علوم انسانی در ایران نقش راهبردی و راهبری ندارد، زیرا زمان‌بر و هزینه‌بر است

آیین اختتامیه چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فارابی صبح دوشنبه ۱۹ تیر در مرکز همایش‌های صداوسیما با حضور محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی، محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و شماری از روسای دانشگاه‌ها و شخصیت‌های برتر حوزه علوم انسانی و اسلامی برگزار شد و برگزیدگان جوایز خود را دریافت کردند.

برگزیدگان جشنواره بین‌المللی فارابی به آثار ارائه‌شده در چهار قالب کتاب پژوهشی، گزارش اختتام‌یافته پژوهش، رساله دکتری و پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد در گروه‌های علمی (۱۶ گروه و در دو بخش بزرگسال؛ شامل افراد بالای ۳۵ سال و جوان؛ افراد زیر ۳۵ سال)، شخصیت‌های پیشگام (دانشمندان درگذشته و مطرح در حوزه علوم انسانی) و شخصیت‌های پیشتاز (دانشمندان فعال و در قید حیات) علوم انسانی و اسلامی، محققان برتر بخش بین‌الملل، جایزه منشور توسعه فرهنگ قرآنی در حوزه پژوهش و آموزش عالی و برگزیدگان سایر بخش‌ها تقسیم می‌شوند.

مهشید طالبی صومعه‌سرایی در گروه علوم اجتماعی و علوم ارتباطات به عنوان برگزیده دوم بخش بزرگسال برای رساله دکتری شناخته شد و در این مراسم جایزه خود را دریافت کرد. وی (متولد ۱۳۶۳ اصفهان)، دانش‌آموخته رشته علوم اجتماعی از دانشگاه اصفهان در مقطع کارشناسی و دو رشته جامعه‌شناسی توسعه (۱۳۸۶) و پژوهشگری اجتماعی (۱۳۹۲) از دانشگاه تهران است که در هر دو رشته پایان‌نامه خود را در حوزه‌های مرتبط با آب نوشته است. وی از سال ۱۳۹۲ در مقطع دکتری رشته جامعه‌شناسی سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی مشغول به تحصیل بوده و در سال ۱۳۹۵ به عنوان پژوهشگر و دانشجوی برتر معرفی شده است.

طالبی به عنوان محقق با موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو همکاری کرده است و در سال ۱۳۹۹ از رساله دکتری خود به عنوان «حکمرانی آب در ۵۰ سال اخیر و تاثیرات اجتماعی و سیاسی آن بر جامعه با تمرکز بر طرح انتقال بین‌حوضه‌ای آب از سرشاخه کارون به فلات مرکزی» دفاع کرد. این رساله در سال ۱۴۰۱ در قالب کتاب نیز عرضه شد. وی که اکنون عضو هیات‌علمی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی است، بیش از ۲۰ طرح پژوهشی در سطح ملی و استانی انجام داده و ده‌ها مقاله تخصصی در مجلات داخلی و خارجی چاپ کرده است.

ضرورت تشکیل زنجیره نخبگان و برگزیدگان جشنواره فارابی

وی در مورد دلیل برگزیده‌شدن در این جشنواره اظهار داشت: رساله من که در دانشگاه علامه طباطبایی دفاع شده است به نام «حکمرانی آب در ۵۰ سال اخیر و تاثیرات اجتماعی و سیاسی آن بر جامعه» در این جشنواره قضاوت و برگزیده شد. در این رساله موضوع شیوه‌های حکومت‌ورزی در الگوی توسعه آب را طی بازه‌ای صدساله و بعد از جنگ جهانی دوم بررسی کردیم و اینکه چه عوامل خارجی یا داخلی روی آن اثر داشته و از نظر سیاست‌گذاری چه عاملی منجر به وضع موجود شده است.

طالبی در مورد اهمیت جشنواره فارابی نیز گفت: وقتی جشنواره‌ای در سطح بین‌المللی برگزار می‌شود یا مقامات بلندپایه‌ای مانند رئیس‌جمهور و رئیس‌مجلس شورای اسلامی از آن حمایت می‌کنند، آثار دیده می‌شود ولی این روند باید دوام داشته باشد. البته منظور این نیست که دوره‌های بعدی جشنواره هم برگزار شود یا اینکه حتما باید روند برگزاری ادامه داشته باشد.

