انقلابی برای تعالی انسان

عطنا - پژوهش‌های مختلفی درباره پیامدهای اجتماعی و توسعه انقلاب‌های اسلامی صورت گرفته است هرچند برخی از این پژوهش‌ها ادعا می‌کنند انقلاب‌های اسلامی ظرفیت اجتماعی و انسانی را تقویت نکرده و پروژه‌های توسعه‌ای در طول این ۴۰ سال تقویت نشده‌اند، اما به اذعان اندیشکده‌ها و سازمان‌های معتبر بین‌المللی مانند بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول- که به رصد رنکینگ کشورهای مختلف می‌پردازند- نتایج دیگری اشاره شده است.

​​​​​​​اما در نگاهی جدیدتر ابتدا به رتبه بندی آمارهای جهانی در بحث شاخص‌های توسعه در سازمان ملل با نگاهی به داده‌های توسعه انسانی برای ۱۹۱ کشور ، ایران را مورد کاوش قرار می‌دهیم.کشورهای دارای توسعه انسانی متوسط (۴۴ کشور) و کشورهای دارای توسعه انسانی پایین که شامل ۳۲ کشور است. ایران با آخرین کشور در گروه نخست یعنی گروه کشورهای دارای توسعه انسانی بسیار بالا تنها ۱۰ پله فاصله دارد.صعود یک‌پله‌ای ایران در رده‌بندی جهانی توسعه انسانی در گزارش جدید سازمان ملل در حالی است که در دو گزارش قبلی این سازمان، ایران از این نظر سه پله نزول کرده بود.

ارزشیابی شاخص توسعه انسانی از ترکیب امتیازهای بسیاری بدست می‌آید که از آن جمله به میزان امید به زندگی، نرخ باسوادی، دسترسی جمعیت روستایی به برق و میزان در دسترس‌بودن اینترنت می‌توان اشاره کرد.

در دسته‌بندی اصلی سازمان ملل درخصوص شاخصه‌های ترکیبی توسعه انسانی، سه دسته شاخص به چشم می‌خورد که عبارت‌اند از: شاخصه‌های سلامت، آموزش و امید به زندگی. 

الف) حوزه سلامت و بهداشت امید به زندگی در بدو تولد، کل (سال)

بر اساس آمار بانک جهانی در سال۱۹۶۰ امید به زندگی در ایران، ۵۱ سال و در سال‌های۱۹۷۰، ۱۹۷۴، ۱۹۷۶، ۵۸ سال، ۶۰ سال، ۶۱ سال و در سال منتهی به انقلاب اسلامی درنهایت ۶۲ سال بوده است.در آمار امید به زندگی در سال۲۰۲۰، با ۱۰ پله افزایش به ۷۲سال رسیده است و در حال حاضر در نمودار نقطه‌ای با ۱۲ پله افزایش به ۷۴.۸۳ (با تقریب ۷۵ ) سال رسیده است.این در حالی است که این آمار در هند ۱۵/۷۰ سال، آمریکا ۷۷/۲۸ سال، چین ۰۸/۷۸ و در برزیل ۷۴/۱ سال است.به نظر می‌رسد این آمار، نتایج قابل قبولی را در ارتباط با افزایش امید به زندگی در ایران نشان می‌دهد. امید به زندگی در زمان رژیم پهلوی مشابه آمار فعلی امید به زندگی در افغانستان و حدود ۵۰ سال بود.

مرگ و میر کودکان

بچه‌ها موجودات بی‌گناهی هستند. یکی از دلایل این بی‌گناهی این است که خودشان هیچ نقشی در افزایش استانداردهای زندگیشان ندارند. اینجاست که نقش سیاست‌ها و تأثیرات دولت خیلی مهم می‌شود. جمهوری اسلامی هم از ابتدای تشکیل در جهت افزایش سلامت این گروه بی‌دفاع تلاش کرده است. برپایه آمارهای بانک جهانی در سال۱۹۹۰، تعداد کودکانی که زیر پنج سال ‌مرده‌اند ۹۳ نفر در هر هزار تولد بوده است. این آمار در ابتدای انقلاب خیلی بیشتر از این حرف‌ها و تا حدود ۳۰۰ نفر در هر هزار نفر بود. اما با سیاست‌هایی که جمهوری اسلامی اتخاذ کرده است، تعداد کودکان زیر پنج سال که فوت می‌کنند به ۱۳نفر در هر هزار نفر در سال۲۰۲۰ رسیده است. آمار جهانی برای این شاخص هم حدود همان ۳۷نفر در هر هزار تولد است. آمار میانگین منطقه‌ای این شاخص هم ۲۱ نفر در هر هزار نفر است.

