بهاری که خزان شد

عطنا - 17 دستامبر2010 میلادی جوان 26 ساله محمدبوعزیزی در یکی از خیابان های شهر تونس با گاری سبزی فروشی خود مشغول دست فروشی بود که مامورین شهرداری با مصادره گاری این جوان و توهین مامور زن شهرداری و سیلی زدن بر او در جامعه مردسالار کشورهای عربی باعث جرقه زدن جنبشی شدند که به بهار عربی معروف گشت.

اقدام توهین آمیز مامورین شهرداری باعث گردید که بوعزیزی در 4 ژانویه 2011 با آتش زدن خود مقابل شهرداری شهرتونس زمینه سازانقلابی شود که دومینو وار به دیگر کشورهای عربی منتقل گردد. به دنبال خودسوزی این جوان تحصیل کرده و محروم جامعه عربی میلیون ها نفر از مردم تونس در خیابان های این کشور خودجوش و انقلابی به تظاهرات روی آوردند و بر ضد بن علی دیکتاتور این کشور شعار دادند و خواهان برکناری او شدند. بن علی که با کودتا علیه حبیب بورقیبه رئیس جمهور سابق تونس توانسته بود به مدت 24 سال رئیس جمهور این کشور باقی بماند .به دنبال این اعتراضات دنباله دار ارتش تونس با حمایت از مردم باعث گردید که بن علی به عربستان سعودی فرار کند.

به دنبال این فرار که عاقبت دیکتاتورها در خاورمیانه است محمد الغنوشی نخست وزیر این کشور نیز کناره گیری کرد و حکومت استبدادی این دیکتاتور عرب نیز به زباله دان تاریخ سپرده شد. ارتش تونس با اتحاد با مردم این کشور خواهان آن شد که مجلس اداره این کشور را در اختیار بگیرد و قدرت به نحو مسالمت آمیزی انتقال پیدا کند. محمدسیسی به عنوان نخست وزیر انتقالی این کشور توسط مجلس انتخاب شد و انتخابات با مشارکت بالای مردم برگزار گردید که باعث تحسین جهانیان شد. گروه اسلامی النهضه تونس با در اختیار گرفتن 89 صندلی از 217 صندلی توانست جایگاه مناسبی در مجلس در اختیار بگیرد. روی کارآمدن این حزب سلفی باعث اعتراض ملی گرایان این کشور شد تا آنجا که جبهه کارگری برای میانجی گری وارد کارزار شد و با استقبال النهضه نیز حتی روبه رو گردید.

اما این ماه عسل سیاسی مدت زمان زیادی طول نکشید و با ترور محمدبراهمی و شکری بلعید توسط سلفیون که هر دو از جبهه ملی گرا این کشور بودند تونس وارد بحران سیاسی گردید. حتی این بحران سبب شد السبسی رئیس جمهور این کشور ترور ناموفقی را پشت سر گذارد. اما اوج این ناامنی ها در 18 دسامبر 2015 میلادی با عملیات تروریستی در موزه شهر تونس روی داد که باعث کشته شدن چندین توریست اروپایی گردید این حملات تروریستی در 25 ژوئن 2015 در یکی دیگر از شهرهای تونس  انجام گرفت رنگ و بوی دیگری یافت تا آنجا که داعش مسئولیت این عملیات را برعهده گرفت.این حملات تروریستی صنعت توریسم این کشور راکه تنها منبع درامد این کشور بود را نابود کرد. سلفیون باعث گردیدند بهار عربی بار دیگر به خزانی غم انگیز تبدیل شود و دموکراسی نوپا از مسیر خارج گردد و کشور تونس بار دیگر به روال نیمه استبدادی بازگردد. در سال 2019 میلادی السبسی اولین رئیس جمهور دموکرات تونس از دنیا میرود و بعد او قیس سعید به عنوان رئیس جمهور انتخاب میشود. رویکرد قیس سعید دموکرات نبود و در سال 2021 میلادی مجلس را منحل کرد و نخست وزیر را برکنار نمود و اکنون نیز شاهد تکرار غم انگیز تاریخ در این کشور هستیم و بار دیگر سایه نحس استبداد بر این کشور سایه افکنده است.