این برگزیده جشنواره فارابی تاکید کرد: جشنواره قطعا گام بزرگی برداشته است و نمی‌توانیم از یک جشنواره انتظار داشته باشیم که همه این عوامل را فراهم کند اما به دلیل توانمندی‌هایی که در برگزارکنندگان جشنواره است و حمایت‌هایی که از آن می‌شود، برگزارکنندگان می‌توانند بیشتر با دستگاه‌های اجرایی در ارتباط باشند.

عضو هیات‌علمی واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی در مورد اهمیت علوم انسانی و وضعیت آن در مجموعه نظام آموزش عالی و نقش آن در جامعه نیز گفت: کشور ما تا حد زیادی کشور مهندسی‌زده و پزشکی‌زده است و نگاه‌ها بیشتر رویکرد اقتصاد سیاسی دارند و رشته‌هایی که به سرعت نتیجه می‌دهند و خروجی دارند در اولویت هستند. اما در علوم انسانی جریان اثرگذاری و جریان‌سازی زمان‌بر است و شاید در مدت روی کار بودن یک دولت به نتیجه نرسد. برای نمونه در حوزه مطالعات فرهنگی وقتی یک مساله‌ای بررسی شده و کاری در این زمینه انجام می‌شود، رسیدن به نتیجه شاید چند دهه طول بکشد و به همین دلیل نگاه کوتاه‌مدت دولت‌ها باعث می‌شود علوم انسانی مهجور بماند و در نهایت نتیجه این می‌شود که علوم مهندسی در حوزه‌های مختلف حاکم است و تازه وقتی بعد از مدت‌ها به این نتیجه می‌رسیم که باید علوم انسانی در این امور وارد شود، باید به عقب برگردیم و با هزینه‌های زیاد مسائل را حل کنیم.

رویکرد تحقیقات میان‌رشته‌ای عملگرایانه‌ است

طالبی در مورد وضعیت تحقیقات میان‌رشته‌ای رشته‌های علوم انسانی و مهندسی نیز اظهار داشت: تحقیقات میان‌رشته‌ای هم کار غامض دیگری است که مسائل و مشکلات خاص خود را دارد. باید استادان چند رشته با فلسفه و روش‌شناسی مختلف کنار هم قرار بگیرند ولی در مجموع رویکرد عملگرایانه و شناسایی و حل مساله در این مطالعات بسیار مهم است.

طالبی تاکید کرد: با توجه به وضعیتی که علوم انسانی دارد و نگاه‌هایی که نسبت به آن می‌شود، علوم انسانی بالاخره در یک مرحله ای برای سیاستمداران و سیاست‌گذاران نقش مهم و کلیدی پیدا می‌کند و به آنها نشان می‌دهد نیاز به علوم انسانی مهم است.

جشنواره بین‌المللی فارابی که تاکنون ۱۴ دوره آن برگزار شده، ویژه تحقیقات علوم انسانی و اسلامی است که توسط وزارت علوم به صورت سالانه و با هدف شناسایی و معرفی استعدادهای برتر در حوزه علوم انسانی و اسلامی، معرفی و ارائه آثار و نظریه‌های برتر، روش‌ها و طرح‌های جدید در حوزه علوم انسانی و اسلامی در میان اندیشمندان ایرانی و غیرایرانی برگزار می شود.

این جشنواره در ۱۵ گروه علمی شامل اخلاق، ادیان و عرفان، تاریخ، جغرافیا و باستان‌شناسی، حقوق، زبان، ادبیات و زبان‌شناسی، علوم اجتماعی و علوم ارتباطات، علوم اقتصادی، مدیریت و علوم مالی، علوم تربیتی، روان‌شناسی و علوم ورزشی، علوم سیاسی، روابط بین‌الملل و مطالعات منطقــه‌ای، علــوم قــرآنی، تفسیـر و حدیث، فقــه و اصـــول، فلسفه، منطق و کــلام، فناوری اطلاعات، اطلاع‌رسانی و کتابداری، مطالعات انقلاب اسلامی و امام خمینی (ره)، مطالعات میان رشته‌ای و مطالعات هنر و زیبایی‌شناسی بهترین آثار را در چهار قالب کتاب پژوهشی، گزارش اختتام‌یافته پژوهش، رساله دکتری و پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد شناسایی و معرفی می‌کند.