نشست ۶ اکتبر، معامله بر سر ارمنستان، تامین منافع باکو در جنگ انرژی اروپا

عطنا - ️تصمیم‌گیری در مورد استقرار هیات صلح اروپایی در مرز ارمنستان با باکو برای تامین منافع اروپا بدون حضور نماینده ایران رویداد خطرناکی است که هفته قبل شاهد آن بودیم.

در حالی‌که ایران هم‌مرز ارمنستان است و نماینده آن باید در هیات نظارتی نظامی یا غیرنظامی مرزی مستقر شود اما حتی در مذاکرات هفته گذشته اتحادیه اروپا با باکو-ارمنستان-ترکیه هیچ هیاتی از ایران دعوت نشد!

️روزنامه‌های حامی اردوغان پس از نشست ۶ اکتبر، او را «رهبر جهانی» منطقه! نامیدند و نوشتند؛ ارمنستان منطقه قره‌باغ را به‌عنوان خاک باکو پذیرفت.علیف هم دوباره برای تسخیر زنگزور رجزخوانی کرد.

دلیل معامله بر سر ارمنستان و بی‌توجهی عملی اروپا (جدای از ژستهای سیاسی) بعد از تجاوز ۲۰۲۰ توسط باکو، مساله انرژی و سهم‌خواهی پایدار از منابع دریای کاسپین است. اروپا اگر لازم باشد بازهم ارمنستان را قربانی می‌کند و جدیت خود را در این زمینه ثابت کرده است.

این مساله در نشست هفته گذشته ۶ اکتبر، که سران اتحادیه اروپا، باکو و ارمنستان در جمهوری چک برگزار کردند، روشن شد. پتر فیالا، نخست‌وزیر چک و رئیس اتحادیه اروپا گفت:جمهوری آذربایجان و نروژ به کشورهای اروپایی برای غلبه بر بحران انرژی و وابستگی به نفت و گاز روسیه کمک خواهند کرد. یکی از بزرگترین مشکلات اروپا قیمت انرژی است. در شرایطی که اروپا برای کاهش وابستگی به تامین انرژی از روسیه گام برمی دارد، روی نروژ و جمهوری آذربایجان حساب باز کرده است.

لذا حفظ خاک ارمنستان برای اروپا مهم نیست و همراهی بلندمدت ناتو با باکو اینجا معنا پیدا می‌کند. البته مشابه منابع انرژی باکو در دریای کاسپین را ایران هم دارد اما سه دهه است سراغ استخراج جدی آن نرفته و همین مساله گمانه‌های بسیاری را برانگیخته است، از مداخله روسیه تا ناتوانی تکنولوژیک ایران بخاطر تحریمها.

همچنین در نشست پراگ،دیدارهای رسمی برای احیای روابط ارمنستان و ترکیه و انعقاد قرارداد صلح بین ارمنستان و باکو برگزار شد.بلافاصله رسانه های ترکیه نوشتند: هیات ارمنستان در پراگ، قره‌باغ را به عنوان خاک باکو پذیرفت! دیدار پاشینیان و اردوغان تا چندروز تیتر نشریات ترکیه بود و این مذاکرات را «رویداد تاریخی» و اردوغان را «رهبر جهانی» منطقه نامیدند!(اخرین بار ۱۳ سال پیش چنین نشستی بین دو طرف برگزار شد.)

خلاصه‌ی آنچه در پراگ رخ داد را می توان به شرح زیر خلاصه کرد: 

انفعال درباره اراضی قره باغ یا آرتساخ:پاشینیان و علیف توافق امضا کردند که، دو طرف به حق حاکمیت سرزمین های تحت کنترل یکدیگر احترام بگذارند، این یعنی آرتساخ ( قره‌باغ) به عنوان قلمرو باکو شناخته شد!

گسترش مداخله اروپا در قفقاز:اروپا و پاشینیان توافق کردند که در مرز باکو و ارمنستان هیئت حافظ صلح غیرنظامی از اتحادیه اروپا حضور داشته باشد. قطعا یکی از اهداف این هیئت، خلع ابتکارعمل ارتش ارمنستان است!

احتمال واگذاری مسیر به ترکیه و باکو:اردوغان گفت باتوجه به گفتگوها با پاشینیان، او حسن همجواری را رعایت خواهدکرد و ما به اهداف مشترک خود خواهیم رسید!

علیف پس از این نشست توییت زد:ما قره‌باغ و زنگزور را احیا خواهیم کرد. این ایده ملی ماست. اگر پیش از این ایده ملی ما بازگشت سرزمینها و احیای تمامیت ارضی بود، امروز صحبت از رفع برچسب «تحت اشغال» و تبدیل به یکی از موفقترین کشورهای جهان است.

نماینده آمریکا در سازمان امنیت و همکاری اروپا گفت:باکو باید ارتش را به مواضع قبل از عملیات نظامی ۲۱ شهریور (تجاوز ماه قبل به ارمنستان) بازگرداند.

لیندسی اسنل روزنامه‌نگار آمریکایی درباره تصمیم اروپا گفت:تعجب می‌کنم که هیئت غیرنظامی اتحادیه اروپا چه واکنشی به قصد اعلام‌شده باکو برای اشغال جنوب ارمنستان نشان خواهد داد!

آرتاک بیگلریان وزیر دولتی آرتساخ گفت:اگر علیف فکر می‌کند که ارامنه بومی آرتساخ محل سکونت دیگری بجز آن دارند، اشتباه می‌کند.با‌ همه سختی‌ها به مبارزه برای زندگی آزاد مستقل در میهن خود ادامه خواهیم داد. حق تعیین سرنوشت مردم آرتساخ هیچ جایگزینی ندارد، استفاده از زور و تهدید برای تسلط مصنوعی، غیرقابل قبول است.