در کشور کهن و تاریخی مصر بذرهای انقلاب در سال 2008 میلادی توسط احمدماهر که جنبش جوانان را پایه ریزی کرده بود سالها قبل از خودکشی بوعزیزی کاشته شده بود. این جنبش که در سال 2011 میلادی در فیسبوک طرفداران زیادی داشت جوانان مبارز مصر را به تظاهرات مسالمت آمیز در میدان التحریر مصر دعوت کرد.با فراخوان این جنبش صدها هزار نفر در این میدان تجمع کردند و خواهان برکناری فرعون مصر حسنی مبارک  که 24 سال در سریر قدرت لانه کرده بود و میل به استعفا نداشت و حتی خواستار جانشینی پسرش به عنوان رئیس جمهور مصر بود شدند. ارتش قهرمان مصر به مردم پیوست و انقلاب مصر به پیروزی رسید. ژنرال الطنطاوی وزیردفاع مصر تا زمان انتخابات کنترل کشور را بر عهده گرفت اما ترس طنطاوی از سلفیون مصر بود که در اعماق جان مردم محروم مصر لانه کرده بودند و کنترل ذهن و جان مردم را در اختیارخود داشتند. طنطاوی برای انتخابات 4 ماه وقت درخواست کرد.

در ژانویه و فوریه 2012 انتخابات مجلس مصر برگزار شد و 66 عضو از 100 عضو مجلس از سلفیون بودند . سلفی ها قانون را به نفع خودشان تغییر دادند عملی که باعث اعتراض شدید مردم مصر و جامعه مدنی قوی این کشور شد. برخلاف قول این گروه مبنی بر عدم تعیین نامزدی برای ریاست جمهوری محمد مرسی از طرف این جماعت به نامزدی انتخاب شد و در یک انتخاباتی که دارای عدم شفافیت های لازم بود با 7/50 آرا به ریاست جمهوری انتخاب شد. به دستور محمدمرسی طنطاوی از وزارت دفاع خلع شد و السیسی به وزارت دفاع منصوب گردید. 22 نوامبر 2012 به دستور مرسی قانون اساسی جدیدی در مصر به اجرا درامد که تمام احکام و دستورات ریاست جمهوری لازم الاجرا است و هیچ نهادی قادر به ابطال آن نمی باشد.

این مواد قانونی که بار دیگر زمزمه های دیکتاتوری را به صدادراورده بود باعث اعتراض جامعه مدنی مصر گردید آنگونه که در سال 2013 محمدمرسی با جبهه عظیم مخالفین مردم روبه رو گردید و مردم فهیم مصر خواهان انتخابات جدیدی شدند. این اعتراضات به قدری گسترده بود که ژنرال السیسی نیز در کنار مردم قرار گرفت و به نمایندگی از ارتش مصر خواهان اصلاحات دموکراتیک در این کشور شد. سرانجام لجاجت های مرسی سبب شد که ارتش مصر به رهبری ژنرال السیسی کودتایی علیه سلفی ها انجام دهد و در 14 و 15 ژانویه 2014 میلادی قانون جدید مصر به رفراندوم گذاشته شود و 98 درصد مردم به این قانون آری گفتند و سال 2014 ژنرال السیسی با اکثریت قاطع رئیس جمهور جدید مصر شد.  به دنبال کودتای ارتش مصر و انتخاب ژنرال السیسی به عنوان رئیس جمهور مصر محمدمرسی نیز دستگیر و محاکمه شد. این دستگیری و محاکمه باعث خشم و عصبانیت سلفیون مصر شد تا انجا که به ارتش مصر اعلام جنگ مسلحانه کردند. انفجارهای پی در پی در مصر که تعدادی از آن هم به صورت انتحاری بود باعث گردید صنعت توریسم این کشور که یکی از مهم ترین منابع درامد این کشور است تقریبا از بین برود. اوج این فاز مسلحانه در صحرای سینا اتفاق افتاد . این خیانت های سلفی ها به دموکراسی نوپای مصر سرانجام باعث گردید که تجربه تونس در این کشور اتفاق افتد و بهار عربی بار دیگر به خزان غم انگیزی تبدیل شود و حکومت به سمت دیکتاتوری سوق پیداکند.

