آشنایی با نخستین ها در مطبوعات

عطنا - در جوامع متمدن پیش از پیدایش روزنامه، وسایل آگاهی رسانی وجود داشته و با اختراع کاغذ، آگاهی رسانی نیز تغییر کرد.

با اختراع حروف متحرک صنعت چاپ شکل گرفت و زمینه انتشار روزنامه ایجاد شد. نخستین بار در اروپا،توزیع اخبار به وسیله ورق اخبار که دست نویس بود،انجام گرفت. با گسترش سواد و وجود چاپ،نشریه ها  به طورمنظم منتشر شدند.

 از ابتدای قرن نوزدهم،مطبوعات به پیشرفت های قابل توجهی دست یافتند و روزنامه ها متنوع تر شدند.از قرن ۱۹و ۲۰ انواع نشریه ها در جهان به مرور رشدکردند  به طوری که تصورجهان امروزه ، بدون مطبوعات غیرممکن است.

تاریخ مطبوعات جهان

پیش از پیدایش روزنامه به معنی کنونی آن،ملل متمدن همواره وسایلی برای کسب خبر و اطلاعات داشتند و پیوسته برای اگاه کردن مردم از رویدادها و نظرات رسمی حکومت،می کوشیدند.

روزنامه وقایع روز،منعکس کننده اخبار در رُم باستان بود و درباره جنگ ها،انتخابات،آیین های دینی،بازی ها و اتش سوزی  در ان نوشته میشد.روزنامه وقایع سنا،اخبار،مصوبه ها و وقایع سنای رُم را گزارش میکرد.

نقش برجسته چین

پائو، نشریه اخبار دربار چین،حدود هزاروسیصد سال برای تحصیل کردگان دولت پکن چاپ  میشد.نخستین بار کاغذ را شخصی به نام تسای لون در چین اختراع کرد.شیوه  ساختن کاغذ او ،چند قرن در چین مورد استفاده قرار گرفت  و سپس  تکمیل شد.

کاغذ ساخت چین،  مخلوطی از پوست درخت  و کنف بودند.این مواد را ریز  و با اب زیاد مخلوط میکردند،بدین ترتیب خمیر کاغذ بدست می آمد.ماده خمیر را روی تورهایی پهن می‌کردند تا اب آن تبخیر شود و حاصل کار، برگ کاغذ بود.

چینی ها در اواخر قرن دوم میلادی سه عنصر مورد نیاز چاپ،یعنی کاغذ،جوهر و سطوح کنده کاری شده را در اختیار داشتند.شواهد حاکی از ان است  که در چین،چاپ را نه فقط به کمک سنگ، بلکه با چوب،فلز و حتی گل پخته انجام میدادند.ساده ترین روش  ،چاپ قالبی بود که مطالب را روی تکه های چوبی حک و سپس بر کاغذ منتقل می‌کردند.

نخستین نسخه چاپی جهان،اثری است که چین کشف شده است. پس از چاپ قالبی،استفاده از حروف متحرک معمول شد.نخستین بار فردی در چین  با  نوعی چسب و گل،اقدام به ساخت حروف متحرک کرد.در همین زمان در اروپا نیز،اختراع حروف متحرک ،توسط گوتنبرگ انجام شد.

گوتنبرگ چاپگر آلمانی،نخستین کسی بود که برای هر حرف قطعه فلزی جداگانه در نظر گرفت.وی قطعه هارا کنارهم قرار داد،برآنها مرکب مالید و بر ورق های کاغذ فشرد و به این ترتیب چاپ نوین را بنیان نهاد.وی حروف را ابتدا از الیاف سرب،قلع و آنتیموان ساخت.گوتنبرگ روزانه بین ۳۰۰تا۵۰۰برگه چاپ میکرد.

نخستین کاربرد واژه روزنامه

واژه نیوزپیپر،نخستین بار درسال۱۶۷۰م،استفاده شد.در اروپا پس از فروپاشی رم غربی،توزیع اخبار به وسیله انتشارهای نامنظمی،مانند ورق اخبار که دست‌نویس بود انجام می‌شد.کتابچه اخبار، هشت تا شانزده صفحه ای بود که  درباره جنگ،سوگواری،تشیع جنازه شاهان،جشن و سرور و ..  اطلاع رسانی میکرد.

خبر نامه که شیوه انتشار خبر میان مقامات دولتی بود به وسیله ای برای اشاعه منظم اخبار،مبدل شد.پس از اختراع چاپ و گسترش سواد،انتشار نشریه های منظم و ادواری عملی گردید.

