پیشرفت‌های علمی ایران پس از انقلاب برای بسیاری غیرقابل باور بود

عطنا - برای اطلاع از پیشرفت علمی ایران کافی است نگاهی به سایت‌های خبری علمی بیندازیم یا یک نگاه کوچک در معتبرترین پایگاه‌های علمی دنیا.

حتی با کوچکترین جستجویی متوجه می‌شویم که ایران در حال حاضر در رتبه پانزدهم تولید علم دنیا و در قله تولید علم منطقه قرار دارد و در منطقه آقایی می‌کند.

اما همین کشوری که در حال حاضر در رأس افتخار منطقه قرار دارد، روزگاری را گذرانده است که حتی رشته‌های دکتری در این کشور تدریس نمی‌شد و جوانانش برای ادامه تحصیل ناگزیر باید به خارج از کشور می‌رفتند، ایران یک کشور وابسته بود و برای درمان بیماری مردمانش باید پزشک از کشورهای دیگر حتی از همین کشورهای منطقه به ایران می‌آمد.

شاید برای برخی غیرقابل باور بود که با وقوع انقلاب اسلامی در ایران، کشور اینگونه رشد کند که حالا پس از چهل و چهار سال در اوج تولید علم منطقه قرار گیرد.

درباره پیشرفت‌های علمی ایران صحبت‌های عبدالله معتمدی رئیس دانشگاه علامه طباطبایی را در گفتگو با فارس می‌خوانیم.

معتمدی که متولد ۱۳۴۱ شهرکرد است و فارغ التحصیل رشته روانشناسی در مقطع کارشناسی دانشگاه اصفهان بوده و تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه علامه طباطبائی طی کرد. همچنین مقطع دکتری خود را در رشته روانشناسی در دانشگاه تربیت مدرس به پایان رساند و در حال حاضر استاد تمام رشته روانشناسی بالینی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه‌طباطبائی است.

معتمدی تدریس خود را از سال ۱۳۷۴ تاکنون داشته است، عضو کمیتۀ آمایش عالی، عضو هیأت امنای دانشگاه های منطقۀ اصفهان، رئیس دانشگاه شهرکرد از سال ۸۴ تا ۸۷، رئیس دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهرکرد از سال ۸۲ تا ۸۴، معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی در سال ۹۲، مدیر کارگروه تخصصی برنامه ریزی و گسترش آموزش عالی روانشناسی، رئیس گروه تخصصی روانشناسی، مسوول بسیج اساتید دانشگاه علامه طباطبائی، عضو کارگروه روانشناسی شورای تحول علوم انسانی و مدیر مسوول و صاحب امتیاز فصلنامۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهرکرد بخشی از سوابق معتمدی است.

معتمدی با این پیشینه قوی در حوزه آموزش عالی از این حوزه قبل و پس از انقلاب صحبت کرده است.

* تقریبا در هیچ رشته‌ای نیست که دانشجویان ایران مجبور به تحصیل در خارج از کشور باشند

در ابتدا به طور کلی از آموزش عالی ایران قبل و بعد از وقوع انقلاب اسلامی بگویید.

معتمدی: از نظر کمی و کیفی آموزش عالی در ایران پس از انقلاب اسلامی بسیار متفاوت از قبل انقلاب است، از نظر کمی تعداد دانشجویان و تعداد دانشگاه‌ها و رشته‌های تحصیلی قابل مقایسه با قبل از انقلاب نیست.

در حالیکه کل دانشجویان قبل از انقلاب به کمتر از ۲۰۰ هزار نفر می‌رسید این تعداد پس از انقلاب به بیش از ۴ میلیون نفر رسید.

از لحاظ کیفی نیز در حالیکه تعداد رشته‌های تحصیلی دانشگاه ها محدود بود و بیشتر دانشجویان قبل از انقلاب در دوره کارشناسی تحصیل می‌کردند پس از انقلاب تقریبا در تمام رشته‌های علمی و به ویژه دوره های تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد و دکتری رشته های مختلف دایر شد آنچنانکه در حال حاضر تقریبا در هیچ رشته‌ای نیست که دانشجویان ایران مجبور به تحصیل در خارج از کشور باشند.

این رشد کمی و کیفی در آموزش عالی رشد و توسعه اجتماعی شگرفی را در جامعه ایران ایجاد کرد، به طوریکه در حال حاضر در تمام زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، فنی و مهندسی هزاران متخصص در کشور وجود دارد که در برنامه ریزی و اجرای فعالیت‌های دانش بنیان در خدمت کشور و مردم هستند.