یمن در جنوب عربستان به مدت 34 سال تحت شدیدترین دیکتاتوری و به عنوان ریاست جمهوری علی عبدالله صالح قرار داشت . در ژانویه 2011 میلادی میلیون ها یمنی تحت تاثیر بهار عربی به خیابان های ریختند و پایان دیکتاتوری علی عبدالله صالح را خواستار شدند. حکومت به شدیدترین حالت ممکن با معترضین برخورد کرد تا آنجا که خانم توکل کرمان برنده جایزه صلح نوبل در سال 2011 میلادی را هم به زندان انداخت. این اعتراضات باعث گردید که در نوامبر 2011 میلادی بعد 11 ماه درگیری علی عبدالله صالح از سمت خود کناره گیری کند . علی عبدالله صالح خواستار آن بود که امنیت خود و خانواده اش حفظ گردد و منصور هادی به عنوان جانشین او انتخاب گردد. این لجاجت ها سرانجام باعث گردید که یمن وارد جنگ داخلی گردد که اکنون نیز این برادر کشی ها ادامه دارد. شمال کشور یمن در اختیار نیروهای حوثی بود در جنوب کشور یمن نیروهای تجزیه طلب حیراکی ها خواستار جدایی از این کشور بودند . این نابسامانی در این کشور بلادیده زمانی به اوج خود رسید که القاعده و داعش نیز وارد این کازار شدند.

با اصرار حیراکی ها مبنی بر فدرالی شدن کشور یمن قانون اساسی کشور تنظیم نمیشود و کشور وارد جنگ داخلی شد. در سال 2014 میلادی یارانه بنزین و سوخت توسط دولت مرکزی حذف میشود . این نابخردی باعث تظاهرات وسیع در کشور میشود و  حوثی ها  به سمت صنعا پایتخت یمن حرکت میکنند. در سال 2014 دولت منصور هادی سقوط میکند و سازمان ملل این عمل را محکوم کرده و آن را کودتا مینامد. در 8 فوریه 2015 میلادی حوثی ها رسما اعلام کردند که حاکمیت را برعهده گرفتند و مجلس را هم منحل کردند . این اقدامات حوثی ها باعث شد منصور هادی به عربستان فرار کند . عربستان بعد فرار منصور هادی شروع به بمباران مناطق شمالی یمن که در اختیار حوثی ها بود کرد و بزرگترین بحران انسانی جهان را در یمن را دامن زد. آنگونه که از سال 2015 میلادی تاکنون 130هزار نفر غیرنظامی کشته شدند و 7 میلیون یمنی نیز در قحطی هستند . اقدامات عربستان باعث شد که حوثی ها علی عبدالله صالح رئیس جمهور سابق یمن را که متحد عربستان بود در 4 دسامبر 2017 به هلاکت برساند. در این کشور نیز که زمانی عربستان خوشبخت نامیده میشد نیز مشاهده کنیم که دخالت های سلفی ها که از قدرت های مرتجع منطقه نیز حمایت میشدند باعث گردید بهار عربی به خزانی غم انگیز تبدیل شود.

محمد ادریس سنوسی اخرین پادشاه لیبی شبی خواب دید ماری در بستر او است زمانی نگذشت که با کودتای سرهنگ معمر قذافی خواب او تعبیر شد. قذافی سرهنگ نیمه دیوانه در سال 1969 میلادی در طی کودتایی بدون خونریزی حکومت را بدست گرفت و در سال 2011 نزدیک به 42 سال بود که قدرت را در اختیار خود داشت. با اینکه در ظاهر سطح رفاه مردم لیبی در طی حکومت قذافی به درجه استاندارد جهانی رسیده بود اما این رفاه شامل حال همه مردم نمیشد . دیکتاتور نیمه دیوانه بی دلیل مردم را زندانی و دستگیر میکرد و زندگی در لیبی زیر بار ترس و وحشت سپری میشد. اقدامات تحریک آمیز قذافی در سطح بین الملل که یکی از این تحریکات جایگزین کردن واحد پول جدیدی به عنوان فرانک آفریقا بود زنگ خطری جدی برای کشورهای غربی بویژه فرانسه بود . رسانه ها مردم لیبی را علیه قذافی تحریک کردند و اولین اعتراضات در 4 ژانویه 2011 در شهر بنغازی شروع شد.