از اواسط قرن هفدهم میلادی،روزنامه ها انتشار مقاله های تفسیری و خبری در تمام زمینه های زندگی اجتماعی و فرهنگی را اغاز کردند.در این دوران نشریات تخصصی شدند و بر اثر رقابت،افزایش یافتند و سرانجام با اعمال ممیزی از طرف دولت ها به قدرتی سیاسی بدل شدند.

تحول مطبوعات در قرن هفدهم در کشورهای مختلف،متفاوت بود.این تحول در انگلیس سریع،در فرانسه کند و سپس شتابان و در اروپای مرکزی و جنوبی کند لود.با نفوذ و توسعه جراید متنوع،فرهنگ عامه رفته رفته مغلوب ژورنالیسم شد و مطبوعات رسماً متولی افکار عمومی جامعه شدند.

در ابتدای قرن نوزدهم ،مطبوعات به پیشرفت چشمگیری دست یافته بودند.روزنامه ها از لحاظ موضوع،افزایش و تنوع پیدا کرده بودند.مهم ترین علل رشد روزنامه ها در جهان غرب عبارت بود از:رشد شهرنشینی و صنعتی شدن،ظهور صنعت چاپ،تحولات سیاسی به دلیل وسعت زمینه های انتخاباتی و پیشرفت مجلس گرایی،تعمیم سریع اموزش،تحول در حمل و نقل،و سریع ترشدن پست،اختراع تلگراف و ظهور خبرگزاری های چون هاوایی در فرانسه،وولف در برلین،رویترز در انگلیس،و اسوشیتدپرس در امریکا از علل رشد روزنامه ها بود.

در قرن های ۱۹و۲۰ انواع نشریات در اروپا و دیگر کشورها چنان رشد بی سابقه ای یافت که امروزه تصور جامعه مدنی بدون مطبوعات تقریبا غیرممکن است،به طوری که مجمع عمومی سازمان ملل متحد در دسامبر۱۹۹۳،روز سوم ماه مه هر سال را به عنوان روز جهانی ازادی مطبوعات اعلام کرد.

رلیشن؛ نخستین روزنامه هفتگی

نخستین روزنامه جهان رلیشن بود که در سال۱۶۰۵منتشر شده و بنابراین سال ۲۰۰۵چهارصدمین سال تولد نخستین روزنامه جهان بوده است.

یوهان کارولس کسی ست که این روزنامه را به چاپ رساند.رلیشن یک واژه لاتین است که از relatio به معنی گزارش دادن گرفته شده است.رلیشن نخستین روزنامه موضوعی بود و طیفی از موضوعات را پوشش میداد و بنابراین جهانی بود.این روزنامه متمرکز بر عامه مردم بود و بنابراین آگهی داشت و بالاخره تعیین کننده ترین فاکتوری که رلیشن را به اولین روزنامه مدرن تبدیل ساخت،تداوم در انتشار ان بود.

نخستین روزنامه بلژیک

نخستین روزنامه بلژیک نیووتیجینژن در سال۱۶۱۶منتشرشد.

نخستین روزنامه انگلیس

روزنامه کورانته در سال۱۶۲۱ در لندن منتشر شد.روزنامه دیگری در سال ۱۶۶۵ در انگلیس منتشر شد که در اغاز آکسفورد گزت خوانده میشد.آکسفورد گزت یعنی در جایی که دربار انگلیس از ترس طاعون در اینجا مستقر شده بود،منتشر میشد.اما وقتی دربار پس از یک سال به پایتخت بازگشت.این روزنامه نام خود را به لندن گزت تغییرداد.

نخستین روزنامه فرانسه تحت عنوان گزت در سال۱۶۳۱منتشرشد.

نخستین روزنامه سوئد

در سوئد نخستین روزنامه با نام پست_اخ اینرایکس تیدنینگر در سال۱۶۴۵انتشار یافت.این روزتامه سوئدی قدیمی ترین روزنامه ای است که هنوز تا امروز و بدون وقفه به انتشار خود ادامه داده است.

نخستین روزنامه امریکا

روزنامه پابلیک اکرنسز درسال۱۶۹۰به سردبیری بنیامین هریس در بوستون انتشار یافت.این روزنامه تنها یک شماره انتشار یافت و به سرعت توقیف  و ناشر ان بازداشت شد.تاریخ اغاز انتشار روزنامه های امریکا را در سال۱۷۳۴نبدانند،یعنی زمانی که ژورنال هفتگی نیویورک منتشرشد.نخستین روزنامه سیاهپوستان امریکا در سال۱۸۲۷تحت عنوان ژورنال ازادی منتشر شد.

نخستین روزنامه کانادا

کانادایی ها  در سال۱۷۵۲ نخستین روزنامه خود به نام هالیفکس گزت را چاپ کردند.

