سواد دیجیتال لازمه ی عصر دیجیتال

عطنا - هدف از این نوشتار اگاهی از ماهیت سواد دیجیتال و افزایش بهره وری از فضای دیجیتال و کم کردن مخاطرات حضور و فعالیت در این فضا است.

مقدمه

عصر دیجیتال، عصر امروز است. عصری که از اواسط قرن بیستم با پیشرفت صنعت، فناوری و اطلاعات اغآز شد.‌ به بیان ساده‌تر، عصر دیجیتال را می‌توان برهه‌ای از تاریخ تعریف کرد که در آن استفاده از فناوری‌های دیجیتال در سرتاسر دنیا رایج و گسترده شد و وابستگی بشر به این دست فناوری‌ها به بالاترین حد خود رسید. امروزه زندگی بدون دسترسی و استفاده از فناوری های دیجیتال تقریبا غیر ممکن و دشوار است. زیستن در عصر دیجیتال موجب شده که تمامی ابعاد زندگی بشر در گروی استفاده از فناوری های دیجیتالی باشد. این روزها، فناوری‌های دیجیتال درحال درنوردیدن مرزهای کسب‌وکار در تمامی صنایع هستند. به بیان دیگر، امروز هیچ سازمان و کسب‌وکاری را نمی‌توانیم مستقل از فناوری‌های دیجیتال فرض کنیم.حال، برای بقا و بهره وری از این فضا و متحمل نشدن ضرر باید سواد رسانه ای را به دست اوریم. نکته حاثز اهمیت این است که در عصر دیجیتال، فناوری تنها ابزاری در خدمت سیستم نیست، بلکه خود، خالق سیستم‌های جدید است.

سواد دیجیتالی در مورد توانایی استفاده از رسانه و فناوری های دیجیتال است. سواد دیجیتالی در مورد توانایی استفاده از رسانه و فناوری های دیجیتال است. این امر از طریق الگوهای معنی دار و پایدار رخ داده است و توسط پتانسیل افراد در مشارکت در جامعه بهبود پیدا می کند. سواد دیجیتالی شامل توانایی تجزیه و تحلیل، اولویت بندی، عمل بر اساس رسانه های بی شمار قرن21در فعالیت های روزانه است.

عبارت سواد دیجیتال اولین بار در کتاب سواد دیجیتال پال گیلستر (Paul Gilster) در دهه 1990 استفاده شد. در این دهه به دلیل این‌که اینترنت به تازگی اختراع شده بود، مردم اطلاعات کافی برای استفاده از آن را نداشتند؛ پال گیلستر که از همان اوایل از قدرت و پتانسیل اینترنت آگاه بود، برای آگاه‌سازی مردم این کتاب را نوشت.
 
سواد دیجیتال دنیای گسترده ای دارد و تنها به اموختن چگونگی استفاده از ابزارالات دیجیتالی ختم نمی‌شود. انواع سواد دیجیتال را میتوان در سه بخش فنی‌، رسانه‌ای و در اخرین بخش سواد اجتماعی مطرح کرد.

سواد فنی

دانش به‌کارگیری ابزارهای دیجیتالی به بهترین شکل برای استفاده بهینه از تکنولوژی به سود خود سواد فنی گفته می‌شود. این دانش در واقع همان تعریف کلی سواد دیجیتال است اما تمام آن را در بر نمی‌گیرد و فقط بخشی از سواد تکنولوژی است. سواد فنی یادگیری نحوه استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا مانند گوشی‌های هوشمند و نرم‌افزارهای رایانه‌ای را شامل می‌شود. نبود سواد فنی کافی در یک جامعه باعث به وجود آمدن شکاف دیجیتالی در آن جامعه می‌شود. شکاف دیجیتال، اصطلاحی با اشاره به فاصله‌ی موجود میان مردمانی است که به فناوری دیجیتال و فناوری اطلاعات دسترسی مؤثری دارند با مردمانی که دسترسی بسیار محدودی به این فناوری‌ها داشته یا اینکه هیچگونه دسترسی ای به ان ندارند. شکاف دیجیتال تاثیر زیادی در تجارت الکترونیک، اقتصاد و آموزش خواهد داشت که باعث عقب افتادگی در علوم فناوری کشورهای در حال توسعه می‌شود. با افزایش سطح آگاهی از سواد فنی می‌توانیم مانع رشد شکاف دیجیتالی در دنیا شویم.