قذافی بوسیله ارتش مجهز خود مخالفین را به شدیدترین حالت سرکوب کرد. این سرکوب ها خوراک تبلیغاتی لازم را برای رسانه ها فراهم آورد و باعث شد که سارکوزی رئیس جمهورسابق فرانسه به بهانه کمک به معترضین مردم را مسلح کند. در 20 مارس 2011 عملیات طلوع اودیسه توسط ناتو در لیبی به اجرا درامد و ارتش قذافی توسط نیروهای نظامی ناتو از بین رفتند و ارتش قذافی نشان داد که نیروهای نظامی در کشورهای استبدادی تنها کاربردش در سرکوب مردم بی دفاع است و کارایی چندانی در دفع حمله بیگانگان ندارد. قذافی فرار کرد اما مردم او را در لوله فاضلابی یافتند و به شنیع ترین وضع او را به هلاکت رساندند. با سرنگونی قذافی با ورود سلفی ها به این کشور که تا 1700 گروه نیز تخمین زده میشوند مشکلات این کشور دوصدچندان شد و حتی کشور وارد جنگ های داخلی گردید . گروهای سلفی باعث شده اند که رویای دموکراسی در این کشور نیز دفن شود و بهار عربی نیز در این کشور به خزانی غم انگیز تبدیل شود.

در کشور سوریه بشار اسد از سال 2000 میلادی جانشین پدرش به عنوان رئیس جمهور سوریه و رهبر حزب بعث سوریه شد. در مارس 2011 میلادی اعتراضات به سوریه رسید و ارتش برای سرکوب معترضین وارد عمل شد . جنگ داخلی توسط قدرت های مرتجع منطقه در سوریه آغاز شد و این ناامنیها باعث شد که گروهای تروریستی سلفی مثل القاعده و داعش در سوریه وارد عملیات شوند و حتی ایجاد به استقرار پایگاه در این کشور نمایند. در سال 2013 میلادی ایالات متحده آمریکا به بهانه استفاده رژیم اسد از سلاح های شیمیایی وارد خاک سوریه شد و شروع به بمباران مواضع ارتش اسد در سوریه کرد. روسیه نیز به بهانه استقرار ناتو در خاک سوریه وارد این کارزار شد . با ورود روسیه به این کشور کارزار سوریه وارد مراحل پیچیده تری شد. با مسلح شدن کردهای شمال سوریه در جنوب کشور ترکیه نیز کردها مسلح شدند و این اقدامات باعث گردید که ارتش ترکیه مواضع کردها در جنوب کشور خود و شمال سوریه را بمباران کند و به نوعی ترکیه نیز مستقیما در جنگ داخلی سوریه شرکت نماید. اکنون مشاهده میکنیم که سوریه جولانگاه انواع گروهای تروریستی سلفی است و بهار عربی در این کشور هم توسط این خوارج عصرمدرن به خزانی غم افزا تبدیل شده است.

البته بهار عربی به این کشورها محدود نماند به عنوان مثال در مراکش و اردن که در همان ابتدا با اصلاحاتی جلوی سیل عظیم گرفته شد یا در کشورهای عربستان و بحرین که اعتراضات بیشتر از سوی شیعیان این کشورها روی داد و حتی در بحرین که در 14 مارس 2012 ارتش عربستان سعودی وارد بحرین شد و کشور را وارد حکومت نظامی کرد و با شهید شدن 120 نفر شهروند شیعه بحرین این اعتراضات خاموش شد. به گونه ای که حمد بن عیسی آل خلیفه از دولت جنایتکار سعودی در کمک به کشتار مردم کشور خود تشکر کرد.

نویسنده: احسان عزیزی - پژوهشگر سیاسی