نخستین روزنامه استرالیا

نخستین روزنامه ها در بخش شرقی جهان در قرن نوزدهم با عنوان سیدنی گزت و نیوساوت ولز ادورتایزر در سال۱۸۰۳در استرالیا منتشر شدند.

نخستین روزنامه ایران

عباس میرزا،ولیعهد فتحعلی شاه اولین کسی بود که در جهت مدرن کردن کشور گام برداشت.او اولین دستگاه چاپ را به تبریز اورد و دانشجویانی را برای فراگیری علوم به اروپا اعزام کرد.یکی از این دانشجویان ،میرزا صالح شیرازی بود که اولین روزنامه را در ۱۲۱۶در تهران منتشر کرد.روزنامه میرزا صالح شیرازی عنوان مشخصی نداشت  و در قطع بزرگ و نشان ارم ایران ، انتشار یافت.

روزنامه میرزا صالح بعدها با نام وقایع اتفاقیه منتشر شد.چندین روزنامه فارسی زبان  در خارج از ایران در بمبئی و کلکته منتشر شدند،نام این روزنامه ها  جام جمشید،جام جهان نما،سکندر،چابک و سلطان اخبار بود.نخستین روزنامه فارسی که در عثمانی منتشر شد ،ضمیمه فارسی روزنامه تقویم وقایع بود که در استانبول و ولایات شرقی اناطولی و بغداد توزیع میشد.

نخستین روزنامه ژاپن

ژاپنی ها نخستین روزنامه خود را با نام نبچی_نیچی درسال۱۸۷۲منتشر ساختند.توجه ژاپنی ها به اسلام،به روزگار حمله به چین باز میگردد و به همین خاطر نشریات مسلمانان درژاپن شکل گرفت.هسینگ هوئی (بیداری مسلمانان)فصلنامه ای بود که دانشجویان چینی دانشکده اسلامی در تو کیو ،ان را به منظور توزیع ان را در چین منتشر میکردند و انتشار این نشریه در سال۱۹۰۸آغازشد.

تاجری ژاپنی که به اسلام گرویده بود،نشریه مترقی موکوانگ (نور اسلام)را در شانگهای تأسیس کردکه در این مقالاتی به زبان وینی،ژاپنی و انگلیسی چاپ میشد.ماهنامه هموئی چیائو که به مسائل اجتماعی و تاریخی می‌پرداخت  به زبان ژاپنی منتشرمیشد.ژاپنی ها ماهنامه مصور چت تسونگ پائو را  پس از اشغال پکن در اختیار خود گرفتند و این نشریه پس از ان ماهیت کمونیستی تندی پیدا کرد.

نخستین روزنامه هند

روزنامه بنگال گزت در سال۱۷۸۰در کلکته منتشرشدروزنامه بمبئی هم از سال۱۸۲۲در هند منتشر شد.این روزنامه به دوزبان انگلیسی و گجراتی که زبان شمال غربی هند است،منتشر میشود.

تولد روزنامه به مفهوم امروزی

انتشار روزنامه به مفهوم امروزی در سال۱۶۵۰در لایپزینگ المان و با انتشار ایکنومند زایتوگن صورت گرفت.این روزنامه ،۶روز در هفته منتشر میشد،چهار صفحه داشت .در پایان قرن هفدهم،حدود هفتاد روزنامه لبنانی زبان در المان منتشر میشد.

روزنامه خوانی در این دوره یک تجربه مشترک بود و علاوه براین یک سوم جمعیت قادر به خواندن و نوشتن بودند.ارتقای سطح سواد و اموزشی منجر به به استقبال بیشتر از روزنامه هاشد و مردم برای هزینه کردن در مورد رسانه ای که عطش انها را نسبت به اطلاعات فرو مینشاند،رغبت و تمایل بیشتری  از خود نشان دادند.

حدود سال ۱۸۰۰،یک روزنامه هامبورگی ،برای اروپایی ها به یک منبع معتبر خبری تبدیل شده بود و به کشورهای ماورای بخار ارسال میشد و ابن روزنامه توانست نخستین روزنامه نگارانی را که فقط از طریق روزنامه نویسی امرار معاش میکردند،گرد خود جمع کند.

فرا رسیدن  قرن نوزدهم نشان داد که  هیچ چیز  نمی‌تواند مانع از پیشروی روزنامه  شود.بروز روش های صنعتی کاغذ سازی در قرن نوزدهم و ترکیب مطالب محتوایی با اگاهی باعث شد تا در عرصه  روزنامه ها  سنگ پایه تازه ای از جنبه هزینه ها بنیان نهاده شود.قیمت روزنامه ها به شدت پایین اومد و به این ترتیب هرکس قادر به خرید روزنامه شد.پیشرفت  در عرصه تکنولوژی های چاپی هم به روزنامه ها بال و پر داد تا به رسانه های جمعی تبدیل شوند.