آرتساخی‌ها ۸ اکتبر در استپاناکرت تجمع اعتراضی داشتند که آرتساخ هیچ سندی را که بخشی از باکو شناخته شود، به رسمیت نمی شناسد. 

️پس از نشست ۶ اکتبر برخی رسانه های باکو نوشتند که حضور هیات اروپا در مرز با ارمنستان به نفع باکو نیست و در درگیری مرزی مجدد، باکو مقصر شناخته خواهدشد. درخواست عجیب این رسانه ها آن بود که بر اساس اصل عدالت، «هیئت غیر نظامی اسرائیل پاکستان و ترکیه» نیز در مرز با ارمنستان مستقر شود!

در این میان ️شکست سیاسی ارمنستان در طول ۶ سال قابل توجه است. علیف 7 اکتبر 2016 از موفقیت سیاسی ارامنه گفته بود: آنها دارند ما را مجبور میکنند قره‌باغ را به رسمیت بشناسیم. اما نیکول پاشینیان 30سپتامبر 2022 گفت: فدراسیون روسیه، اتحادیه اروپا و آمریکا حاضر به رسمیت شناختن استقلال قره‌باغ کوهستانی نیستند.

غرب عهدشکن، نامطمئن و خائن ایرانیان را مجبور به اتحاد با روسیه می‌کند

به نظر می رسد دلیل این تحرکات گسترده فقط ایجاد دالان جعلی زنگزور نیست. بلکه مساله مهم تجزیه آذربایجان از ایران یا پیاده‌سازی پروژه‌‌ی آشوب در شمال غرب برای درگیر کردن ایران است تا کشورمان مخل پیشبرد طرح انتقال گاز به اروپا و تشکیل محور ناتو در قفقاز نباشد و حوزه‌ای امن برای آنها با دور کردن ایران ایجاد شود.

همین حوزه امن را برای اقلیم کُردی عراق هم می‌خواهند که منابع گاز و انرژی قابل توجهی دارد و حضور ناتو این مساله را هم تسهیل می‌کند. طرح تجزیه غرب و‌جنوب‌غرب ایران، کردستان و خوزستان، هم در این چارچوب است، چراکه ایران مثل روسیه مخالف حضور ناتو در مرزهای خود است. این منطقه امنِ حایل چیزی است که با دولت‌های کوچک نوپا و وابسته به غرب بسیار جواب داده و قبلا بارها برای منافع غرب در خاورمیانه پیاده شده است.

بنابراین هرچه می‌گذرد بیشتر به این جمع‌بندی می‌رسیم که ایران امروز مجبور است نه‌فقط برای حفظ مرزهای خود بلکه برای حفظ برخی منافع سرزمینی و فَراسرزمینی خود با روسیه در اتحاد استراتژیک باشد، به معنی کامل کلمه برای زمین‌زدن اروپا و عدم استقرار ناتو در دوسوی کاسپین و استفاده از منابع نفت و گاز.

مطمئنا اتحاد استراتژیک تنها با اقدامات ایران ممکن نیست و باید روسیه هم منافع مشخص و قابل‌توجهی برای ایران تامین و برآورد هزینه فایده را برای ایران معقول کند. هر دولتی در ایران هم باید با دالان تورانی مخالفت کند و هم با حضور ناتو  در اطراف خاک خودش.

در این میان آنچه پرسش‌برانگیز است وادادگی و انفعال روسیه دربرابر استقرار ناتو در  مرز جنوبی‌اش در قفقاز است! عکسِ عجیبِ ماه قبل پوتین در حلقه حواریون اردوغان که وی را بالای مجلس گذاشته بودند، هم تصویری بود که این انفعال در برابر جبهه پان‌ترکیسم را بیشتر نمایش می‌داد، گویی پوتین پذیرفته بود که ترکیه صدرنشین آن مجلس باشد.

شاید این انفعال، آگاهانه و ناشی از تمرکز روسیه در جنگ اوکراین برای ضربه زدن به شرق اروپا باشد، شاید هم دلیل دیگری دارد که فعلا مشخص نیست. اما آنچه برای ایران باید روشن باشد اینست که در میان بازیگران متعارض و متخاصم وارد شده به قفقاز جنوبی، باید ایران ابتکار عمل را به‌دست گیرد و منتظر روسیه نماند، بلکه روسیه را به‌دنبال خود بکشاند. یعنی ایران باید روسیه را برای حضور مقتدر جمهوری اسلامی در قفقاز جنوبی و واکنش مناسب عملیاتی برای حفظ مرزهای خودش ترغیب و تحریک کند تا ایجاد دالان تورانی ملغی شود. از سوی دیگر با اطمینان بخشی به روسیه، ایران کمک خواهد کرد که فشار روسیه بر اروپا برای تدارک زمستان سخت و کُشنده عملی شود، با اینکار ایران امنیت مرزهای خود را با از هم پاشاندن نقشه تجزیه آذربایجان تامین کرده و هم از اروپای متخاصم انتقام گرفته است.

مشابه همین اقدامات در اقلیم کردی عراق برای مقابله با تدارک حمله گروههای تجزیه‌طلب به ایران قابل پیاده سازی است تا نقشه تجزیه کردستان دفع شود و امنیت غرب ایران تامین شود.در این طرح منگنه کردن ایران از چندسو اگر استراتژی تهاجمی نداشته باشیم و صرفا دفاع کنیم محکوم به شکستیم، چون توان دفاعی در چند جبهه همزمان تحلیل می‌رود ولی واکنش پیش‌دستانه به ذخیره توان نیروها و استفاده بهینه از شرایط منجر می‌شود.