عدم تقویت سواد رسانه ای به انفعال می انجامد / اینترنت عامل تغییرات تمدنی و هویتی

عطنا - نخستین همایش ملی رویکرد‌های انتقادی به فرصت‌ها و چالش‌های شبکه‌ای در فضای مجازی در تاریخ ۱ خرداد ۱۴۰۲ در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.

در پنل اول با موضوع فضای مجازی و هویت دکتر علی حمزه پور، استاد دانشگاه علامه طباطبایی رسانه و فضای مجازی را عامل ارتباط دو سویه میان مخاطب و فرستنده دانست. وی رسانه را فرصتی دانست تا با کمک آن می‌توان به تبلیغ پیام جهانی اسلام پرداخت، اما در مقابل باید از تهدید آن برای از بین بردن هویت فردی و ملی آگاه شد.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: غرق شدن در فضای مجازی و جریان جهانی سازی به سبک لیبرالیسم و ارزش‌های غربی که در تضاد با ارزش‌های انقلاب اسلامی است یک تهدید محسوب می‌شود.

وی افزود: در جنگ ایدئولوژی‌ها لازم است در عرصه تولید نظریات حوزه علوم شناختی، سواد رسانه‌ای دانشمندان علوم ارتباطات را تقویت کنیم تا مغلوب این جنگ نباشیم. در فضای مجازی نباید منفعل باشیم و باید با شناخت تهدید‌ها و فرصت‌ها اثر گذار باشیم.

در ادامه کاوه بازرگان استادیار علوم اطلاعات و ارتباطات مقاله‌ای تحت عنوان الزامات نوین سواد و اخلاق طراحان و کاربران رسانه‌های هوشمند بیان کرد: سند نقشه استفاده از هوش مصنوعی در خاورمیانه به صورت پیش نویس وجود دارد و از مهر سال جاری اجرایی خواهد شد. در سند توسعه هوش مصنوعی با تکیه بر توانمندی‌های داخلی تا سال ۱۴۱۰ ایران در میان ۱۰ کشور اول قرار خواهد گرفت و شاهد رشد اقتصادی خواهیم بود.

کاوه بازرگان افزود: در رابطه با این موضوع دو عاملیت وجود دارد: عاملیت فناوری (انسان در خدمت هوش مصنوعی) و عاملیت انسان‌ها (هوش مصنوعی در خدمت انسان) و عاملیت فناوری گره گشای مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... است.

وی ادامه داد: تنها نقدی که بر این سند وارد می‌شود خالی بودن جایگاه کاربران ذی نفع کلیدی در سند است.
در ادامه دکتر مرتضی فاضلی، دکتری مشاوره دانشگاه علامه طباطبایی مقاله‌ای تحت عنوان پدیدار شناسی بازتولید الگو‌های رفتار جمعی دانشجویان در رسانه‌های اجتماعی ارائه کرد.

فاضلی بیان کرد: در ابعاد مختلف رسانه تحولات بسیاری وجود دارد که مهم‌ترین آن مبحث ناپدید شدن فاصله فضایی و زمانی است که با نظرات مک لوهان برای ما تداعی می‌شود.

فاضلی افزود: فضای مجازی باعث تغییر تمدن و هویت است و این تغییرات همزمان به صورت مثبت و منفی در طول زمان رخ می‌دهد. این فضا دارای مضامینی، چون تاثیر پذیری، پیامد‌های مثبت و منفی و الگوی رفتاری سازنده است و در زمینه پیامد‌های مثبت می‌توان به بالا بودن فراوانی استفاده دانشجویان از رسانه در بحث یادگیری اشاره کرد. اما یادگیری در بستر رسانه باعث کاهش نقش اساتید می‌شود، زیرا در فضای مجازی استاد تنها نقش فرستنده را دارد.

وی تصریح کرد: رسانه باعث شده که دانشجویان نسبت به مسائل نگاهی جهانی داشته باشند و در همه امور زندگی حتی گذران اوقات فراغت به صورت افسارگسیخته‌ای به روز باشند بنابراین سیاست گذاران باید تاثیر رسانه در تغییر سبک زندگی را در نظر بگیرند و مخاطرات پیش رو را به جوانان گوشزد کنند.

