نشست بررسی چالش‌های قیمت گذاری خودرو

عطنا - نشست علمی با موضوع بررسی چالش‌های قیمت‌گذاری خودرو با حضور مهدی طغیانی نماینده مجلس شورای اسلامی و امید قالیباف سخنگوی وزارت صمت یکشنبه ۱۷ اردیبهشت در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

خلاصه ای از پرسش و پاسخ های مطرح شده در این نشست به شرح زیر است:

مجری : در مورد خودرو کدام نهاد باید پاسخگوی قیمت ها باشد و از چه کسی باید مطالبه گری کرد؟

قالیباف: در یک کلمه خودرو ساز باید پاسخگو باشد هم در مورد کیفیت و هم در مورد قیمت. ما در شرایط عادی نیستیم، در ۵ سال گذشته تولید کم‌تر از یک میلیون دستگاه بود و واردات هم در همین قطع می شود و نوسانات ارز هم وجود داشته است؛ همچنین تقاضا حدود یک میلیون و ۵٠٠ دستگاه بوده است، در نتیجه با کمبود عرضه مواجه شدیم.

مداخله در بازار باید به شکلی باشد که این بازار به شکل طبیعی خودش بازگردد. بحث دوم مصرف کننده نهایی‌ست که خودرو سواری می‌خواهد به او تحویل داده شود. از طرف دیگر باید رشد عرضه مناسبی هم بتوانیم ایجاد کنیم‌.
 
طغیانی: بازار خودرو و صنعت خودرو را باید از هم جدا کنیم البته که به هم مرتبط هستند. بازار خودروی ما تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله صنعت خودرو هست. 

چه مسیری طی شد که دچار چنین وضعیتی در بازار شدیم؟! خب این وابستگی صنعت خودرو چه در بحث تولید داخل چه در بحث واردات همیشه ارزبر بوده برای ما، ارزآوری نبوده است. زمانی که ما دچار تحریم شدیم این صنعت به خاطر وابستگی ضربه خورد؛ هم در بحث واردات و هم در بحث تولید داخل دچار مشکل شد. خودرو در ایران یک کالای سرمایه ای است، مردم می‌خرند تا گران‌تر بفروشند. یعنی غیر از تقاضای مصرفی تقاضای سرمایه‌ای هم داریم.

بحث انحصار در صنعت خودرو داریم. ۹۵٪ تولیدات توسط دو خودروساز تولید می شود و انحصارگر اجازه قیمت گذاری دارد. شورای رقابت در این جا موظف به اجرای فرمول قیمت‌گذاری است. باید جلوی رانتی که خودروساز به دست می‌آورد با همین قیمت گذاری گرفته شود.
 
مجری‌: قدمت خودروسازی ما کم نیست؛ نسبت به ترکیه ، کره جنوبی و تجربه زیادی داریم ولی ما همچنان مشکل تأمین قطعات را داریم با اینکه کره جنوبی هم در زمان‌هایی دچار انحصار بوده است؛ چرا آن‌ها توانستند خودشان را به اینجا برسانند ولی ما نتوانستیم؟

قالیباف: تمام مسئله برمی‌گردد به حکمرانی در صنعت خودرو. تمام هدف این بوده است که یک خودروی اقتصادی زیر پای یک ایرانی باشد. (مثل پیکان در این ۵۰ سال) وقتی صنعت بتواند صادرات هم داشته باشد واردات هم بهتر انجام می‌شود ، چون بازار در مقابل بازار قرار می‌گیرد.

در مورد نحوه قیمت‌گذاری، ما طوری قیمت‌گذاری کرده‌ایم که آن هایی که مونتاژ کار هستند منفعت می‌برند و خودروسازهایی که خودروهای پر تیراژ تولید می‌کنند زیان می‌بینند.

مجری : ساز و کار قیمت‌گذاری در شورای رقابت چگونه هست و آیا به نظر شما این رویه قیمت گذاری صحیح هست یا نه ؟

طغیانی : ما در بحث سیاست گذاری صنعت خودرو دچار مشکلات جدی هستیم. ما چون فقط در بازار داخلی تولید می‌کنیم عملا باعث می‌شود به روزرسانی خودرو صرفه نداشته باشد. سایز بازار ما کوچک هست. در مورد بحث قیمت‌گذاری در شورای رقابت، روش این بود که قیمت محصول را براساس قیمت قطعات برآورد می‌کردند و سال به سال بر اساس تورم در بانک مرکزی در بخش خودرو  به روز می‌کردند. در دوره جدید مدل را تغییر دادند چون هزینه واقعی تولید کننده را پوشش نمی‌داد. هزینه های تولید شامل هزینه های قطعات، سرمایه‌گذاری و مالی را جمع بزنیم و همین عملیات ۳ ماه یک بار تکرار بشود.
 
