مهاجرت غیرقانونی و جلوگیری ازقاچاق مهاجر

عطنا - مهاجرت، یک پدیده اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و جمعیتی است که در قرن بیست و یکم، مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته است. حائز اهمیت است که بسیاری از افراد به دلایل گوناگون، تصمیم به مهاجرت غیرقانونی می‌گیرند. طبیعی است که مهاجرت غیرقانونی خطرات بسیاری را به دنبال دارد و توسط قاچاقچی های مهاجر انجام می‌شود. هدف از این نوشتار اگاهی از مهاجرت غیرقانونی، تبعات ان و جلوگیری از مهاجرت غیرقانونی است.

مقدمه

مهاجرت پدیده ای با ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است که به معنای جابه‌جایی مردم و تغییر محل اقامت برای مدت زمانی طولانی است. افراد برای اقدام به مهاجرت انگیزه و اهداف های گوناگونی دارند. عمدتا این اهداف و انگیزه ها در جهت ارتقا کیفیت زندگی و رسیدن به امال و ارزو ها است. افراد در شرایط یا عوامل نامساعد دورکننده‌ای مانند فقر، بیماری، مسائل سیاسی، کمبود غذا، بلایای طبیعی، جنگ، بیکاری و کمبود امنیت نیز مهاجرت می‌کنند. شرایط و عوامل مساعد جذب‌کننده‌ی مقصد مهاجرت مانند امکانات بهداشتی بیشتر، آموزش بهتر، درآمد بیشتر، مسکن بهتر، آزادی‌های سیاسی و سطح رفاه بالاتر محرک های قدرتمندی برای مهاجرت هستند.

مهاجرت به دو صورت درون مرزی و برون مرزی قابل انجام است و به طور کلی می توان انواع روش های مهاجرتی را مهاجرت تحصیلی، مهاجرت کاری، مهاجرت از راه سرمایه گذاری، مهاجرت از راه تولد، مهاجرت از راه ازدواج و مهاجرت از طریق پناهندگی دانست.

مهاجرت غیرقانونی

مهاجرت غیرقانونی به ورود غیرقانونی یک فرد یا گروهی از افراد در مرز یک کشور اطلاق می‌گردد، به نحوی که نقض قوانین مهاجرت کشور مقصد، با قصد مهاجرت و اقامت در آن کشور باشد. مهاجرت غیرقانونی از طرق زمینی، هوایی و دریایی انجام می‌شود.بيشتر سفرهاي‌ غـيرقانوني ازراه دريا صـورت مـي گيرد، زيرا مطمئن تـرين راه از اين نـظر سفر دريايي است و خروج غـيرقانوني از راه زمـين و هوا دستگيري فوري به دنبال دارد.

 اغلب، افرادی که مشکل قانونی دارند و یا مرتکب جرمی نابخشودنی در کشور مبدأ شده‌اند و تحت تعقیب هستند برای مهاجرت غیر قانونی پیش‌قدم می‌شوند. چراکه راهی به‌جز مهاجرت غیر قانونی و به جان خریدن خطرات ناشی از آن را ندارند. اما افرادی که مشکل قانونی ندارند، چرا اقدام به مهاجرت غیرقانونی می‌کنند؟! گمان می‌رود که این افراد، قربانی بی‌اطلاعی و ناآگاهی خود می‌شوند. عده‌ای به‌اشتباه تصور می‌کنند با مهاجرت غیرقانونی هزینه‌ی کمتری صرف مهاجرت خواهند کرد، عده‌ای بر این باورند که با مهاجرت غیرقانونی به زمان کمتری صرف گرفتن اقامت می‌کنند. تعداد زیادی هم فریب تبلیغات بی‌پایه و اساس قاچاق برها را می‌خورند. بی‌خبر از آنکه این تبلیغات قاچاق برها تنها ظاهر قضیه است. و در پس پرده‌ مهاجرت غیر قانونی چیزی جز تباهی و نابودی نصیب مهاجران نخواهد شد چرا که به طورکلي‌ سفر به‌ شـيوه‌ی‌ قـاچاق به دليل مخفيانه و غيرقانوني بودن آن ، هميشه با خطر همراه است. خطراتي چون غرق شدن در دريا، دستگيري از سوي‌ پليس‌، عدم‌ تعهد قاچاقچيان بعد از دريافت پول، و حتي طعمه‌ شدن‌ در دام قاچاقچيان انسان و سواستفاده هاي جـنسي و فـروش اعـضاي بدن را به همراه دارد .مقوله‌ی مهاجرت غيرقانوني، فـرايندي پيچـيده وبـا اهميت است که‌ حتي‌ ممکن‌ است به قاچاق انسان و تبعات تأسف اور ان منجر شود.

