تاملی درباره تفاوت‌های «مطالعه» و «خواندن»

عطنا - عصمت مومنی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است: «خواندن به معنی مشاهده‌ کردن و  مطالعه به معنی خواندن همراه با تمرکز، هدف و یادگیری است. خواندن به قصد لذت، سرگرمی انجام می‌شود اما مطالعه به قصد کسب دانش، مهارت و درک مطلب.

خواندن یک عادت درازمدت است که از سنین پایین شروع می‌شود و می‌تواند آستانه‌ایی برای دروازه‌های بزرگ دانش باشد. خواندن می‌تواند بر وسعت، دقت و صحت اطلاعات و همچنین بر نگرش، اخلاق، باورها، عمل و قضاوت تاثیر بگذارد اما مطالعه فرآیندی است که در آن خواننده پیامی را که با زبان تصویری - نوشتاری به وسیله نویسنده، رمزگذاری شده است در درجات گوناگون بازسازی کند.

خواندن و مطالعه هر دو بخش مهمی از فرآیند یادگیری  و اغلب وابسته به هم هستند و معمولاً با هم انجام می‌شوند؛ بنابراین، مطالعه بررسی عمیق برای دریافت اطلاعات است که نتیجه آن ادراک و فهم است. از طرفی، ادارک تجربه حسی هوشیار است. این فرآیند از محرک‌های محیطی آغاز می‌شود و به ادراک، بازشناسی و کنش می‌انجامد.

تجربه نشان داده است، افرادی که از کودکی به خوبی از حواس پنجگانه بهره‌ برده‌اند برای حرکت خود را بهتر می‌شناسند و در میدان عمل بهتر ابراز وجود می‌کنند و در نهایت به مرور زمان این استفاده از ادراک در فرآیند شناختی و فراشناختی تفکر، کمک خواهد کرد.

گستره خواندن و مطالعه  موجب افزایش و تعمیق درک ما از مفاهیم شده به‌طوری که موجبات استخراج، استدلال و استنباط را فراهم کرده و ما را به سمت تفکر انتقادی و خلاق هدایت می‌کند.

انسان در زمان حیات خود با پیچیدگی‌های ذاتی و تحت‌تاثیر عوامل درونی و بیرونی، محیط پیرامون خود را تجربه می‌کند. ما می‌بینیم، می‌شنویم، می‌بوییم، می‌چشیم، یا محرک‌هایی را حس می‌کنیم؛ این افعال که از محرک‌های محیطی آغاز می‌شود به ادراک، بازشناسی و کنش می‌انجامد. در واقع تجربه حسی هوشیار در یک فرآیند مبتنی بر دانش و یک هوش فیزیولوژیکی می‌تواند تنظیم‌کننده نظام ادارکی ما باشد. 

داده‌های خام با عبور از تجربه حسی در حافظه حسی ثبت می‌شود و بیش‌ترین اطلاعات محیطی را به ما می‌دهند. سپس، این داده‌ها ابتدا از طریق توجه و ادراک وارد حافظه کوتاه‌مدت  و با تکرار و مرور ذهنی وارد حافظه بلند‌مدت شده و این مسیر منجر به ساخت واقعیت‌ها می‌شود.

تجربه حسی هوشیار می‌تواند خوانشی برای فرآیندهای  ادراکی باشد و هرچه مشاهده محیط عمیق‌تر باشد خواندن شکل می‌گیرد؛ به‌عبارت دیگر می‌توان گفت، خواندن به معنی مشاهده کردن و  مطالعه به معنی خواندن همراه با تمرکز، هدف و یادگیری است. 

خواندن به قصد لذت، سرگرمی انجام می‌شود اما مطالعه به قصد کسب دانش، مهارت و درک مطلب. خواندن و مطالعه هر دو بخش مهمی از فرآیند یادگیری  و اغلب وابسته به هم هستند و معمولاً با هم انجام می‌شوند.»