سواد رسانه ای

سواد رسانه‌ای، مجموعه‌ای از مهارت‌های قابل یادگیری است که به توانایی دسترسی، تجزیه و تحلیل و ایجاد انواع پیام‌های رسانه‌ای اشاره دارد و یک مهارت ضروری در دنیای امروزی به شمار می‌رود. برای حرکت در محیط رسانه‌ای پیچیده امروز باید قادر به درک بهتر پیام‌های رسانه‌ای باشیم.
سواد رسانه ای می‌تواند به افراد جامعه کمک کند تا:
۱. چگونگی ایجاد پیام‌های رسانه‌ای را درک کنند.
۲. آنچه که رسانه‌ها می‌خواهند ما را به باور آن برسانند را تشخیص بدهند.
۳. تعصبات، اطلاعات غلط و دروغ‌های رسانه‌ای را تشخیص بدهند.
۴. قسمتی از داستان که کتمان می‌شود را کشف کنند.
۵. پیام‌های رسانه‌ای را براساس تجربیات خود، باورها و ارزش‌هایشان ارزیابی کنند.
۶. پیام‌های رسانه‌ای خود را طراحی، ایجاد و توزیع کنند.
در جامعه آموزش سواد رسانه‌ ای به رشد تفکر انتقادی و مشارکت فعال در فرهنگ رسانه‌ای کمک می‌کند. هدف آن، دادن آزادی بیشتر به افراد به وسیله‌ی قدرت دادن به آن‌ها برای دسترسی، تجزیه و تحلیل، ارزیابی و ایجاد رسانه است.

سواد اجتماعی

سواد اجتماعی از جمله مهمترین سوادهای تعریف شده توسط یونسکو در دنیای امروزی است. سواد اجتماعی فراتر از توانایی خواندن و نوشتن و تسلط بر مهارت های سوادآموزی است. سواد اجتماعی دیجیتال، در واقع دانش فرهنگ استفاده از محیط‌های دیجیتال است. توجه خیلی کم به این نوع سواد دیجیتال، باعث مشکلات بسیاری در فضای مجازی، از قبیل انتشار عکس و یا ویدیوهای غیر اخلاقی، فحش و ناسزاگویی و انتشار متن‌های نامناسب در دنیای اینترنت شده است. با افزایش سطح سواد اجتماعی خود می‌توان اگاهانه از فضای مجازی استفاده کرد و مخاطرات ان را کاهش داد.

پیش تر توضیح دادیم که امروزه بدون سواد دیجیتال زندگی سخت و دشوار است. چرا که دیجیتالی شدن به جدی رو به پیشرفت است که بسیاری از مراحل اداری، تجاری، بانکی، خرید و فروش و حتی اموزش دیجیتالی شده و با اینترنت و از راه دور قابل انجام است. با این تفاسیر،عموم افراد برای استفاده حداقلی از امکاناتی مانند خرید آنلاین و استفاده از شبکه‌های ارتباطی و خرید انلاین و تاکسی اینترنتی که برای راحتی مردم به وجود آمده است، نیاز به سواد دیجیتال دارند اما افرادی هم هستند که بدون کسب اطلاعات از تکنولوژی روز دنیا در زمینه کار خود موفق نخواهند شد و حتما نیاز به استفاده از تکنولوژی و سواد دیجیتالی لازم برای بهره وری از ان را دارند. این اشخاص عبارتند از:
·        فریلنسر ها
·        دانش آموزان و دانشجویان
·        کارمندان و کارکنان شرکت ها
·        صاحبان مشاغل تبلیغاتی یا وابسته به تبلیغات
  
فریلنسر شخصی است که بدون اینکه به یک سازمان یا کسب و کار و شرکت مشخص متعهد شود، فعالیت حرفه‌ای و تخصصی خود را برای مجموعه‌های مختلف انجام می‌دهد و بسته به نیاز و پروژه‌های در دسترس، کارفرمای خود را تغییر می‌دهد. بسیاری از  این افراد کار خود را از راه دور انجام می‌دهند و استفاده از تکنولوی برای ان ها ضرورت است.
 
نتیجه گیری

سواد دیجیتال در جامعه مدرن ما ضروری شده است. این افراد را قادر می سازد تا فعالانه در زندگی دیجیتال شرکت کنند، اطلاعات مربوطه را بیابند، به طور موثر ارتباط برقرار کنند، مشکلات را حل کنند، در فضای آنلاین ایمن بمانند و از فرصت های ارائه شده توسط فناوری استفاده کنند و از خطراتی که در این فضا وجود دارند دوری کنند.
 
منابع

تحول دیجیتال، جورج وسترمن، اندرومکافی،دیدیه بنه، ترجمه: مهدی شامی زنجانی، شادی ایراندوست، انتشارات نص، ۱۳۹۶٫
پوریـان، سـید کاظـم، و سـمانه عبدلـی.1395.سـواد دیجیتـال: راهـکاری بـرای پوشـش شـکاف دیجیتـال و پـرورش شـهروند دیجیتـال. فصلنامـه علمی-ترویجـی سیاسـتنامه علـم و فنـاوری۶(4):53-۶

استاد : دکتر لیدا  کاووسی

دانشجو : مهسا اجلالی