پاسخ به عمل قاچاق مهاجران نـمي تـواند به اقدامات سرکوب گرايانه محدود شود، زيرا برخورد سرکوب گرايانه به جاي اينکه جلو قاچاق مهاجران‌ را‌ بـگيرد، بـه گسترش آن و مخفي شدن و پيچيده شدن راه هاي ارتکاب آن خواهد انجاميد.براي جلوگيري از قـاچاق مـهاجران بايد اقدامات مناسبي هم‌ در‌ کشورهاي مبدأ و هـم در مـقصد صـورت‌ پذيرد‌؛حتي گاهي سازمان هاي منطقه اي قدم هـاي مـثبتي در دستيابي به هدف مبارزه با مهاجرت غيرقانوني برداشته اند.مثلا هم اتحاديه اروپا و هـم نـهادها و سازمان‌ هاي‌ بين المللي اقـداماتي را‌ در‌ اين زمـينه آغاز نـموده انـدکه البـته اين اقدامات کافي نبوده، بايد اقدامات اسـاسي بـراي تعقيب جدي قاچاقچيان و تدارک حمايت هاي اجتماعي و حقوقي لازم از افراد موضوع قاچاق مـهاجر صـورت پذيرد‌.

جلوگیری از قاچاق مهاجران

در زمینه ی قاچاق مهاجران، دو دسته تمهيدات مطرح مي شود: تمهيداتي در سطح ملي که هر يک از دولت هاي متعاهد عضو کنوانسيون و پروتکل مـلزم هـستند در سطح داخلي‌ و ملي‌ اين تدابير را با وضع مقررات خاص و ديگر اقدامات لازم به مرحله اجرا درآورند؛ ديگری اینکه اقدامات در سطح بين المللي که دولت هاي متعاهد ملزم به همکاري با يکديگر در‌ سطح‌ بين‌ المـللي مـي شوند.
اقدامات ملی برای جلوگیری از قاچاق مهاجر:
·        جرم انگاری                                 
·        اقدامات پیشگیرانه
·        کنترل ایمنی و اسناد
·        اقدامات اموزشی
·        اقدامات حمایتی

جرم انگاری: پروتکل دوم الحـاقي بـه کنوانسيون پالرمو درخصوص مهاجرت‌ غيرقانوني‌، کشورهاي متعاهد را ملزم ميکند قواعد پروتکل و ساير قوانين لازم رابراي جرم انگاري قاچاق مهاجران تصويب نمايند (مادة ٦).پروتکل‌ درصدد‌ است‌ دولت هـا را تـرغيب کندکه حقوق داخلي خـود را تـا‌ جايي که با اصول حقوق ملي آن هامنطبق است با مندرجات پروتکل ودر نتيجه با حقوق داخلي ديگر‌ دولت‌ ها‌ منطبق سازند. دولت ها بايد با وضع قوانين مناسب ، قاچاق مهاجران‌ ، صدور‌ اسـناد سـفرو اسناد هويت جعلي، دلالي نمودن براي فراهم کردن اسناد غيرقانوني و قراردادن اين اسناد جعلي‌ يا‌ هر‌ وسيلۀغيرقانوني ديگر در اختيار افراد اغواشده را در حقوق داخلي خود جرم‌ انگاري‌ کنند‌.

