حجاب؛ حکمی فردی با آثاری اجتماعی

عطنا - يَا بَنِي آدَمَ لَا يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَيْكُمْ مِنَ الْجَنَّةِ يَنْزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْآتِهِمَا (سوره اعراف - آیه ی ۲۷).

حجاب اسلامی در هر نوعی و در هر کشوری دارای ابعاد مختلف فردی، اجتماعی، فرهنگی و هویتی است و در هر زمینه کارکرد‌هایی دارد و آثار‌ گوناگونی بر جای می‌گذارد. آثار فردی حجاب، مسئله‌ای است که بیشتر در حوزه‌های دینی و روانشناسی از آن بحث می‌شود؛ اما عمده این بحث درباره آثار هویتی، اجتماعی و فرهنگی و در‌نهایت آثار سیاسی حجاب است. به‌طور‌کلی جهت آشنایی و تقریب ذهن به طور خلاصه به یک اثر فردی حجاب اشاره می‌شود که مهم‌ترین آن است و در قرآن نیز به آن اشاره شده است.

یکی از آثار مهم فردی حجاب آثار روحی و روانی ناشی از رعایت حجاب است، اگر فردی با آزادی خود و با انتخاب و میل خود پوششی را جهت پوشاندن خود بر می‌گزیند، این انتخاب اول از همه در درون او اثرگذار است و مایه‌ی آرامش او می‌شود، زیرا جدای از اینکه چه نوع پوششی را برای خود برمی گزیند برگرفته از اراده و شخصیت او است. اگر زن مسلمان حجاب اسلامی را برای خود انتخاب کند، ناخودآگاه روحیه قوی و محیط امن و سالمی را برای خود قرار داده است که با روح آرام او همخوانی دارد و از طرف دیگر به افکار و عواطف و در یک کلام شخصیت خود به‌عنوان بانوی مسلمان احترام گذاشته است و حجاب وسیله‌ای برای تحکیم شخصیت او در جامعه شده است.

حفظ حریم بانوان در ارتباطات با مصونیت و آرامش آنان پیوند نزدیکی دارد و پوشش دینی می‌تواند آسیب‌ها و خطرات احتمالی که به حریم بانوان تعرض می‌کند را کمتر کند یا از بین ببرد، خواه در کشوری اسلامی باشد خواه در کشوری غیر اسلامی. در حقیقت این پوشش، نمونه استاندارد حضور در جامعه را معرفی می‌کند و بیان می‌کند که توجه به جنسیت نباید به عنوان محور تعاملات اجتماعی قرار بگیرد و انسانیت و شخصیت زن تحت تاثیر جنسیت او نیست، در این صورت احترام زن نیز حفظ می‌شود ( غلامی، ۱۳۹۱: ۹۹). نمونه‌های متعددی در کشور‌های مختلف صحت این گفته را تایید می‌کند اما نمونه زیر مصاحبه‌ای خلاصه شده از یک بانوی مهاجر در فرانسه است که از زبان خود به این نکته اذعان کرده است.

مریم بوجیتو بانوی الجزایری است که در فرانسه کار می‌کند، از حجاب و آرامش بدست آمده از حفظ آن می‌گوید. او معتقد است درگیری مصر با غربی‌ها و انقلاب اسلامی ایران او را نسبت به مسئله حجاب آگاه کرده است. او می‌گوید: «زندگی کردن در یک شهر بزرگ و بیگانه به‌اندازه کافی دشوار هست، چه برسد به اینکه یک زن به خاطر زن بودن در خیابان نیز متحمل اذیت و آزار‌های جنسی مردان قرار گیرد. برای من دور نگه‏‌داشتن خودم از نگاه خیره‏ مردان بیگانه و نا‌محرمان دارای اهمیت است. حجاب آزادی بیشتری به من می‏ دهد و نشان می‏ دهد که من زنی هستم که به حجاب و حیا و عفت پایبندم. زندگی در یک فضای بیگانه دشوار و ناخوشایند است و رعایت حجاب برخی از این دشواری‏‌ها را مرتفع می‏ کند. موقع بیرون رفتن از خانه اگر حجاب داشته باشم، خطری مرا تهدید نمی‏ کند. همچنین وقتی محجبه هستید در هر شرایطی احساس امنیت می‌‏کنید»
 
اما در حفظ مسئولیت‌های اجتماعی، همانطور که مشخص است صحنه اجتماع محل کار، تحصیل و تلاش و... است هر فردی اعم از زن و مرد نسبت به‌جامعه خود مسئول‌اند و وظایفی دارند، قسمتی از این مسئولیت به عهده زنان است و پذیرش حضور زنان باحجاب در صحنه‌هایی که امکان ناهنجاری و انحراف در آن‌ها بالا است باعث می‌شود مانع افزایش چنین انحرافات و ناهنجاری‌ها شود؛ چون در عرصه‌های مختلفی مانند مدارس، مساجد، دانشگاه‌ها، هیئت‌ها، صحنه‌های علمی و ورزشی و... حضور و مسئولیت آن‌ها باعث می‌شود تا هنجاری مانند حجاب حفظ شود زیرا اصل مسئله حجاب یعنی پذیرش حضور زن در جامعه با بیان شرایط و چگونگی آن، (رهنما، اکبر‌زاده آرانی و خاری آرانی، ۱۳۹۴: ۴۹). آیت‌الله خامنه‌ای ضمن انتقاد از انگیزه‌های فمنیستی که بی‌حجابی را شرط پیشرفت می‌داند، بیان می‌کند که اینکه زن با برداشتن حجاب در میادین علم و سیاست و یا در میدان فعالیت‌های اجتماعی پیشرفت می‌کند صحیح نیست؛ بلکه همه‌ی این‌ها با حفظ حجاب و عفت ممکن است (خامنه ای، ۱۳۹۶: پایگاه حفظ و نشر اثار آیت الله خامنه ای).
 
برگرفته از پایان نامه «حجاب اسلامی و نقش آن در دیپلماسی عمومی و قدرت نرم»، زینب بهمنی، کارشناسی ارشد روابط بین الملل.