پیامبر(ص) را نمی‌شناسیم؛ مبعث فرصتی برای شناخت دقیق

عطنا - بیست و هفتم رجب سالروز بعثت پیامبر اکرم(ص) است؛ روزی که آخرین پیام‌آور الهی برای دعوت مردم به سوی کمال و سعادت ابدی برگزیده شد و ارکان اندیشه جاهلیت به لرزه درآمد و فروریخت. به همین مناسبت با سعید طاووسی مسرور، استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت‌وگو کردیم که متن آن را در ادامه می‌خوانید؛

یک بحث درباره مبعث این است که پیام مبعث برای مسلمانان و بشریت چیست؟ یکی از مهمترین پیام‌هایی که مبعث برای بشریت دارد بحث توحید است که نوعی آزادی عقیده است از تمام خدایان دروغین، چه در قالب بت چه در قالب انواع افکار و ایسم‌ها. پیام توحید برای بشریت چه در آن زمان چه در سراسر دوره‌های بعد از پیامبر(ص) بسیار جذاب بوده است. گوته در دیوان خودش یکی از دلایل علاقه‌اش به اسلام را همین پیام توحید می‌داند. حتی در برخی حکومت‌های مسیحی شاهد بودیم از پیام توحید پیامبر(ص) درس گرفتند.

یکی از مسائلی که درباره بعثت پیامبر(ص) در قرآن ذکر شده است این است که حضرت آمده تا زنجیرها و گره‌هایی که خودتان بر خودتان زدید باز کند. این فقط خطابش به عرب نیست و در همه فرهنگ‌ها مصادیقی از جاهلیت وجود داشته چه ایران باستان چه روم باستان. کافی است سریال‌هایی که درباره تاریخ روم ساخته شده است را ببینید. پیامبر(ص) آمد که اینها نباشد و فراتر از اینها خرافاتی که به نام دین ایجاد شده بود را محو کند و به جای آن توحید و دین خدا را بیاورد.

عدالت از شعارهای مهم پیامبر(ص)

همین پیام‌ها و مناسک ساده اسلام بود که باعث شد در مدت زمان اندکی اسلام در گستره جهان پخش شود. از اسپانیا تا چین، از یمن تا ارمنستان دامنه وسعت این دین بوده است. نه فقط با زور شمشیر بلکه اسلام به خاطر شعارهایی که داشت بدون شمشیر به اقصی نقاط دنیا رسید. آن پیام چه بود؟ یکی از مهمترین پیام‌ها برابری بود اینکه نزد خدا فرقی بین انسان‌ها نیست. اگر نگاه کنیم در دوره ساسانی حتی آتشکده‌ها طبقاتی بوده است یعنی حتی عبادت طبقاتی شده بود. مظاهری از اینگونه رفتارها هنوز هم در بین ما وجود دارد. این پیام برابری پیامی است که هر انسانی آن را درک می‌کند و کسانی که به راه راستین پیامبر(ص) رفتند به این شعار وفادار بودند. امیرالمومنین(ع) در دو مورد مصلحت‌سنجی نمی‌کرد: عدالت اقتصادی و عدالت نژادی. همین عدالت از شعارهای مهم پیامبر(ص) بود و وقتی امیرالمومنین(ع) وقتی می‌خواست این قانون را اجرا کند حتی برای برادرش عقیل سخت بود.

این پیام‌ها یعنی پیام‌هایی مثل عدالت و توحید و برابری پیام‌های فراگیر بوده و بسیاری از دل‌ها را در آن دوره جذب کرده و در آینده هم مورد تاثیر خودش قرار داده است و همین امروز هم برای بشر جذاب است و در مناطقی مثل اروپا روند رو به رشد اسلام‌گرایی را شاهدیم ولی چه بهتر که مسلمانان بین زندگی خودشان و این شعارها و پیام‌های قرآنی و نبوی هماهنگی بیشتری ایجاد کنند و بیشتر در عملشان دیده شود.

مناسبت‌ها چه کارکردی در زندگی ما دارند؟

یکی از مهمترین کارکرد مناسبت‌ها یادآوری است؛ یعنی اینکه ولادت و وفات یا هر اتفاق مهمی برای شخصیتی یا قومی یا ملتی افتاده است یکی از فوایدش این است که آن را به یاد بیاوریم و فراموش نکنیم. یکی از مهمترین این مناسبت‌ها مبعث است و مبعث اهمیتش در این است که خدا در این روز شخصی که می‌خواست نسخه کامل دینش را به او ببخشد انتخاب کرده است و معرفی کرده است. روز مبعث یکی از ایامی است که ما پیامبر اکرم(ص) را به یاد بیاوریم. ممکن است کسی بگوید ما همیشه به یاد پیامبر(ص) هستیم. مبعث باز بهانه‌ای است که بیشتر به ایشان توجه کنیم. وقتی می‌خواهیم به آن حضرت بیشتر توجه کنیم می‌تواند از ابعاد مختلف باشد مثلا درباره حضرت مطالعه کنیم چون ما فکر می‌کنیم آن حضرت را می‌شناسیم در حالی که اینطور نیست و چیزهایی که به ما آموختند یکسری کلیات و اطلاعات شناسنامه‌ای است. شواهد زیادی نشان می‌دهد ما پیامبر(ص) را نمی‌شناسیم مثلا در فضای ادبیات داستانی چند کتاب درباره پیامبر(ص) نوشته شده است؟ در فضای سینما برای پیامبر(ص) چه کاری کرد‌ه‌اند؟ در یک کتابی خواندم که نوشته بود در مورد پیامبر(ص) دو فیلم ساخته شده است ولی درباره عیسی مسیح ۱۸۰ فیلم ساخته شده است.

شما کتاب «اخلاق پیامبر و اخلاق ما» را تورق کنید، چقدر از حکایت‌های ناب از پیامبر(ص) نقل کرده که به گوش ما نخورده است. بنابراین ما باید اگر پیامبر(ص) را دوست داریم در روزهایی مثل مبعث توجه بیشتری به حضرت داشته باشیم. حدیثی از پیامبر(ص) است که من را مثل قمقمه سوارکار نکنید! ابن اثیر گفته است سوارکار وقتی می‌خواهد قمقمه را در خورجین بگذارد رو می‌گذرد ولی وقتی اسب حرکت می‌کند قمقمه به پایین خورجین می‌رود. مقصود پیامبر(ص) هم این است که ما از نظر نظری می‌گویم پیامبر(ص) عشق ما است ولی در عمل همه کار می‌کنیم ولی آخرش به یاد پیامبر(ص) می‌افتیم. برخی دوستان ما وقتی مقاله می‌نویسند بر اساس مبنای غربی بحث می‌کنند ولی آخر مقاله می‌گویند قرآن و پیامبر(ص) هم این را گفته است تا متهم نشوند غربی شدند. این در حالی است که باید برعکس باشد.

در روایتی از حضرت آمده است «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ» برخی می‌گویند سند حدیث ضعیف است. اولا فقط این حدیث سندش ضعیف نیست ثانیا اگر ضعیف باشد مفهومش غلط نیست و مفهومش در روایات دیگر هم آمده و دارد این را بیان می‌کند که پیام بعثت من پیام اخلاق است. همه بحثی که من از شعر و ادبیات و مقاله کردم یکی از خروجی‌های اصلی‌اش باید این باشد که اخلاق ما درست شود.