تولد کودکان توسط متخصصان

اگرچه هنوز بر سر نقش ماما در تولدها حرف و حدیث زیاد است و به‌تازگی حتی دانشمندان خارجی هم به این نتیجه رسیده‌اند که نباید ماما به‌طور کامل حذف شود، اما در هر صورت تولد کودک توسط متخصص زنان و زایمان یک شاخص مهم است. در کشور ما هم توجه به این شاخص در دستور کار وزارت بهداشت بوده است. براساس آمارهای بانک جهانی در نخستین سالی که این آمار ثبت شده است یعنی سال۱۹۹۷، حدود ۵۰درصد از تولدهای ما توسط متخصصان زنان و زایمان انجام می‌شده، اما این تعداد در سال۲۰۲۰ به ۹۹درصد رسیده است. میانگین جهانی این شاخص ۸۲درصد است.

آب قابل شرب در دسترس

اینکه چنددرصد از جمعیت یک کشوری به آب قابل شرب دسترسی داشته باشند یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه در استانداردهای زندگی است. باورتان بشود یا نه، در ابتدای انقلاب تنها ۳۹درصد جمعیت کشور به آب قابل شرب دسترسی داشتند. این آمار در سال۱۹۹۳به ۵۵درصد و در سال ۱۹۹۵ به ۶۵درصد رسید و از سال۲۰۰۴ تا کنون ۷۴درصد بوده است. بخش قابل‌توجهی از جمعیتی که هنوز به تأسیسات آب قابل شرب دسترسی ندارند جمعیت عشایر ما هستند. اگرچه این افراد از آب‌های جاری استفاده می‌کنند اما شاید بشود برای آن‌ها هم کاری کرد.

حذف گاز مضر دی‌اکسیدکربن از محیط

یکی از تبعات بسیار خطرناک زندگی مدرن اضافه شدن گاز دی‌اکسیدکربن به زندگی ما آدم‌هاست. به‌همین دلیل است که جامعه جهانی تلاش زیادی برای حذف آن دارد. جمهوری اسلامی ایران هم در طول چهار دهه گذشته نقش جدی در حذف این گاز مضر از جو زمین داشته است. برپایه آمارهای بانک جهانی، ایران در سال۱۹۹۰، میزان ۳/۶ تن گاز به ازای هر نفر در سال حذف کرده، اما این عدد در سال۲۰۲۰ به ۷/۳ تن گاز به ازای هر نفر رسیده است. به این ترتیب جمهوری اسلامی تلاش داشته است نقش بسیار مهمی در سلامت مردم خود و جهان بازی کند. این عدد به‌ویژه وقتی بدانیم میانگین جهانی ۴/۴ تن گاز به ازای هر نفر است معنای بیشتری پیدا می‌کند.

ب) آموزش

یکی از مهم‌ترین آمارهای آموزشی در سطح جهان نرخ باسوادی در میان جمعیت زنان و مردان در سه دسته‌بندی مختلف است. این دسته‌بندی‌ها عبارت‌اند از نرخ باسوادی برای ۱۵سال، نرخ باسوادی برای ۲۴-۱۵ سال و نرخ باسوادی برای ۶۵ سال به بالاست.

نرخ باسوادی برای ۱۵ ساله

آمار خطی یونسکو در نرخ باسوادی در میان جمعیت ۱۵ ساله ایرانی، در سال ۱۹۷۶، ۴۸/۲درصد مردان و ۲۲درصد برای زنان است که به صورت میانگین ۳۶/۵درصد است.در سال ۱۹۸۶ میزان این آمار برای زنان به ۴۱درصد و برای مردان به ۶۳/۱ درصد رسید که میانگین آن ۵۲/۳درصد است.این آمار در سال۲۰۱۶ برای زنان به ۸۰ و برای مردان به ۹۰درصد رسید و میانگین آن ۸۵/۵درصد است.