در ادامه خدیجه ططری مقاله‌ای تحت عنوان بررسی و تبیین سیر تاریخی هویت ایرانیان از عصر باستان تا امروز را مطرح کردند و به معرفی آثار ایرانی تاثیرگذار در ثابت نگه داشتن هویت ایرانی از جمله شاهنامه پرداخت و این آثار را دارای نقش اطلاع رسانی فرهنگی از نسلی به نسل دیگر دانست.

ططری بیان کرد: از ابعاد هویت ایرانی در شاهنامه می‌توان به مدنیت، عدالت، مشورت ومبارزه اشاره کرد. وی عشق و بزم را در شاهنامه استوار بر طبیعت فرد دانست که بر هویت اجتماعی تاثیر می‌گذارند.

در ادامه محمد زعیم زاده، نماینده اتحادیه انجمن اسلامی دانشجویان مستقل مقاله‌ای تحت عنوان زیست اقتصادی ایرانیان در اینستاگرام و اعتراض سیاست گذاری را بیان کرد. وی به تاثیرات فیلترینگ در دوران اعتراضات در زمینه اقتصادی با بیان در صد‌هایی اشاره کرد؛ و فیلترینگ در یک سال اخیر را مسبب کاهش ۲.۵ درصدی رشد اقتصادی کشور دانست.

زعیم زاده مطرح کرد: به دلیل تفاوت آمار‌های مختلف درباره این موضوع باید مرکز مستقلی تاسیس شود تا از آمار و سیاست گذاری اشتباه جلوگیری شود.

در ادامه پنل نماینده حبیب شرفی استاد دانشگاه علامه طباطبایی مقاله‌ای تحت عنوان بررسی رواج نماد‌های فراماسونری در عصر جدید و تحلیل معنایی آن‌ها ارائه کرد.

وی گفت: نماد‌های شیطان پرستی امروزه رواج پیدا کرده است و شیطان پرستان، شیطان را به عنوان یک الگو می‌دانند بنابراین این فرقه در دسته عرفان‌های کاذب است. از میان این نماد‌ها می‌توان به پنتاگرام، ۶۶۶، استیکر‌های تلگرامی و... اشاره کرد. این نماد‌ها در زندگی روزمره بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در پنل بعدی با عنوان دانشگاه و فضای مجازی موضوعاتی با عناوین در آمدی بر فرهنگ سیاسی کاربران شبکه‌های اجتماعی ایران با تاکید بر ارائه الگوی مطلوب، آسیب شناسی نقش نهاد‌های تنظیم گر فضای مجازی در حمایت از کسب و کار‌های اینترنتی، ارتباطات آب و مسئله آب در خوزستان، مفهوم زنانگی و تکنیک‌های اقناع در اینستاگرام و بررسی تطبیقی جایگاه پلتفر‌های اینستاگرام و ویراستی در مدیریت کنش گری نافرمانان مدنی مورد بحث قرار گرفت.

شیلا باباخانی به بررسی فرهنگ سیاسی در شبکه‌های اجتماعی، شناخت سلیقه کاربران، ویژگی هیای فرهنگ سیاسی کاربران و ارائه الگوی مطلوب پرداخته است.

باباخانی فرهنگ سیاسی را جهت گیری افراد نسبت به سیاست جامعه دانست و فرهنگ سیاسی را در دو عرصه نخبگان سیاسی و شهروندان بررسی کرد و با این مقاله به خلا و گسست این دو پاسخ داد.

باباخانی گفت: فرهنگ سیاسی ایران دارای دو بعد مثبت و منفی است. بعد منفی آن شامل خرافه پرستی و بعد مثبت آن شامل دین داری و خانواده داری می‌شود.

وی ادامه داد: باید مخاطبان فضای مجازی را فعال دانست، زیرا قدرت نقد و بررسی دارند و آگاهانه عمل می‌کنند و به راحتی چیزی را نمی‌پذیرند.

در ادامه محمدرضا ویژه و شکوفه احمدی فضای مجازی را جز لاینفک زندگی امروزی دانستند واعتقاد دارند اداره این فضا باید طبق قانون باشد هرچند که این امر در تعارض با آزادی بیان است و خلا قانون گذاری را سبب ایجاد نتاقض دانستند.