اقدامات پیشگیرانه: به موجب‌ کنوانسيون‌ پالرمو‌، دولت هاي مـتعاهد مـلزم انـد با استفاده از رسانه هاي جمعي و ابتکارات اقتصادي و اجتماعي، سطح‌ آگاهي‌ هاي عمومي را بالا ببرندو از قـرباني شدن مهاجران در گروه هاي‌ سازمان‌ يافتۀجنايي‌ جلوگيري کنند.(ماده ٣١)

بررسی مدارک و اسناد: يکـي‌ از‌ شـيوه هـاي رايج‌ قاچاق‌ مهاجران،جعل اسـناد و اوراق مختلـف و اسـتفاده از ايـن اوراق اسـت .جـعل اسناد امروزه با پيشرفت علوم‌ کامپيوتري‌ با‌ سهولت بيشتري انجـام مـي شـود.پـس بايد‌ کنترل‌ اسناد‌ نيز به‌ صورت‌ جدي تر و‌ پيشـرفته تـري صـورت گيرد.

اقدامات آموزشی: بـراي ارتـقاي‌ امنيت‌ اسناد سفر، شناسايي اسناد هويت جعلي، جمع آوري اخبارو اطلاعات دربارة گروه هاي سـازمان يافـته و رفتار انساني با مهاجران و احترام به حقوق انساني آن‌ ها‌، نيازبه آموزش احـساس مـي‌ شـود‌.کشورهاي متعاهد و کارشناسان آن ها بايد تلاش کنند که کشورهاي مبدأ مهاجران غيرقانوني و کشورهاي تـرانزيتي به ارتقاي آموزشي دست يابند. از سويي به پرسنلي مجهز به فنون روز نياز است‌ تـا‌ شـيوه هـاي پيشگيري را بدانند و در رسیدگی و مجازات نيز آموزش را لحاظ کنند.(مادة ١٢ پروتکل الحاقي دوم به کـنوانسيون پالرمـو)
 
 اقدامات حمایتی: دولت ها بايد ابزارهاي مناسب را به کار‌ بگیرند تا از‌ مهاجران در بـرابر سـختي هـا و بي حرمتـي هـايي که ممکن است از طرف اشخاص يا گروه ها صورت‌ گيـرد، حمايـت کننـد (بنـد دوم مــادة ١٦ پروتـکل الحـاقي دوم به‌ کنوانسيون‌ پالرمو‌) همچنین بايد نيازهاي ويژه‌ی زنان و کودکـان را پاسـخگو باشند (بند ٤مـادة ١٦ پروتـکل الحاقي دوم به کنوانسيون ‌‌پـالرمو‌).بـه طـور ويـژه بايـد بـه حـق زندگي اين افراد توجه شود و نبايد مهاجران‌ تـحت‌ شـکنجه‌ و رفتارهاي بيرحمانه قرار گيرنـد؛ پس رفتارهاي غيرانساني و تحقيرآميز با آنان ممنوع است دولت هاي‌ مـتعاهد بـايد نـسبت به‌ استخدام‌ ،آموزش، ايجاد فرصت هاي شـغلي و تـربيتي براي مهاجران اقدام نمايند.به طورکلي هم دولت هاي مبدأ و هم مقصد بايد اقـدامات حـمايتي را براي مهاجران لحاظ نمايند. (بـند ١مـادة ١٦‌ پروتکل الحـاقي دوم به کنوانسيون پالرمو)

اقدامات بین المللی برای جلوگیری از قاچاق مهاجر:
·        تبادل اطلاعات
·        تصدیق اعتبار اسناد
·        بازگرداندن مهاجرین قاچاق شده به وطن خویش
تبادل اطلاعات: منظور تبادل اطلاعات‌ ميان‌ دولت هاي متعاهد اسـت؛ خصوصا دولت هاي مبدا و مقصد که به مهاجرت‌ غيرقانوني‌ به نحوي مربوط مي شوند (پروتکل الحاقي دوم به کنوانسيون پالرمو بند ١، مادة ١٠).مهاجران با دقت و سخت گیری بايد بررسي‌ شوند؛ به عبارتي سعي شود با اقـدامات دولت هـاي مبدأ و مقصد به اين‌ افراد‌ اطلاع‌ رساني صورت گيرد. شايسته است‌ با‌ همکاري‌ هردو  دولت مبدأ و مقصد، تبادل اطلاعات ميان آن ها،در راستاي کم رنـگ شـدن اين‌ پديده‌ تلاش شود.