* افزایش امید به زندگی در مردم پس از وقوع انقلاب اسلامی

در چه زمینه‌هایی می‌توان پیشرفت کشور را مثال زد؟

معتمدی: در رشته‌های علوم پزشکی تربیت هزاران متخصص ضمن بی نیاز کردن کشور از ورود پزشکان غیر ایرانی یا رفتن مردم برای درمان به کشورهای دیگر سطح سلامت و کیفیت زندگی مردم را بسیار ارتقا داده است، آنچنانکه امید به زندگی از ۵۵ سال پیش از انقلاب اسلامی به بیش از ۷۵ سال رسیده است.

در علوم فنی و مهندسی نیز پیشرفت‌های ایران پس از انقلاب اسلامی برای بسیاری از افراد غیرقابل باور بوده است.

در علوم انسانی چطور؟

معتمدی: در علوم انسانی تولیدات علمی مختلف و به کار گیری دانش علوم انسانی در حوزه های مختلف اعم از اقتصاد، سیاست، مدیریت، روان شناسی و غیره توان عمل و اقدام جامعه را چند چندان ارتقا داده است.

در حال حاضر رشته‌های مختلف علوم انسانی در بیشتر دانشگاه‌های بزرگ در دوره های مختلف کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دایر است.

علاوه بر آن دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان تنها دانشگاه تخصصی علوم انسانی که پس از انقلاب اسلامی از تجمیع برخی آموزشکده ها و موسسات علمی قبل از انقلاب شکل گرفت تاکنون موفق شده است بیش از یک صد هزار فارغ التحصیل را در رشته‌های مختلف علوم انسانی به جامعه تحویل دهد.

* دو نقش مهم علوم انسانی در توسعه کشور

به طور کلی نقش علوم انسانی در پیشرفت کشور را به چه صورت می‌توان تحلیل کرد؟

معتمدی: نقش علوم انسانی در توسعه و پیشرفت جامعه از دو نظر حائز اهمیت است؛ نخست از نظر نقشی که علوم انسانی در گستره رشته‌های مختلف علوم انسانی در جامعه ایفا می کند و به عنوان مثال نقش دانش اقتصاد در توسعه و پیشرفت اقتصادی یا نقش دانش اجتماعی در مواجهه با مشکلات و مسائل اجماعی که بیانگر کنش علمی رشته‌های علوم انسانی در توسعه و پیشرفت جامعه است، دوم نقش غیرمستقیم علوم انسانی در زمینه های و موقعیت‌هایی است که هرچند به لحاظ جنس فعالیت از جنس علوم انسانی نیستند اما متاثر از علوم انسانی هستند به عنوان مثال در حال حاضر فعالیت ها در بخش صنعت یا بخش کشاورزی بی نیاز از کمک دانش علوم انسانی نیستند و از حوزه مدیریت صنعتی و کشاورزی تا موضوع افزایش بهره وری همگی به نقش علوم انسانی برمی‌گردند.

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی این ظرفیت علمی که فارغ التحصیل دانشگاه‌های کشور بودند در خدمت جامعه قرار گرفتند و کیفیت فارغ التحصیلان دانشگاه‌های ایران در سال‌های اخیر به حدی است که اگر دانشگاهی برای جذب هیات علمی بین یک نفر فارغ التحصیل از دانشگاه های ایران و یک نفر فارغ التحصیل از میان تحصیل کردگان در خارج از کشور متحیر باشد بدون شک فارغ التحصیل دانشگاه های ایران را ترجیح می‌دهد.

ظرفیت علمی که پس از انقلاب در ایران ایجاد شده است شرایطی را به وجود آورده است که در حال حاضر شاهد حضور هزاران دانشجوی غیرایرانی در دانشگاه های کشور هستیم و علاوه بر آن تولیدات علمی و محتواهای آموزشی دانشگاهی که در ایران تولید شده است در بسیاری از دانشگاه های کشورهای دیگر مورد استفاده قرار می گیرند.

براساس شاخص های علمی جهانی نیز رشد علمی کشور در سال های اخیر به گونه‌ای بوده است که خروجی دانشگاه‌های ایران در بین کشورهای غرب آسیا در جایگاه نخست بوده است و این جایگاه در چند سال گذشته به طور مرتب هم تکرار شده است.