تایمز لندن و نخستین ماشین چاپ با نیرو بخار

فردریک کونیگ مخترع در سال ۱۸۱۴ نخستین ماشین با دوسیلندر چاپ را که با نیروی بخار کار میکرد،اختراع کرد و ان را در اختیار تایمز لندن قرار داد.

این ماشین می‌توانست ۱۱۰۰ورق در ساعت چاپ کند و به این ترتیب بود که در نوامبر۱۸۱۴چهار هزار نسخه از تایمز لندن را  در چند ساعت چاپ کرد و به این صورت بود که عبارت ماشین های چاپ اتوماتیک سیلندری متولد شد.

خبرهای شکست و نابودی ارتش ناپلئون در ژوئن ۱۸۱۵ در واترلو توسط همین ماشین های چاپ سیلندری چاپ شد و در سال۱۸۴۵بود که شرکت ماشینن فابریک اگسبرگ تأسیس شد و تا سال،۱۸۷۲توانست ۷۵۰ماشین چاپ  اتوماتیک سیلندری را در المان و خارج از المان به فروش برساند.

نخستین ماشین چاپ سیلندری برای روزنامه

در قرن نوزدهم ،جان والتر سوم،نخستین  ماشین چاپ سیلندری را برای روزنامه ساخت و این اختراع به نام ماشین چاپ  والتر معروف شد.

نخستین ماشین سیلندری برای روزنامه در سال۱۸۹۹موجودیت یافت و در سال۱۹۱۲بود که شرکت ماشین فابریک اگسبرگ،نخستین ماشین رول افست را ساخت.در حال حاضر بیش از یک سوم روزنامه های جهان با ماشین های افست مان رولند چاپ میشوند.

در طی حیات روزنامه ها که بیش از چهار قرن است ادامه داردعلاوه بر روش های تولید ،خود روزنامه ها نیز دچار دگرگونی های اساسی شده اند.روزنامه ها از همان روزهای اولیه که بدون ویرایش و کنترل  به چاپ می رسیدند به تدریج به رسانه های جمعی تبدیل شدند  که  از ازادی مطبوعات در سراسر جهان دفاع میکنند و با تحولات عظیم اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی در طول قرن‌ها همگام بوده و گاه بر این تحولات تاثیر گذاشته اند.

عصر طلایی رسانه های چاپی

سال 1890 تا 1920 را عصر طلایی رسانه های چاپی می دانند به خاطر انکه افرادی نظیر رادولف هرست و جوزف پولیتزر و لرد نورتکلیف ،امپراتوریهای نشر خود را به عنوان غول های رسانه ای به راه انداختند.انها روند نشر روزنامه ها را صنعتی تر کردند،اما نام خود را برای جذب مخاطب به روزنامه نگاری زرد آلوده کردند.

روزنامه اکنون  خود به رسانه ای تبدیل شده است که  بسیار اسان خوانده میشود،از تصاویر و صفحه ارایی مطلوب برخوردار است و به  سرعت چاپ میشود.

روزنامه در عصر اطلاعات

روزنامه الکترونیک و چاپی اکنون به طرز مسالمت آمیزی با یکدیگر زندگی میکنند گرچه سهم روزنامه چاپی کمتر شده و بسیاری از روزنامه ها  دچار افت درامد و از دست دادن خوانندگان خود شده اند اما روزنامه ها بیش از چهارصد سال است که در سراسر جهان در حال جهت دهی به افکار عمومی هستند و هنوز جزو شکل های محبوب  و معتبر رسانه ای در عرصه اطلاعات رسانی به حساب می آیند.

نتیجه گیری:

در این مقاله دیده شد که سیر تحول مطبوعات از پیدایش کاغذ و اختراع چاپ،آغاز شد و با پیدایش ماشین چاپ که با نیرو بخار کارمیکرد توسعه یافت.روزنامه ای که ابتدا با یک ورق قادر بود چاپ شود،در گذر زمان خود  به رسانه ای تبدیل شده است وازتصاویر و صفحه ارایی برخوردار است  و نسخه های زیادی از ان در مدت زمان کم چاپ شده تا در اختیار مردم قرار میگیرد.

منابع:

پیشینه مطبوعات جهان؛یونس شکرخواه

تاریخ مطبوعات جهان؛پیرالبر

نویسنده: شمیم نادری