نرخ باسوادی برای ۲۴-۱۵ سال

نرخ باسوادی در میان جمعیت ۱۵ تا۲۴ سال در سال۱۹۷۵ برای زنان ۴۰درصد و برای مردان ۷۰درصد و به صورت میانگین ۵۶/۵درصد است. در سال۱۹۸۶ برای مردان ۸۴/۵ و برای زنان ۶۴درصد و به صورت میانگین به ۷۵/۲درصد رسید.این آمارها در سال۲۰۱۶ برای زنان ۹۷/۹ و برای مردان ۹۸/۳درصد و به میانگین ۹۷/۹درصد رسید.نرخ باسوادی (۱۵ تا ۲۴ سال) براساس آمار دبلیو اچ او، برای مردان ۹۷درصد و ۹۶ درصد برای زنان در سال ۲۰۱۶ است.

نرخ باسوادی برای ۶۵ سال به بالا

نرخ باسوادی در میان جمعیت ۶۵ سال و بالاتر نیز بدین شرح است:در سال۱۹۷۶ جمعیت مردان ۱۶/۵درصد، جمعیت زنان ۳/۵درصد و به صورت میانگین ۱۰/۳درصد بوده است.

این آمار در سال۱۹۸۶، ۲۲/۷درصد برای مردان، ۷/۴درصد برای زنان و به صورت میانگین ۱۵/۳درصد است. بر اساس این آمار رشد چشمگیر آموزش هم برای مردان و هم برای زنان مشهود است به‌خصوص در جمعیت زنان بالای ۶۵ سال که تقریباً ۱۲ برابر است.

ج) استانداردهای زندگی میزان دسترسی جمعیت به برق

افزایش سدها و نیروگاه‌های برق یکی از نقاط درخشان در کارنامه جمهوری اسلامی ایران است. خیلی از ما که متولد دهه ۶۰ هستیم هنوز یخچال‌های نفتی را یادمان است. این یخچال‌ها به واسطه نبودن برق شهری توسط نفت می‌توانستند هوای سرد تولید کنند. اما حالا با پیشرفت جمهوری اسلامی طبق آمار بانک جهانی، ۱۰۰درصد جمعیت کشور به برق دسترسی دارند. دسترسی ۱۰۰درصدی جمعیت کشورمان به برق در حالی است که در ابتدای انقلاب این جمعیت کمتر از ۵۰درصد بود. همچنین متوسط جهانی این شاخص همچنان ۹۰درصد است و تنها این تعداد به برق دسترسی دارند.

دسترسی شخصی به اینترنت

شاید همه شما این گزاره را شنیده باشید که جمهوری اسلامی دوست ندارد مردم به‌ویژه جوانان به اینترنت دسترسی داشته باشند! اما آیا آمارهای جهانی هم این گزاره را تأیید می‌کند؟ بهتر است بدانید در بین صفحات بانک جهانی این شاخص بررسی و از سال۱۹۹۰ ثبت شده است. در این سال میزان دسترسی فردی به اینترنت در ایران مثل بسیاری از نقاط دیگر دنیا صفر درصد جمعیت بوده است. اما در سال۲۰۲۰، آخرین آماری که بانک جهانی آن را ثبت کرده است این عدد ۷۹درصد است! به‌عبارتی از هر ۱۰۰ ایرانی اکنون ۷۹ ایرانی به ‌شکل فردی به اینترنت آزاد دسترسی دارند. میانگین جهانی این آمار ۶۰درصد است و در خاورمیانه هم از هر ۱۰۰ نفر ۷۰ نفر به اینترنت آزاد دسترسی دارند.

درصد مساحت پوشیده بافت جنگلی

شاید با خودمان بگوییم انقلاب اسلامی یک انقلاب ایدئولوژیک بوده و قاعدتاً باید در حوزه‌های ایدئولوژیک پیشرفت‌هایی داشته باشد، اما این همه واقعیت نیست. توصیه به حفاظت از محیط زیست یکی از توصیه‌های اصیل در اسلام بوده و هست و جمهوری اسلامی هم در راستای حفظ این نعمت خدادادی فعالیت‌های زیادی داشته است. در همین زمینه مروری بر آمارهای بانک جهانی که از سال۱۹۹۰ به بعد ثبت شده نشان می‌دهد در این سال ۵/۶۰درصد از مساحت کشورمان پوشیده از بافت جنگلی بوده است. برنامه‌های محیط‌زیستی جمهوری اسلامی ایران در جهت حفظ و توسعه این بافت، سبب شده این سطح خیلی زود افزایش پیدا کرده و تا سال۲۰۱۰ مساحت پوشیده از بافت جنگلی به ۶/۶۰درصد برسد. در سال۲۰۲۰ این آمار باز هم افزایش اندکی داشته و به ۶/۶۲درصد رسیده است.