تصدیق اعتبار اسناد: اعتبار هر سند از سوي مرجع صادرکننده‌ی همان سند‌ قابل‌ احراز‌ است.در مسائل فراملي در صورت همکاري نکردن دولت ها، قاچاقچيان ازخلأ‌ موجود‌ استفاده‌ مي کنند.هر دولت متعاهد بايد بنا به درخواست دولت متعاهد ديگر طبق حقوق داخلي خـود‌، ظـرف‌ مدت زمان معقولي قـانوني بـودن و اعتبار اسناد مسافرت يا اوراق هويت صادره‌ به‌ نام‌ آن دولت راکه در سرزمين دولت متعاهد ديگري براي استفاده در مقولۀ قاچاق مهاجران مورد سوءظن‌ باشد‌، بررسي‌ و تصديق نمايد.(مادة ١٣ پروتکل الحاقي دوم به کنوانسيون پالرمو)
بازگرداندن مهاجران قاچاق شده به وطن خویش: پروتکل دوم پالرمو، بازگشت به سرزمين خود و اقامت دائم درآن را حق افراد‌ دانسته‌ و از کشورها خواسته است اعادة آن ها را تسهيل نمايند و اجازه نامه‌ی لازم‌ را‌ براي بازگشت آن هابه کشور خود صادر‌ کنند‌ (بـند‌ ١مـادة ١٨ پروتکل الحـاقي دوم به کنوانسيون‌ پالرمو‌).کشور مبدأ کشوري است که شخص تابع آن است يا حق اقامت يا‌ سکونت‌ به طور مـستمر در سرزمين‌ آن‌ دولت را‌ دارد‌.کشور‌ مبدأ موظف است بازگشت فرد مورد نظر را‌ بدون‌ تأخير نـاروا و غـيرمنطقي بـا رعايت کامل امنيت فراهم نمايد.

نتیجه گیری

مهاجرت غیرقانونی با توجه به خطراتی که به همراه خود دارد و مجازاتی که پیش روی مهاجر غیر قانونی است یک پدیده ی اسیب زا برای ملت و دولت ها است. مهاجر غیرقانونی علاوه بر اینکه همواره در خطر است می‌تواند برای دیگران هم خطرساز باشد. بسیاری از مهاجرین غیرقانونی دست به کارهای خلاف قوانین می‌زنند و با توجه به عدم اطلاعات از هویت ان ها احتمال دستگیری کمی وجود دارد. در راستاي مبارزه با مهاجرت غيرقانوني، دولت ها‌ بايد تـلاش کـنند عـواملي راکه سبب ايجاد اين پديده مي شوند، ازبين ببرند؛ عواملي چون فقر، بيکاري، گرسنگي، تبعيض نژادي ، و توسعه نيافتگي . حـتي ‌اگـر رفع اين مشکلات ممکن نباشد، دولت‌ ها مي‌‌توانند با برنامه ريزي و مديريت منابع مالي و آينـده نـگري آن هـا را کم رنگ کنند. سرانجام هنگامی که اين عوامل کم رنگ شوند، ميل به رها کردن سرزمين در آرزوي رسيدن بـه‌ رفاه‌، کمتر مي‌شود.

منابع

پروتکل الحاقي دوم‌ به کنوانسيون پالرمو راجع به مهاجرت غيرقانوني.

Crossette, Barbara, people Trafficking on rise, Warns UN, New York Times,18 MAY 2000

استاد : دکتر لیدا  کاووسی
دانشجو : مهسا اجلالی