ایشان در رابطه با رونق کسب و کار‌های اینترنتی بعد از لغو فیلترینگ پیشنهاداتی از جمله رفع محدودیت دسترسی، ایجاد فضای ارتباطی موثر در کسب و کار مجازی، به روزرسانی قوانین توسط قانون گذاران، ارتقای زیرساخت‌های شبکه و اینترنت با کمک سرمایه گذاری، برنامه ریزی، بررسی میزان خسارت‌های وارده و جبران آن دادند.

در ادامه سامان خدایاری  نقش رسانه‌ها را در بازنمایی کم آبی مردم خوزستان قابل توجه دانست و برای نمونه به اینستاگرام و تاثیر آن بر عواطف انسان به کمک توسعه فرهنگ دیداری اشاره کرد. سامان خدایاری گفت: بحران آب از ریسک‌های جهانی محسوب می‌شود که بر اثر کاهش آب شیرین به تهدیدی برای سلامت و فعالیت اقتصادی انسان تبدیل می‌شود و اگر این مسئله رفع نشود بر مسائل سیاسی منطبق شده و مشکلات حادتری به وجود خواهد آورد.

ملیحه عابدی و کریم خان محمدی نیز به نقش اینستاگرام در تغییر مفهوم زنانگی اشاره کردند و بیان داشتند اینستاگرام در تبلیغات خود از اصول اقناع استفاده میکند. ایشان به نقش اینستاگرام در کم رنگ شدن نقش مادری و همسری اشاره کرد و دلیل آن را سوق دادن زنان به سمت تن نمایی و دیده شدن دانست و افزود: بلاگر‌ها در فضای مجازی از اصول اقناع برای تبلیغاتشان استفاده می‌کنند.

در ادامه مجتبی عبد فدایی و محمد علی رحیم نژاد به تاثیر فضای مجازی در تضعیف منافع اقتصادی ایران و تقویت منافع اقتصادی چین در رابطه با ایران اشاره کردند، زیرا به دلیل دشمنی آمریکا و ایران چین توانست منافع دفاعی از ایران دریافت کند و با کشور‌های اطراف ایران ارتباط خوبی بگیرد.

همچنین فاطمه دردشتی دانشجوی دکتری وجود قانون در فضای را از واجبات دانست، زیرا اگر کسی که در فضای مجازی رشد کرده و طرفدارانی دارد مرتکب خطایی شود، قانون با آن برخورد می‌کند. وی فضای مجازی را جوهره مبارزات سیاسی مبتنی بر ارتباطات دانست، زیرا مردم از این شبکه‌ها اخبار را دریافت می‌کنند.

او پیشنهاداتی از جمله توسعه زیرساخت مناسب برای پلتفرم‌های داخلی توسط دولت، حمایت از پلتفرم‌های ایرانی توسط مردم، تولید محتوای هدفمند و نشر آن در سکو‌های داخلی و رعایت قوانین وضع شده توسط کاربران برای بهتر شدن فضای مجازی بیان کرد.

در اختتامیه این مراسم از برگزیدگان مقالات  ططری، اکرم کوچکی، دکتر مریم وحیدی، صادق شکری، فاطمه امیرحسینی، الهه سادات میرسلیمی، منصور شادکام، حسین سراوانی، علیرضا حاتمی، محمود الله یاری، دکتر رضا رضایی، شرفی صفا، فاطمه کریمی سردشتی و شکوفه احمدی تقدیر شد.

عباس اسدی مدیر گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در اختتامیه به خواسته‌های شرکت کنندگان در این همایش اشاره کرد این خواسته‌ها عبارت بودند از: برگزاری همایش‌های مشابه در زمینه تخصصی، ایجاد کلینیک نقد فضای مجازی، ایجاد تلویزیون اینترنتی با محوریت دانشکده ارتباطات، توجه به هویت در فضای مجازی، توجه به فرهنگ ایرانی اسلامی، تقویت نگاه انتقادی در فضای مجازی، وارد شدن دستگاه هایی، چون مجلس به این موضوع و قانون گذاری با کمک دانشگاه ها.