مجری : راهکار مطلوب وزارت صمت برای نحوه عرضه خودرو در آینده چیست؟

قالیباف : برنامه این هست که بازار خودرو بدون مداخله بتواند اداره شود. عرضه خودرو را تا ۴۰٪ افزایش دادیم . این شرایط باید ادامه پیدا کند. سامانه جامع که پیشنهاد شورای رقابت بوده، خوب عمل کرده است. در مجموع تمرکز وزارت صمت بر روی افزایش عرضه هست و بنا بر این است امسال تا یک میلیون و ٧٠٠ به بالا تولید داشته باشد. شورای رقابت می‌تواند اختلاف بین قیمت کارخانه و بازار را کم کند. هدف باید این باشد انحصار بازار خودرو کم شود. یکی از موضوعات مهم هم کاهش قدرت خرید مردم است و مصرف خودرو از دسترس مصرف کننده دور شد. امیدوارم سیاست‌گذاری‌های شورای رقابت نتایج خوبی در بخش تقاضا و عرضه به جا بگذارد.

طغیانی: درحال حاضر چیزی بالغ بر 4 میلیون تقاضای انباشته خودرو در کشور وجود دارد که ناشی از کاهش تولید در سال‌های گذشته می‌باشد علاوه بر این تقاضای انباشته، مقدار زیادی تقاضای سوداگرانه نیز وجود دارد. فاطمی امین توانست میزان تولید را به 3/1 میلیون خودرو در سال افزایش دهد. اما این مقدار کافی نیست.

کمیسیون صنایع و معادن مجلس به این نتیجه رسیده است که برای حل التهابات ناشی از کاهش تولید سال‌های گذشته، واردات خودرو اجتناب ناپذیر است. مهم‌ترین مانع واردات کمبود ارز در داخل کشور است. برای وارد کردن 4 میلیون خودرو به داخل کشور، چیزی بالغ بر 60 میلیون دلار ارز لازم است. این در حالی است که صادرات نفتی در یکسال 80 میلیارد دلار، وارد می‌کند. این کمبود ارز باعث می‌شود به سراغ واردات خودرو های کارکرده برویم. مردم خودرو های 60 الی 70 هزار کیلومتر خارجی را به خودروی صفر داخلی تریجیح می‌دهند. واردات خودرو می‌تواند موجب فروکش کردن التهابات بازار شود. یک اشکالی که به سیستم حکمرانی ما وارد است، نداشتن واکنش سریع است که عامل آن پراکندگی مراجع تصمیم‌گیری است. رهبر معظم انقلاب به همین دلیل شورای هماهنگی اقتصادی را تشکیل دادند.

سوال دانشجویی: راهکار موجود برای ایجاد رقابت در بازار و شکستن انحصار چیست؟

طغیانی: حل مشکل بازار خودرو با یک راهکار امکان پذیر نمی‌باشد. نیازمند مجموعه‌ای از اقدامات است که باید در کنار هم صورت بگیرد. در حال حاضر مجلس برای ایجاد رقابت در بازار و حل مشکل خودرو چند راهکار دارد. این اقدامات عبارتند از واردات خودرو نو، واردات خودرو کارکرده، واردات از مناطق آزاد، افزایش تولید، مالیات بر سوداگری خودرو و دیگر اقدامات می‌باشد.

سوال دانشجو: چرا امکان واردات خودرو برای عموم مردم وجود ندارد؟

طغیانی: یکی از ایرادات وارده آن است که قانون بر دوش واردکننده تعهداتی قرار داده که حقیقتا الزامی نیاز نیست. این تعهدات عملا به خودی خود ایجاد رانت می‌کند. این در حالی است که همین تعهدات هم در اکثر موارد، اجرایی نمی‌شود.

سوال دانشجو: برنامه بلند مدت وزارت صمت برای وضعیت بازار خودرو چیست؟

قالیباف: در رابطه با برنامه های بلند مدت وزارت صمت، یک افق سه ساله در نظر گرفته شده است در این راستا برنامه‌ای نیز تدوین شده است. این برنامه به جهت مشاهده عموم و نقد و بررسی از جانب صاحب نظران، در سامانه وزرات صمت قرار داده شده است.

طغیانی: خواهشی که از دانشجویان عزیز دارم این است که مسئله خودرو را رها نکنند. همین برنامه‌ای که آقای قالیباف به آن اشاره کرده‌اند را مطالعه کرده و تحقق آن را مطالبه کنند.