیچ الزام حقوقی  برای پایبندی به این اعلامیه ندارد و از این‌رو هیچ تعهدی به ایجادِ کانالِ زنگه‌زور نیز ندارد و حق دارد تا در برابر هر نوع اعمالِ فشار برای ایجاد کانالِ زنگه‌زور که در عمل چیزی جز تهدید تمامیت ارضی ارمنستان نیست، ایستادگی کند.

ایران به عنوان عضوی از جامعه جهانی و همسایه‌ی دو طرف، همواره از حقِّ حاکمیتِ باکو بر قراباغ حمایت کرده است و هم اکنون نیز حاکمیتِ باکو بر این منطقه را پذیرفته است. سیاست منطقی امروز ایران باید بر دو اصلِ حمایت از حقوق انسانی ارامنه قره‌باغ و حمایت از تمامیتِ ارضی ارمنستان استوار باشد و می‌تواند ولو با استفاده از قوه‌ی قهریه و زور از تمامیت ارضی ارمنستان دفاع کرده و مانع هرگونه، دست‌اندازی خارجی به منطقه‌ی سیونیک و مرز ایران و ارمنستان گردد.

نویسنده: محمدعلی بهمنی‌قاجار، دکترای حقوق بین‌الملل