شناسایی چهار چالش‌ ورزش سالمندان

عطنا - سالمند شدن رو به افزایش جوامع، نیاز به توجه بیشتر به این قشر و فراهم آوردن امکاناتی را که به سلامت روح و روان آن‌ها کمک می‌کند، بیش از پیش ضروری می‌کند. در همین زمینه، محققان کشور از طریق انجام یک پژوهش، ترویج ورزش سالمندان و استراتژی‌های مربوط به آن را بررسی کرده‌اند.

عوامل مؤثر بر پدیده سالمندی در ایران، بهبود و افزایش امید به زندگی به همراه کاهش در نرخ باروری است، به طوری که تغییرات جمعیتی گسترده و سریع، ایران را در گروه کشورهایی قرار داده است که تا میانه قرن بیست و یکم میلادی، ساختار سنی سالخورده‌ای خواهد داشت. با در نظر داشتن نیازهای خاص این دوران، توجه به رفتارهای ارتقادهنده سلامت و کیفیت زندگی در سالمندان بسیار مهم است. تعداد سالمندان ایران از کمتر از حدود ۲ میلیون نفر در سال ۱۳۳۵ با افزایش چشمگیری در سال ۱۳۹۵ به حدود ۵ میلیون نفر رسیده است. این در حالی است که جمعیت کشور طی این مدت کمی بیشتر از چهار برابر شده است. این موضوع نشان می‌دهد، سرعت افزایش سالمندان در ۶۰ سال گذشته حدود دو برابر افزایش جمعیت کشور بوده است.

به گفته محققان، با پیرشدن جمعیت جهان و شیوع بیماری‌های مزمن در این گروه سنی، اهمیت فعالیت جسمانی به عنوان یک عامل بازدارنده و کاهنده خطر، بیش از پیش روشن می‌شود. بنابراین یکی از دستاوردهای مهم توسعه اقتصادی و اجتماعی دو قرن اخیر، ارتقای شاخص‌های بهداشتی و درنتیجه کاهش میزان مرگ و میر و افزایش امید به زندگی بوده است. سالمندی را به طور ضمنی، مترادف با شروع سن شصت و پنج سالگی می‌توان دانست.

از مؤثرترین راه‌های پیشگیری از اختلالات سالمندی، ورزش و فعالیت بدنی است. با این حال، به دلیل وضعیت خاص سالمندان، انتخاب فعالیت ورزشی مناسب اهمیت زیادی دارد. به رغم تمام آموزش‌ها و فعالیت‌های آگاهی بخش، کم تحرکی و نبود فعالیت فیزیکی در سالمندان میزان بسیاری را نشان می‌دهد. این امر نشان می‌دهد که در عرصه تغییر رفتار باید از آموزش و اجبار به سمت ترویج حرکت کرد.

در همین زمینه، یک مطالعه علمی پژوهشی توسط محققان دانشگاه علامه طباطبائی انجام شده است که در آن چالش‌ها و استراتژی‌های ترویج ورزش سالمندان، بررسی شده‌اند.در این پژوهش کاربردی، افراد متخصص در رشته‌های تربیت بدنی، برنامه‌ریزی شهری، روانشناسی، علوم اجتماعی و پزشکی از طریق مصاحبه، همکاری کرده‌اند.

بر اساس نتایج این تحقیق، چهار مقوله نهایی شناسایی شدند که شامل چالش‌های فردی، اجتماعی، مبتنی بر برنامه/حاکمیت و محیطی هستند.به گفته زهرا محمدی، پژوهشگر دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه علامه طباطبائی و همکارانش، «چالش‌های فردی به انواع نارسایی‌ها و بیماری‌های جسمانی، انواع مشکلات روانی، ترس و احساس تنهایی اشاره دارند و چالش‌های اجتماعی بیانگر فقدان دانش ورزش گروهی و محرومیت‌های اجتماعی هستند. همچنین چالش‌های مبتنی بر برنامه/حاکمیت بر راهبردهای غیرکاربردی نهادها و چالش‌های محیطی بر غیر استاندارد بودن همه جانبه اماکن و کمبودها و نقص‌های محیط شهری تأکید دارند».

این محققان می‌گویند: «بر مبنای مدل بازاریابی راهبردی مبتنی بر هدف، ضرورت اتخاذ چهار استراتژی عمده در خصوص موضوع این تحقیق مورد تأکید واقع شده اند. این موارد عبارتند از: زمینه‌یابی، تحلیل مخاطب، تحلیل سیستم اجتماعی و هماهنگی سیاستی. در نتیجه نیاز به استراتژی‌های کلان مدیریتی در خصوص ترویج ورزش سالمندان از چندین منظر اثرگذار خواهد بود که از جمله آن بهبود وضعیت اجتماعی و فردی آنان و کاهش هزینه‌های سنگین درمان برای دولت است».

در این مطالعه که نتایج آن در دو ماهنامه «مطالعات مدیریت ورزشی» متعلق به پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری منتشر شده‌اند، پیشنهاد شده است با استفاده از رویکرد بازاریابی مبتنی بر هدف، تحلیل میدانی دقیق با ابزار پرسشنامه برای بخش‌بندی سالمندان انجام شود.

درنتیجه به عقیده محمدی و همکارانش، با توجه به روند سالمندی جمعیت ایران در دهه‌های اخیر و لزوم توجه بیش از پیش به سالمندان و ورزش سالمندی به عنوان یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین عوامل پیشگیری از تبعات جدی و تهدیدکننده شیوع سالمندی، شناخت چالش‌های ترویج فعالیت بدنی در قشر سالمند و به تبع آن راهبردهای کاربردی و کمک کننده و برنامه‌ریزی‌های مدون با به‌کارگیری و اجرای این راهبردها در ترویج و نهادینه کردن ورزش در این قشر رو به افزایش، با نتایج بهتر و امیدوارکننده‌تری رو به رو خواهد شد.بر این اساس، طراحی راهبردهای فرایندمحور و همچنین تدوین هر برنامه به صورت اجتماع محور، اجرای شایسته‌تر راهبردها را تاحدودی تضمین می‌کند.